رزمایش چندملیتی سهند ۲۰۲۵ که با فرماندهی و هدایت سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و مشارکت ۱۰ کشور عضو سازمان همکاری شانگهای در هفته گذشته برگزار شد، نقطه عطفی در مسیر شکلگیری یک معماری امنیتی اوراسیایی مستقل از غرب به شمار میآید.
برگزاری این رزمایش تحت فرماندهی نیروی زمینی سپاه، در شرایطی که با فشار امریکاییها و صهیونیستها اقدامات خصمانهای علیه این نهاد انقلابی ادامه دارد، حاوی پیامهای معناداری است که دشمنان سپاه مقتدر مردمی گوشهای خود را بر آن بستهاند.
این رزمایش نه یک تمرین نظامی معمول، بلکه نمایش اراده جمعی کشورهایی بود که مقابله با تروریسم و تهدیدات فراملی را محور همکاری امنیتی خود قرار دادهاند؛ همکاریای که سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در آن نقش محوری و تعیینکننده ایفا میکند.
۱. تثبیت نقش عملیاتی ایران در مبارزه با تروریسم: سپاه پاسداران طی دو دهه گذشته تجربهای کمنظیر در مدیریت تهدیدات نامتقارن و مقابله با شبکههای تروریستی در غرب آسیا به دست آورده است. میزبانی و هدایت رزمایش سهند، نشان داد که این تجربه اکنون به سرمایهای مشترک برای اعضای شانگهای تبدیل شده و ایران در جایگاه رهبر میدانی عملیات ضدتروریسم در اوراسیا قرار گرفته است. حضور همزمان نیروهایی از چین، روسیه، پاکستان، هند و کشورهای آسیای مرکزی زیر فرماندهی میدانی ایران، خود نشانهای از تغییر توازن امنیتی منطقه است.
۲. شکلگیری قطب اطلاعاتی منطقهای با محوریت سپاه: جغرافیای ایران نقطه اتصال طبیعی غرب آسیا، قفقاز و آسیای مرکزی است؛ مسیری که گروههای تروریستی، قاچاقچیان و شبکههای فراملی از آن تردد میکنند. سپاه پاسداران میتواند با بهرهگیری از این موقعیت و توان اطلاعاتی خود، مرکز ثقل تبادل دادههای امنیتی و اطلاعاتی میان اعضای شانگهای شود. ایجاد شبکه هماهنگ هشدار زودهنگام و رصد تحرکات تروریستی در منطقه، بدون اتکا به سیستمهای غربی، بخش مهمی از معماری امنیتی جدید را شکل میدهد.
۳. تقویت بلوک امنیتی مستقل از غرب: رزمایش سهند نشان داد که همکاری امنیتی شرق تنها در قالب گفتوگوهای سیاسی باقی نمانده و در مسیر تبدیل به یک بلوک امنیتی مؤثر حرکت میکند. نقش سپاه و دیگر نیروهای مسلح کشورمان در این روند، ایجاد ظرفیتهایی است که بتواند برای اعضای شانگهای «مؤلفه بازدارندگی مشترک» در برابر تهدیدات منطقهای و بیثباتسازیهای خارجی فراهم کند. ایران با اتکا به توان عملیاتی، موقعیت ژئوپولیتیک و تجربه میدانی خود، به یکی از سه ستون اصلی معماری امنیتی غیرغربی – در کنار روسیه و چین – بدل شده است.
۴. توسعه همکاریهای دفاعی و فناوری نظامی: توان بومی ایران در حوزههای پهپادی، دفاعی و جنگهای هیبریدی یکی از جذابترین ظرفیتها برای کشورهای منطقه است. رزمایش سهند میتواند مقدمهای برای استانداردسازی عملیاتی، ارتقای آموزش مشترک و تبادل فناوری میان اعضای شانگهای باشد. این روند، بهویژه در حوزه سامانههای بدون سرنشین و جنگهای نامتقارن، موقعیت ایران را بهعنوان «شریک نظامی منطقهای» تقویت میکند.
۵. تبدیل سازمان شانگهای به بازیگر امنیتی فعال: تحولات اخیر نشان میدهد که SCO در حال عبور از مرحله یک سازمان سیاسی – اقتصادی به سمت تبدیلشدن به یک پیمان امنیتی فعال است. مشارکت سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در طراحی رزمایشها، تعریف تهدیدات مشترک و ایجاد چارچوبهای همکاری، نقش ایران را در معماری جدید امنیت منطقهای تثبیت میکند. بهبیان دیگر، ایران از «عضویت در سازمان شانگهای» فراتر رفته و به طراح بخشی از سازوکار امنیتی آینده اوراسیا تبدیل شده است.
رزمایش سهند ۲۰۲۵ تنها یک رویداد نظامی نبود؛ بلکه بیانیهای عملی درخصوص آغاز عصر همگرایی امنیتی اوراسیایی است. در این منظومه نوظهور، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نقشی راهبردی بر عهده دارد:محور عملیاتی مبارزه با تروریسم، مرکز تبادل دادههای امنیتی، ستون اصلی بلوک امنیتی غیرغربی، شریک نظامی- فناورانه کشورهای منطقه و طراح معماری امنیتی آینده سازمان شانگهای.
با تداوم این روند، چهره امنیتی اوراسیا در سالهای آینده بسیار متفاوت از گذشته خواهد بود و ایران بیتردید یکی از بازیگران اصلی این تحولات خواهد ماند.
* رئیس مرکز اسناد، تحقیقات
و نشر معارف دفاع مقدس مجاهدتهای سپاه
