جوان آنلاین: در جهانی که هر سال میلیونها نفر جان خود را در تصادفات جادهای از دست میدهند، رانندگی در حالت مستی یکی از عوامل اصلی این فاجعه است. سازمان بهداشت جهانی گزارش میدهد که مصرف الکل خطر تصادفات منجر به مرگ یا آسیب جدی را افزایش میدهد و این خطر حتی در سطوح پایین غلظت الکل در خون (BAC) بالای ۰۴/ ۰ گرم در دسیلیتر آغاز میشود. آمار جهانی نشان میدهد سالانه میلیونها مرگ جادهای مربوط به رانندگی در حالت مستی اتفاق میافتد که با وجود تلاشهای قانونی در سالهای اخیر کاهش چشمگیری نداشته است. فقط در ایالات متحده در سال ۲۰۲۳، حدود ۱۲ /۵ هزار نفر در تصادفات مرتبط با الکل کشته شدند که هرچند این رقم نسبت به سالهای قبل کاهش یافته، اما همچنان هشداردهنده است. رانندگی در حالت مستی نه تنها یک جرم فردی است، بلکه یک مسئله اجتماعی و اقتصادی عظیم نیز به شمار میآید. هزینههای ناشی از تصادفات الکلی شامل درمان پزشکی از دست رفتن بهرهوری و خسارات مالی، سالانه میلیاردها دلار به اقتصاد جهانی تحمیل میکند. WHO تأکید میکند که اجرای مؤثر قوانین مانند تعیین حد مجاز BAC و اعمال مجازاتهای مناسب میتواند مرگهای جادهای را تا ۵۰درصد کاهش دهد. با این حال، تنها ۵۳ کشور عضو سازمان ملل قوانین رانندگی در حالت مستی را براساس بهترین شیوهها مانند حد BAC ۰۵ /۰ درصد یا کمتر اجرا میکنند. در ادامه قوانین رانندگی در حالت مستی که اصطلاحاً DUI نامیده میشود را در تعدادی کشورها از قارههای مختلف بررسی میکنیم و به بررسی قوانین در قارههای اروپا، آسیا، آفریقا، امریکای شمالی، جنوبی و اقیانوسیه درخصوص رانندگی در حالت مستی میپردازیم.
مجازات رانندگان مست در اروپا
قوانین رانندگی در حالت مستی در اروپا متمرکز بر پیشگیری و تستهای گسترده است. اروپا یکی از قارههایی است که با تمرکز بر پیشگیری از طریق تستهای تصادفی و مجازاتهای مالی سنگین، قوانین سختگیرانهای برای رانندگی در حالت مستی دارد. در سال ۲۰۲۵، بسیاری از کشورها حد BAC را به سطوح پایین کاهش دادهاند تا با استانداردهای اتحادیه اروپا همخوانی داشته باشند.
برای مثال، در انگلیس حد مجاز BAC ۰۸/ ۰ درصد و در اسکاتلند ۰۵/ ۰ درصد است و مجازات برای اولین جرم شامل تا شش ماه زندان، جریمه نامحدود و حداقل ۱۲ماه تعلیق گواهینامه است و اگر جرم تکرار شود، حداقل سه سال تعلیق اعمال میشود. پلیس انگلیس میتواند بدون دلیل خاص تست تنفسی انجام دهد که این امر نرخ تصادفات الکلی را کاهش داده است. آمار نشان میدهد که در انگلیس حدود ۲۵ درصد مرگهای جادهای به الکل مربوط میشود، اما کمپینهای آموزشی کمک کرده تا این رقم از سال ۲۰۲۰ کاهش یابد.
در آلمان، حد BAC ۰۵/ ۰ درصد است و مجازاتها براساس درآمد محاسبه میشوند که حداقل ۵۰۰یورو جریمه و یک ماه تعلیق برای اولین جرم را در پی خواهد داشت. در بالای ۱۱ /۰ درصد، ارزیابی روانشناختی برای بازگشت گواهینامه الزامی است. این سیستم که از سال ۲۰۱۰ تقویت شده، منجر به کاهش ۱۵درصدی تصادفات الکلی شده است. فرانسه با حد ۰۵/ ۰ درصد غلظت الکل در خون و ۰۲ /۰ درصد برای تازهکارها مجازاتهایی مانند ۱۳۵ یورو جریمه و تا سه سال تعلیق برای رانندگی در حالت مستی دارد؛ رانندگی با الکل بالای ۰۸/ ۰ درصد نیز تا ۴ هزار و ۵۰۰ یورو جریمه و دو سال زندان در پی دارد.
سوئد با حد پایین ۰۲/ ۰ درصد، سالانه بیش از ۲/۵ میلیون تست تصادفی انجام میدهد که این امر نرخ مرگهای الکلی را به کمتر از ۲۰ درصد کل تصادفات رسانده است. حتی ایتالیا و روسیه نیز سختگیر هستند، ایتالیا حد ۰۵/ ۰ درصد را اعمال میکند و همچنین مجازات تعلیق یا ابطال گواهینامه را برای تکرار این جرم مدنظر دارد. در روسیه حد مجاز غلظت الکل در خون کمتر از ۰۳۵۶/ ۰ درصد است و برای بیشتر از آن جریمه و زندان اعمال میکند.
