جوان آنلاین: با وجود قول وزیر جهاد کشاورزی، باز هم وعده ارزانی قیمت محقق نشد و قیمت محصولات لبنی در بازار کاهش نیافت، از این رو سازمان حمایت مصرفکنندگان و تولیدکنندگان به اتفاق دادستان استان تهران، مدیرکل بازرسی وزارت جهاد کشاورزی، رئیس سازمان صمت استان تهران و جمعی از فعالان صنعت لبنیات و دامداران در جریان بازدید از یکی از صنایع لبنی، موضوع را بررسی کرد و پیشنهاد شد به منظور رعایت حقوق مصرفکنندگان و تعدیل قیمت شیر و مقابله با قاچاق شیر خشک، از این پس نهاده ۲۸هزارو ۵۰۰تومانی فقط به دامدارانی تحویل داده شود که شیر را با نرخ مصوب به کارخانجات لبنی میفروشند.
داستان واردات نهادههای دامی و طیور با ارز ۲۸ هزارو ۵۰۰تومانی و عدمتخصیص ارز از سوی بانک مرکزی به کلاف سردرگمی تبدیل شده که دامداران و صنایع لبنی و مصرفکنندگان را با چالش جدی روبهرو کرده است، زیرا ناتوانی وزارت جهاد کشاورزی و رایزنی برای گرفتن ارز واردات نهادهها موجب شده است، واردات در شش ماه گذشته روند کندی داشته باشد و در حال حاضر حداقل ٢٠فروند کشتی منتظر تخصیص ارز و تخلیه کالاهای اساسی در بنادر کشور معطل بمانند.
نتیجه این سوءمدیریتها این است که بازار شیر و لبنیات، مرغ و گوشت قرمز دچار التهاب و نرخها به شدت گران شوند، به طوری که در ماههای گذشته بعد از توقف واردات گوشت با ارز ترجیحی این کالای مصرفی و ضروری سبد معیشت مردم و پس از آن، شیر و لبنیات پرمصرف مانند انواع ماست و پنیر به تدریج از سفره اقشار ضعیف و متوسط حذف شد. گزارشات میدانی رسانهها از بازار شیر و لبنیات حاکی است برخی برندها سه بار در هفته و برخی هر ۱۵ روز یک بار قیمت محصولاتشان را گران میکنند. با افشاگری رسانهها و عرضهکنندگان شیر و لبنیات که مردم را به نخریدن این کالاها تشویق میکردند، موضوع به دادستان کل کشور کشیده شد.
وعدهای که محقق نشد
در پی این جار و جنجالها، هفته پیش وزیر جهاد کشاورزی قیمت شیرخام را بر اساس تصمیم ستاد تنظیم بازار کیلویی ۲۹ هزارو۵۰۰تومان اعلام کرد و از پایین آمدن قیمت سایر محصولات لبنی در روزهای آینده خبر داد، اما نه تنها قیمتها کاهش نیافت بلکه دامداران نیز حاضر به کاهش قیمت شیرخام نشدند.
در این میان انجمن صنایع لبنی نیز با هشدار نسبت به تعطیلی کارخانجات در نامهای به رئیسجمهور نوشت که دامداران بر اساس نرخ مصوب شیرخام را تحویل نمیدهند و اگر قیمت فرآوردههای لبنی را کاهش دهند، واحدهای تولیدی تعطیل میشوند. گفته میشود از خرداد ماه امسال تاکنون نرخ شیرخام و فرآوردههای لبنی حدود ۷۰درصد گران و فشار تورمی بالایی بر سبد معیشت مردم وارد شده است، همچنین عرضهکننده شیر و لبنیات سنتی نیز هر کیلو شیرخام را ۵۵ هزار تومان (حدود دو برابر نرخ مصوب) به مصرفکنندگان میفروشد، البته صنایع لبنی که بالا بودن شیرخام را (کیلویی ۳۷ هزارتومان) مقصر اصلی گرانی محصولاتشان جلوه میدهند، از بازگشت شیر و فرآوردههای لبنی به کارخانجات خبر میدهند، اگر چه کاهش تقاضا در بازار به سود کارخانجات تمام شده است، زیرا بخش بالایی از شیرخامشان را به شیر خشک تبدیل و صادر میکنند.
