سرویس ایران جوان آنلاین: بیش از دو دهه است که سایه خشکسالی بر سر استانهای کشور سنگینی میکند و همین امر باعث شده تا کشاورزی ایران تحت تأثیر آن سیر نزولی داشته باشد. با وجود اینکه در سالهای اخیر کارشناسان حوزه کشاورزی برای نجات کشت و زرع راهکارهایی از جمله ترویج استفاده از روشهای نوین آبیاری و یا کشتهای جایگزین را مطرح کردند، اما تأثیر اندک آن موجب شده تا اینبار استفاده از کشتهای گلخانهای در بیشتر استانها از جمله استانهای گرم و خشک مطرح و اجرایی شود. موضوعی که معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان فارس را بر آن داشت تا اعلام کند: «توسعه کشتهای گلخانهای مهمترین راه نجات کشاورزی استان در شرایط فعلی است.» این در حالی است که استفاده از روش کشت گلخانهای در تهران، یزد و اخیراً فارس موجب شده تا این استانها رتبههای اول تا سوم را در زمینه تولیدات کشاورزی از آن خود کنند.
شرایط آب وهوایی در کنار حاصلخیزی خاک در بیشتر استانهای کشور شرایطی را فراهم کرده تا باغداری و کشاورزی به یکی از مهمترین منابع درآمدی و اقتصادی تبدیل شود. درحالی که تا سه دهه اخیر به دلیل فراوانی بارشها و ذخایر خوب منابع آبی این استانها در زمینه تأمین آب مورد نیاز کشاورزی خود با مشکلی مواجه نبودند، اما با سایه افکندن دو دهه خشکسالی و کاهش ذخایر زیرزمینی منابع آبی عملاً باغداری و کشاورزی در بیشتر استانهای کشور دچار بحران شد. موضوعی که کارشناسان را بر آن داشت تا برای رفع این معضل پیشنهاداتی از جمله، ترویج استفاده از روشهای نوین آبیاری و یا کشتهای جایگزین را مطرح کنند. با این حال برخی مشکلات و موانع موجب شد تا اینبار کشتهای گلخانهای را که از کمترین میزان آب بهره میبرند را پیشنهاد کنند موضوع مهمی که در حال حاضر در استانهای تهران، یزد و اخیراً فارس در حال اجرا شدن است.
کشاورزی فارس نیازمند کشتهای گلخانهای
استان فارس با تولید بیش از ۱۰ میلیون تن محصولات کشاورزی با تولید ۹/۹ درصد محصولات کشاورزی رتبه سوم کشوری را به خود اختصاص داده است. با وجود تمام موفقیتهایی که کشاورزان این استان در زمینه تولیدات کشاورزی کسب کردهاند، اما میزان بالای آب مصرفی موجب شده تا زنگ خطر به صدا درآید.
آمارها نشان میدهد سالانه ۸ میلیارد مترمکعب آب در کشاورزی استان فارس مصرف میشود که با توجه به کاهش بارشها و ذخایر زیرزمینی نیاز است تا به دنبال راهکار نوینی بود. این در حالی است که هم اکنون بهره وری فیزیکی آب در کشاورزی این استان حدود ۱۷/ ۱ کیلو بر مترمکعب است که قرار است این میزان تا ۲۱ /۱ کیلوگرم بر مترمکعب برسد. تا پیش از وقوع خشکسالی و تداوم آن طی یک دهه اخیر، نزدیک به ۴۰ درصد اشتغال مستقیم در استان فارس به بخش کشاورزی وابسته بود؛ اما براساس آخرین آمارهای ارائه شده، این میزان تا حدود ۳۰ درصد کاهش یافته است. از آنجا که ۱۰ درصد امنیت غذایی کشور اعم از گوشت، میوه، تره بار، حبوبات در گرو تداوم رونق در بخش کشاورزی فارس است لذا این مهم میطلبد تا برای مدیریت آب مورد استفاده در کشاورزی برنامهریزی شود. معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان فارس در این خصوص میگوید: «توسعه کشتهای گلخانهای مهمترین راه نجات کشاورزی استان در شرایط فعلی است؛ موضوعی که در قالب برنامه ۱۰ ساله و تا پایان برنامه هفتم توسعه باید به ۴۸ هزار هکتار افزایش یابد.»