در سال ۲۰۲۵، کشورهای اسکاندیناوی مانند دانمارک با حد ۰۵ /۰ درصد و فنلاند با حد ۰۵/ ۰ درصد بر دستگاههای قفل الکل برای مجرمان تکراری تمرکز کردهاند که این ابزارها رانندگی بدون تست منفی الکل را غیرممکن میکنند. با این حال، چالشهایی مانند اجرای ضعیف در کشورهای شرقی اروپا وجود دارد، جایی که آمار مرگهای جادهای بالاتر است. کلاً در اروپا میانگین حد BAC ۰۵/ ۰ درصد است، اما با این حال نیاز به هماهنگی بیشتر در این اتحادیه احساس میشود.
مجازات رانندگان مست در آسیا
قوانین مجازات رانندگی در آسیا تنوع گستردهای دارد. ژاپن با حد معادل ۰۳/ ۰ درصد، مجازاتهای سنگینی مانند جریمه و زندان را مدنظر دارد. پلیس ژاپن میتواند رانندگان مست را حتی بدون تست تشخیص دهد که این امر نرخ تصادفات را پایین نگه داشته است. چین با حد ۰۲/ ۰ درصد، برای اولین جرم هزار تا ۲ هزار یوآن جریمه و شش ماه تعلیق اعمال میکند؛ بالای ۰۸/ ۰ درصد نیز تا سه سال زندان و ابطال دائمی گواهینامه در تصادفات آسیبزا میتواند در پی داشته باشد. با رشد اقتصادی، چین در سال ۲۰۲۵ کمپینهای گستردهای برای تستهای جادهای راهاندازی شد که منجر به کاهش ۱۰ درصدی مرگهای الکلی شده است.
هند با حد ۰۳/ ۰ درصد، برای اولین جرم مجازات شش ماه زندان و ۱۰ هزار روپیه جریمه و همچنین در صورت تکرار در سه سال، دو سال زندان و ۱۵ هزار روپیه را مدنظر دارد، اما اجرای ضعیف در مناطق روستایی، موجب شده آمار مرگهای جادهای بالا بماند و حدود ۱۵۰ هزار مرگ سالانه در هند با ۲۰ درصد ارتباط با الکل اتفاق بیفتد.
در عربستان سعودی به دلیل ممنوعیت مذهبی الکل، حد BAC صفر است و مجازاتهای شدیدی مانند شلاق و زندان اعمال میشود.
در کرهجنوبی با حد ۰۳ /۰ درصد، مجازاتهای پلکانی تعیین شده که تا پنج سال زندان برای سطوح بالا را در پی دارد. در سال ۲۰۱۸، مجازاتها در کره سختتر شد که نرخ تصادفات را کاهش داد. در جنوب شرقی آسیا، کشور تایلند حد ۰۵/ ۰ درصد را دارد و ویتنام حد صفر را اعمال میکند.
چالش اصلی در آسیا تفاوت فرهنگی است. در کشورهایی مانند هند و پاکستان، اجرای قوانین ضعیف است، در حالی که ژاپن و چین با فناوریهای پیشرفته مانند دوربینهای هوشمند پیشرفت کردهاند. آمار WHO نشان میدهد که در آسیا، الکل عامل ۳۰ درصد مرگهای جادهای است که نیاز به همکاری منطقهای را برجسته میکند.
مجازات رانندگان مست در آفریقا
قوانین رانندگی در حالت مستی در آفریقا با چالشهای اجرا و تنوع قانونی مواجه است. آفریقا با چالشهای اقتصادی و زیرساختی، قوانین رانندگی در حالت مستی متنوعی دارد، اما اجرای آنها اغلب ضعیف است. آفریقای جنوبی با حد ۰۵/۰ درصد، مجازاتهایی مانند جریمه، زندان و تعلیق گواهینامه را دارد. این کشور سالانه بیش از ۱۴ هزار مرگ جادهای دارد که ۴۰ درصد آنها مرتبط با الکل است.
مصر با حد ۰۵ /۰ درصد، جریمه تا ۵ هزار پوند و شش ماه زندان اعمال میکند. نیجریه نیز حد ۰۵/ ۰ درصد دارد، اما کمبود تجهیزات تست، اجرا را دشوار میکند. در کشورهای دیگر مانند اتیوپی (۰۸/ ۰ درصد) و کنیا (۰۸/ ۰ درصد)، مجازاتها شامل جریمه و تعلیق گواهینامه است، اما آمار مرگهای الکلی بالا ست. WHO تخمین میزند که در آفریقا، الکل عامل ۲۵ درصد تصادفات است، با این حال تغییرات جدید میتواند تأثیرگذار باشد. مثلاً در اردن، قوانین جدید رانندگی در حالت مستی موجب کاهش مرگها شده است.