به عبارت دیگر ارز ۲۸هزارو ۵۰۰تومانی واردات نهادهها که باید به شیر و لبنیات ارزان منجر میشد، با سوءمدیریت وزارت جهاد کشاورزی، ستاد تنظیم بازار و دستگاههای نظارتی صادر و سود هنگفتی نصیب کارخانجات صنایع لبنی میشود.
کارشناسان برای برونرفت از وضعیت فعلی، راهکارهایی، چون پرداخت یارانه مستقیم لبنیات به خانوارها، کارت اعتباری خرید محصولات لبنی، کاهش مالیات و هزینههای جانبی صنایع لبنی، حمایت هدفمند از دامداران و نظارت مؤثر بر شبکه توزیع را پیشنهاد میکنند. پیشنهاد شده است برای مقابله با تخلف دامداران، نهاده دولتی فقط به دامدارانی داده شود که شیر را با نرخ مصوب ۲۹هزارو ۵۰۰تومانی به کارخانجات صنایع شیر تحویل میدهند، هرچند صادرات شیر خشک برای برخی از کارخانجات به قدی سودآور است که حاضرند شیرخام را با نرخ ۳۷ هزارتومان نیز خریداری کنند.
ارزانی قیمتها از ابتدای دی ماه
محمد فربد، سخنگوی انجمن صنایع فرآوردههای لبنی ایران با تشریح دلایل نوسانات اخیر بازار لبنیات در گفتوگویی رادیویی گفت: افزایش قیمتها در هفتههای گذشته ناشی از رشد بهای شیرخام بوده است، بهگونهای که شرکتهای لبنی شیرخام را به طور متوسط با قیمت حدود ۳۵هزارتومان از دامداران خریداری کردهاند، در حالی که نرخ مصوب آن ۲۹هزارو۵۰۰تومان است.
وی با اشاره به ساختار هزینه تولید افزود: حدود ۶۰درصد قیمت تمامشده لبنیات به شیرخام وابسته است، بنابراین افزایش بیش از ۵۰درصدی قیمت شیرخام، اثر مستقیمی بر قیمت محصولات لبنی گذاشته و به افزایش بیش از ۳۰درصدی هزینه تولید منجر شده است.
این مسئول صنفی با تأکید بر مذاکرات در حال انجام میان تشکلهای مرتبط تصریح کرد: در صورت بازگشت نرخ خرید شیرخام به قیمت مصوب، از ابتدای دیماه کاهش نسبی قیمت برخی اقلام لبنی در بازار آغاز خواهد شد، این کاهش عمدتاً شامل محصولاتی است که مستقیماً متکی به مصرف شیرخام هستند.
فربد با اشاره به مصوبات موجود گفت: در حال حاضر دو مصوبه مبنای عمل صنعت لبنی است؛ نخست نرخ مصوب شیرخام و دوم قیمتگذاری چهار قلم کالای اساسی شامل شیر کیسهای، شیر بطری پاستوریزه، ماست کمچرب دوکیلویی و پنیر ۴۰۰گرمی نسبتاً چرب. اگرچه این مصوبات هنوز به صورت رسمی ابلاغ نشده، اما اطلاعات آن به شرکتهای لبنی منتقل شده است تا تولید و عرضه این اقلام در حد توان آغاز شود.
اعمال تدریجی افزایش قیمت برای جلوگیری از شوک بازار
وی درباره افزایشهای مرحلهای قیمتها توضیح داد: اعمال یکباره افزایش ۳۰درصدی، شوک شدیدی به بازار وارد میکرد، به همین دلیل برخی شرکتها ناچار شدند تغییر قیمت را در چند مرحله اعمال کنند. انتظار میرود با اجرای کامل مصوبات، افزایش جدیدی در قیمتها نداشته باشیم.
