جوان آنلاین: در سالهای اخیر، تأکید رهبر معظم انقلاب بر ضرورت حکمرانی هوشمندانه، مبتنی بر عقلانیت، شناخت واقعیتهای اجتماعی و پرهیز از تصمیمات احساسی و غیر کارآمد در حوزه فضای مجازی، چارچوب روشنی برای سیاستگذاری در این عرصه ترسیم کرده است. در این نگاه، نه رهاسازی بدون مسئولیت پذیرفتنی است و نه انسداد بدون طراحی سازوکارهای موثر؛ بلکه معیار اصلی، کارآمدی حکمرانی در کنار صیانت از امنیت ملی است.
بر این اساس، مواجهه با پلتفرمهای پرکاربرد خارجی، از جمله تلگرام، باید فراتر از دوگانه ساده باز یا بسته بودن تحلیل شود و در بستر واقعیتهای دیجیتال جامعه، ظرفیتهای حکمرانی و سطح اعتماد عمومی مورد ارزیابی قرار گیرد.
یادداشت منتشر شده درباره مذاکرات پیرامون تلگرام، با رویکردی امنیتمحور، تلاش دارد بازگشایی احتمالی این پیامرسان را مشروط به بدهبستان، تضمینهای امنیتی و تقویت همزمان زیرساختهای داخلی تبیین کند. این چارچوب، در عین برخورداری از انسجام ظاهری، نیازمند بازنگری تحلیلی از منظر کارآمدی سیاستگذاری و حکمرانی واقعی در فضای مجازی است. بهویژه آنکه روند مذاکرات (تا آذر ۱۴۰۴) همچنان با ابهامات حقوقی، ضمانتهای اجرایی، اختلافنظرهای داخلی و چالشهای پایبندی تلگرام همراه است و تصمیمگیری نهایی در شورای عالی فضای مجازی در جریان است.
نخست، امنیت سایبری شرطی لازم در حکمرانی دیجیتال است، اما تمرکز انحصاری بر منطق تهدید، بدون توجه به کارآمدی سیاستها، میتواند خود به تضعیف امنیت منجر شود چراکه سیاستهای محدودکننده، در فقدان ابزارهای مکمل و اقناعی، به کاهش حکمرانی مؤثر و گسترش استفاده غیررسمی منجر میشوند.
دوم، مفهوم بدهبستان در سطح نظری قابل دفاع است، اما بدون تعریف روشن سازوکارهای اجرایی، شاخصهای ارزیابی و ضمانتهای قابل راستیآزمایی (مانند ابهام در تعریف مصادیق محتوای مجرمانه یا تعهدات تلگرام)، در معرض کلیگویی قرار میگیرد.
سوم، بازخوانی تجربه گذشته، بدون توجه به استمرار گسترده استفاده اجتماعی و اقتصادی از تلگرام حتی در دورههای محدودیت، تصویری ناقص از واقعیت ارائه میدهد و ضرورت بازنگری در رویکردها را نشان میدهد.
چهارم، توسعه زیرساختهای داخلی ضرورتی راهبردی است، اما تنها زمانی به استقلال دیجیتال میانجامد که در کنار تعامل فعال و مدیریتشده با زیستبوم جهانی فناوری تعریف شود.
پنجم، اعتماد عمومی نه پیامد نهایی سیاستگذاری، بلکه بستر اجرای موفق آن است و بدون شفافیت و اقناع اجتماعی، تصمیمات مربوط به پلتفرمهای پرمخاطب با چالشهای اجرایی مواجه خواهند شد چالشی که ابهامات جاری مذاکرات آن را تشدید میکند.
در مجموع، مسئله تلگرام را نمیتوان صرفاً در چارچوب تهدید یا بدهبستان امنیتی تحلیل کرد. حکمرانی مؤثر در فضای مجازی، مستلزم ترکیب امنیت، کارآمدی، واقعبینی اجتماعی و اعتمادسازی است رویکردی تدریجی و مشارکتی که میتواند از تکرار تجربیات ناکارآمد گذشته جلوگیری کرده و با چارچوبهای کلان حکمرانی فضای مجازی همخوانی بیشتری داشته باشد.