چالش اصلی در آفریقا، اما کمبود منابع است و بسیاری کشورها مانند توگو هیچ حد قانونی ندارند. برای بهبود، نیاز به کمکهای بینالمللی مانند برنامههای WHO برای آموزش پلیس است.
مجازات رانندگان مست در امریکا
در ایالاتمتحده با وجود تفاوتهای ایالتی، اما تمرکز بر جوانان است، در این کشور حد غلظت الکل در خون ۰۸/ ۰ درصد و صفر برای زیر ۲۱سال است که با مجازاتهای متفاوت ایالتی مانند جریمه، زندان و تعلیق گواهینامه همراه است. آمار سال ۲۰۲۵، نشان میدهد که میزان مرگهای الکلی از ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۱، ۲ /۱۴ درصد افزایش یافته است. کانادا کشوری است که حد ۰۴ /۰ تا ۰۸/ ۰ درصد با جریمه تا ۵ هزار دلاری و شش ماه زندان را برای رانندگی در حالت مستی اعمال میکند. هرچند در مکزیک حد ۰۴/ ۰ تا ۱۰ /۰ درصد نیز اعمال میشود، ولی در امریکای جنوبی، برزیل حد صفر با ۱۲ماه تعلیق و جریمه دو برابری برای تکرار رانندگی در حالت مستی را اعمال میکند. آرژانتین از سال ۲۰۲۳ حد صفر در جادههای ملی اعمال شده است. کلمبیا نیز حد صفر با مجازاتهای سنگین مانند ۱۰سال تعلیق دارد. در مجموع آمار نشان میدهد که در امریکای لاتین الکل عامل ۳۵ درصد مرگهاست و همین مسئله موجب شده تا برخی از کشورها السالوادور حد صفر از سال ۲۰۲۵ را اعمال کنند که امیدوارکننده است.
مجازات رانندگان مست در اقیانوسیه
قوانین مجازات رانندگان مست قاره اقیانوسیه هم اعمال میشود و استرالیا تستهای تصادفی و حد صفر را برای جوانان در این کشور اعمال میکند در استرالیا حد ۰۵/ ۰ درصد دارد و حد صفر برای تازهکاران با تستهای تصادفی بدون دلیل انجام میشود. در نیوزیلند نیز حد ۰۵ /۰ درصد دارد و حد صفر برای زیر ۲۰ با جریمه ۲۰۰ دلار و تا سه ماه زندان اعمال میشود. این رویکردها نرخ مرگهای الکلی را به کمتر از ۱۵ درصد رسانده است.
مقایسه با قوانین ایران
در ایران براساس قوانین اسلامی، مصرف الکل ممنوع است و حد BAC یا میزان غلظت الکل در خون صفر است و مصرف الکل در کشور ما براساس قانون مجازات اسلامی شامل ۸۰ ضربه شلاق برای سه بار اول و حتی اعدام برای تکرار در مرتبه چهارم است و در صورت رانندگی در حالت مستی و وقوع تصادف، مقصر به بیش از دو سوم حداکثر مجازات قانونی، یعنی به بیش از پنج سال حبس محکوم میشود. با این حال به نظر میرسد قوانین راهنمایی و رانندگی عملاً به شکلی مجازات این جرم را در حالت غیرآسیبزا سادهانگاری کردهاند و به ۲ میلیون تومان جریمه و کمکردن امتیاز از راننده محدود کردهاند. از سوی دیگر دستگاههای تست الکل نیز در سراسر کشور و مخصوصاً در مناطق روستایی و حاشیه شهرها در دسترس پلیس راهنمایی و رانندگی نیست و این امر عملاً اعمال قانون را دشوار کرده است.
چیزی که مشخص است اینکه متأسفانه رانندگی در حالت مستی در تمامی کشورهای دنیا تبدیل به یک واقعیت شده و کشورها در تلاش هستند تا با قوانین سختگیرانه همراه با آموزشهای پیشگیرانه به نوعی مانع این نوع حوادث در جادههای خود شود، حال در شرایطی که کشور ما سالانه با ۱۷ هزار مرگ مرتبط با حوادث رانندگی مواجه است و بخشی از این اتفاقات نیز مربوط به رانندگی در حالت مستی است، اما در برابر دیگر کشورها مجازاتی مانند جریمه ۲ میلیون تومانی یا حتی ۸۰ ضربه شلاق بدون ضبط گواهینامه و تهدید زندان عملاً نوعی سهلانگاری در نگاه به این نوع جرم به نظر میرسد، به همین دلیل لازم است با سختگیری بیشتر حتی در قوانین راهنمایی و رانندگی و البته تبلیغات دینی و رسانهای مانع از آن شویم تا این نوع جرایم افزایش پیدا کند و مرگهای جادهای در اثر شرب الکل را کاهش دهیم.