این افزایش تدریجی قیمت محصولات لبنی نه به نفع مصرفکننده که به سود تولیدکنندگان بود، زیرا در دوره افزایش نه از قیمت پایه ابتدای سال که از نرخ جدید اعمال شده محاسبه شد، بنابراین۳۰درصد افزایش مجاز به ظاهر ۳۰درصد بود و در عمل عدد بزرگتری شد.
یارانهای که از کشور صادر میشود
در همین رابطه، علی احسانظفری، مدیرعامل و رئیس هیئتمدیره اتحادیه صنایع لبنی ایران با اشاره به مصوبه ستاد تنظیم بازار گفت: با تصویب نرخ ۲۹هزارو۵۰۰تومانی برای شیرخام، انتظار میرود از ابتدای دیماه قیمت حداقل چهار قلم لبنی اساسی کاهش یابد و آثار آن در مدت دو تا سه روز در بازار نمایان شود.
وی افزود: بهطور متوسط حدود ۷۰درصد قیمت لبنیات در کارخانه به شیرخام وابسته است و تنها ۳۰درصد باقیمانده مربوط به هزینههایی مانند بستهبندی، انرژی، حملونقل و حقوق و دستمزد است، بخشی از این هزینهها نیز به مواد پتروشیمی وابسته است که تحت تأثیر نوسانات ارزی قرار دارد.
ظفری با انتقاد از روند رو به رشد تولید و صادرات شیر خشک گفت: مشکل اصلی بازار لبنیات کمبود تولید شیرخام نیست، بلکه هدایت بخش قابلتوجهی از شیر کشور به سمت تولید شیر خشک و کره و خروج آن از کشور است؛ روندی که مستقیماً از سفره مردم کاسته است.
وی با اشاره به آمار صادرات ادامه داد: صادرات شیر خشک در سالهای ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ حدود ۲۵هزار تن بود، تنها در هفت ماهه امسال صادرات رسمی کره و شیر خشک به حدود ۱۴۰هزار تن رسیده و حجم قاچاق نیز قابلتوجه است.
قیمت مصوب، هزینه تولید را پوشش نمیدهد
در ادامه، فرهاد اکبری، رئیس هیئتمدیره اتحادیه دامداران ایران با انتقاد از نرخ مصوب شیرخام گفت: قیمت ۲۹هزارو۵۰۰تومان قیمت کارشناسیشدهای نیست و حتی نرخهای پیشنهادی بالاتر نیز پاسخگوی هزینه واقعی تولید نیست.
وی با اشاره به مشکلات تأمین نهادهها اظهار کرد: نهادههای دامی بموقع به دست دامدار نمیرسد و سامانه بازارگاه نتوانسته است نیاز دامداری کشور را به درستی تأمین کند. یونجه امروز به حدود ۳۷ هزارتومان رسیده و این شرایط، تداوم تولید را با مشکل مواجه کرده است.
در حالی که دامداران از کمبود نهاده سخن میگویند، نمایندگان صنایع لبنی با استناد به آمارهای رسمی اعلام میکنند طی یک هفته اخیر بیش از یکمیلیون تن نهاده دامی در کشور توزیع شده و مشکل اصلی، نه کمبود نهاده، بلکه جهتدهی تولید به سمت شیر خشک و صادرات است.
قطعاً تعادل میان حمایت از دامدار، پایداری صنایع لبنی و حفظ قدرت خرید مصرفکننده، نیازمند تصمیمگیری فوری، شفاف و هماهنگ است، در غیر این صورت، ادامه این اختلافها میتواند هم تولید را با بحران مواجه و هم سلامت جامعه را در سالهای آینده با هزینههای جبرانناپذیر روبهرو کند.
پیششرط تنظیم پایدار بازار لبنیات
حسین فرهیدزاده، معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت و رئیس سازمان حمایت مصرفکنندگان و تولیدکنندگان با تأکید بر لزوم اجرای دقیق و بموقع مصوبات ستاد تنظیم بازار گفت: تحقق واقعی قیمت ۲۹هزارو۵۰۰تومان شیرخام در زنجیره تولید، شرط اساسی برای قیمتگذاری منصفانه و ایجاد ثبات پایدار در بازار محصولات لبنی است.