حسین پژمان میافزاید: «گلخانه یک صنعت زود بازده است که در شرایط فعلی علاوه بر تأمین نیاز غذایی داخل کشور، زمینه صادرات غیرنفتی و خروج از درآمد تک محصولی را نیز فراهم میکند.» از آنجا که در کشتهای گلخانهای میتوان با تنظیم گرما و میزان رطوبت از تلفات محصولات تولیدی کاست لذا کشت در محیطهای کنترل شده بهترین راهکار در سازگاری با شرایط اقلیمی است. از آنجا که هر یک درجه افزایش دما، ۱۰ درصد کاهش تولید را به دنبال دارد و با توجه به اینکه در سنوات اخیر میانگین دمای فارس بین ۳ /۱ تا ۵/ ۱ درجه سانتیگراد افزایش پیدا کرده، لذا با ایجاد گلخانه در استان میتوان با کنترل شرایط اقلیمی از جمله دما و رطوبت، بدون نیاز به افزایش سطح زیر کشت به تولید مطلوب دست یافت.
اثرات مثبت تولیدات گلخانهای بر تولید
در میان استانهایی که از گذشته تاکنون در زمینه تولیدات کشاورزی رتبه اول را در این زمینه داشته و دارند باید از تهران نام برد.
بررسیها نشان میدهد، از ۱۳ هزار هکتار گلخانه احداث شده در سراسر کشور استان تهران با ۳ هزار و ۵۰۰ هکتار گلخانه در این زمینه مقام اول را کسب کرده است. این در حالی است که سالانه بیش از ۶۰۰ هزار تن انواع محصولات گلخانهای در استان تهران تولید میشود که بیشترین سهم تولیدات متعلق به شهرستانهای پیشوا، ورامین و پاکدشت میباشد. پس از موفقیتهای استان تهران در این زمینه باید اشارهای به استان کویری یزد کرد، با وجود قرار گرفتن این منطقه در قسمت گرم وخشک، اما استفاده از کشتهای گلخانهای موجب شده تا با وجود تمامی مشکلات رتبه دوم را از آن خود کند. این استان با دارا بودن هزار و ۶۹۰ هکتار سطح زیرکشت گلخانهای در میان ۳۱ استان رتبه دوم را در کشور داراست.
این در حالی است که تنوع بخشی در محصولات گلخانهای و تولید انواع سبزی، صیفی و گیاهان دارویی، تولید کشتهای نشایی در راستای صرفهجویی ۲۵ درصد آب و ۲۰ درصدی مصرف انرژی از جمله موفقیتهایی است که نصیب این استان شده است. با وجود اینکه زمینهای قابلکشت استان ۱۷۰ هزار هکتار است، اما در حال حاضر به دلیل تداوم دو دهه پدیده خشکسالی، کاهش بارندگی و توسعه کشت گیاهان کم آبخواه، ۱۱۶ هزار هکتار آن کشت میشود که از این میزان ۶۹ درصد مربوط به باغها و ۳۱ درصد مربوط به زمینهای زراعی است.
رتبه نخست تولید گوشت بلدرچین و کبک و پرورش اسب اصیل عرب، رتبه دوم تولید محصول گلخانهای، جایگاه سوم تولید پسته، مقام چهارم تولید زردآلو و قیسی، مقام پنجم تولید انار، رتبه هشتم تولید خرما، دهم تولید تخممرغ و چهاردهم تولید شیر از جمله موفقیتهایی است که یزدیها با توجه به گرم وخشک بودن این استان توانستهاند بدست آورند.