فرهیدزاده با اشاره به مصوبه روز ۲۳ آذر ستاد تنظیم بازار که به پیشنهاد وزارت جهاد کشاورزی به تصویب رسید، اظهار کرد: در همان جلسه، علاوه بر تصویب قیمت شیرخام، قیمت چهار قلم اصلی لبنی نیز تعیین شد و انتظار میرود صورتجلسه با سرعت و دقت لازم تنظیم و ابلاغ شود تا قیمتهای مصوب بدون وقفه در بازار اجرایی شوند.
وی با اشاره به تجربههای پیشین در حوزه قیمتگذاری افزود: یکی از چالشهای جدی گذشته، عدمانطباق قیمت نهادههای تولید با اعداد مصوب بوده است. بر همین اساس، در جلسات رسمی، شخصاً و به صورت مکرر از وزیر محترم جهاد کشاورزی درباره نحوه تأمین نهادهها با قیمتهای اعلامی سؤال شد، چراکه بدون تأمین واقعی نهادهها، قیمتگذاری عملاً قابلیت اجرا نخواهد داشت.
رئیس سازمان حمایت با تأکید بر نقش سامانه «بازارگاه» در شفافسازی زنجیره تأمین گفت: این سامانه به صورت شبکهای و شفاف فعال است و با ورود اتحادیهها، امکان نظارت مضاعف و کنترل دقیق توزیع نهادهها فراهم شده است. انتظار ما این است که عدد ۲۹هزارو۵۰۰تومان در کوتاهترین زمان ممکن به صورت عملی در بازار مشاهده شود.
فرهیدزاده با تأکید بر ضرورت رعایت عدالت در زنجیره تولید تصریح کرد: حتی دامداریهایی که ممکن است تخلفاتی داشته باشند، باید نهادههای تولید را دریافت کنند تا بتوانند شیرخام را با قیمت مصوب عرضه کنند چراکه خروج از عدالت در هر بخش، کل فرایند تنظیم بازار را با اختلال مواجه میکند.
وی در ادامه به فرایند قیمتگذاری سایر محصولات لبنی اشاره کرد و گفت: مطابق مصوبه شورای عالی سران قوا، سایر اقلام لبنی در گروه دوم کالاها قرار دارند و قیمت آنها باید با پیشنهاد تشکلهای تخصصی و پس از بررسی و تصویب در کارگروه امنیت غذایی تعیین شود. این فرایند به معنای قیمتگذاری دستوری نیست، بلکه قیمتگذاری مبتنی بر منطق، بررسی کارشناسی و جلوگیری از انحرافات غیرمتعارف است.
معاون وزیر صمت با اشاره به برخی واحدهایی که در تولید کالاهای تنظیمبازاری مشارکت ندارند، افزود: تخصیص نهاده یارانهای به واحدهایی که کالای تنظیمبازاری تولید نمیکنند یا اقدام به صادرات شیرخام میکنند، قابل قبول نیست. سرانه مصرف مشخص است، ظرفیت تولید کارخانهها روشن است و نظارت میدانی نیز از سوی دستگاههای ذیربط انجام میشود.
فرهیدزاده درباره موضوع صادرات شیرخام نیز تصریح کرد: اگرچه بر اساس ماده ۲۳ قانون احکام دائمی، ممنوعیت مطلق صادرات بهمنظور تنظیم بازار داخلی مبنای قانونی ندارد، اما ستاد تنظیم بازار از اختیارات لازم برخوردار است و در صورت عدمرعایت ملاحظات بازار داخلی، میتواند محدودیتها و تصمیمات بازدارنده را اعمال کند.
وی در پایان تأکید کرد: در صورت تأمین واقعی نهادهها و اجرای کامل قیمت مصوب شیرخام، قیمتگذاری محصولات لبنی هم بر اساس قانون انجام خواهد شد و هم بهگونهای خواهد بود که منافع تولیدکننده و مصرفکننده به صورت همزمان تأمین شود، هدف نهایی، رساندن قیمتهای منصفانه و پایدار به سفره مردم است.
