جوان آنلاین: یارانه انرژی باید به صورت سهمیه انرژی به هر کدملی تخصیص یابد، چه آنکه مردم میتوانند با مصرف این سهمیه انرژی یا با بهینهسازی اختیاری، منفعت مالی کسب کنند، بنابراین در چنین سازوکاری نظام بازتوزیع رفاهی کشور از محل یارانههای انرژی متحول میشود و از رویکرد سرکوب قیمت انرژی به سمت تخصیص خود انرژی به هر کدملی حرکت خواهیم کرد و منفعت هشت دهک جامعه در چنین اصلاحی است.
رئیس قوه مجریه و رئیس سازمان بهینهسازی و مدیریت راهبردی انرژی در مراسم روز دانشجو تأکید کردند که اقدامات دولت در حوزه انرژی مبتنی بر نفع بردن مستقیم مردم از اصلاح یارانه انرژی است. این موضوع نشان از اهمیت ایجاد سازوکار متقن در راستای بهینهسازی مصرف انرژی از سوی خود خانوادهها و نفع بردن مستقیم مردم از این اصلاح الگوی مصرف دارد. مبتنی بر همین موضوع نیز نفع بردن مردم از یارانه گاز، برق و بنزین در این است که به شکل سرانه یارانه انرژی تقسیم شود. انرژی به نفر در کلان و تخصیص یارانه بنزین به کدملی دقیقاً حالتی است که هشت دهک صرفاً با مصرف فعلی، از محل مازاد یارانه انرژی خود نفع مالی و دلاری ماهانه خواهند برد.
مصرف صنعت حملونقل با سوخت جایگزین بنزین تخصیص خواهد یافت. زیرساخت انتقال یارانه بنزین به کارت ملی نیز همین حالا در حال انجام است و به جای اعطای یارانه بنزین به خودرودارها میتوان به تمامی جمعیت کشور یارانه بنزین را به شکل سرانه اعطا کرد و زیرساخت آن نیز آماده شده است. با الگوی بنزین به نفر معادل اعطای روزانه یک لیتر به هر کدملی، یک خانواده شش نفره در دهک اول جامعه که همین الان هیچ مصرفی از بنزین ندارد و مصرفش در صنعت حمل و نقل است که از بنزین مجزا خواهد شد و سوخت جایگزین بنزین دریافت کند، ماهانه ۱۰۸ دلار معادل یک حداقل حقوق فقط از محل سهمیه بنزین عواید دریافت خواهد کرد. سهمیه برق و گاز نیز به همین شکل به شکل سرانه به هر نفر تخصیص خواهد یافت تا دیگر شاهد نظام بازتوزیع غلط رفاهی در بخش یارانههای انرژی نباشیم. مبتنی بر این کلان ایده که یارانه انرژی باید به صورت خود انرژی به هر کدملی تخصیص یابد و مردم میتوانند با مصرف این سهمیه انرژی خود رفاه کسب یا با بهینهسازی اختیاری، منفعت مالی کسب کنند، شاهد تحول در نظام بازتوزیع رفاه کشور از محل یارانههای انرژی از رویکرد سرکوب قیمت انرژی به سمت تخصیص خود انرژی به هر کدملی خواهیم بود.
منفعت هشت دهک جامعه در این اصلاح بزرگ و مهم است که این سهمیه و یارانه جدید با تورم، ارزش خود را از دست نخواهد داد و ایده مرکزی آن نیز مبتنی بر اعطای خود انرژی به مردم و اختیار داشتن خود مردم در مصرف انرژی یا کسب منفعت مالی از این سهمیه انرژی به هر کدملی است.
نفع بردن مردم از یارانههای انرژی
با تخصیص انرژی به کدملی
امیرحسین اقبالی، کارشناس اقتصادی در گفتوگو با «جوان» در رابطه با اظهارات رئیسجمهور برای نفع بردن مستقیم مردم و تحقق عدالت در توزیع یارانههای انرژی گفت: یارانههای پنهان برق، گاز و بنزین عملاً بیش از آنکه به دهکهای کمدرآمد برسد، در خدمت مصرف بالا و بعضاً اسرافآمیز دهکهای پردرآمد قرار گرفته است. اظهارات اخیر رئیسجمهور نشان داد دولت چهاردهم نیز به صورت جدی به دنبال عبور از این چرخه معیوب و حرکت به سمت اصلاحات ساختاری در یارانههای انرژی با محوریت نفع مستقیم مردم است.
وی در ادامه افزود: برای رسیدن به نفع مستقیم مردم، رویکرد مبتنی بر یک اقدام عملی در زمینه بازتوزیع جدید یارانه انرژی مبتنی بر تقسیم سرانه آن است و دیگر راهها نفعی برای مردم در پی نخواهد داشت. در این رویکرد جدید، دیگر یارانه صرفاً ابزاری برای سرکوب قیمتها نیست، بلکه به سازوکاری هوشمند بازتوزیع رفاه تبدیل میشود که مستقیماً به خود افراد و خانوادهها تعلق میگیرد که میتواند هم عدالت اجتماعی را تقویت کند و هم بهرهوری را افزایش دهد. تا زمانی که یارانه به انتهای زنجیره و سرکوب قیمت انرژی تخصیص مییابد، اشخاص پرمصرف بیشترین نفع را میبرند، اما زمانی که یارانه به شخص داده شود، عدالت در نقطه ابتدایی زنجیره توزیع و اختیار بهرهبرداری نیز به مردم واگذار میشود. این کارشناس اقتصادی با اشاره به اهمیت تخصیص یارانه انرژی به کدملی گفت: سیاست تخصیص سرانه یارانه انرژی رابطه دولت و مردم در حوزه انرژی را از دولت توزیعکننده رانت پنهان به دولت واگذارکننده دارایی عمومی تغییر میدهد. مردم دیگر صرفاً دریافتکننده یارانه نیستند، بلکه به عنوان ذینفعان اصلی منابع انرژی کشور شناخته میشوند و اختیار دارند از این دارایی در راستای رفاه خود بهره ببرند. همین تغییر نگاه میتواند سرمایه اجتماعی دولت در اجرای اصلاحات سخت را تقویت کند چراکه مردم بهطور ملموس اثر آن را در زندگی روزمره خود میبینند.
اقبالی در ادامه گفت: نکته راهبردی دیگر در الگوی جدید نفع بردن مردم از اصلاح توزیع یارانه انرژی این است که ارزش این یارانه برخلاف یارانههای نقدی، در برابر تورم کاهشی نمیشود. تجربه سالهای گذشته نشان داد یارانه نقدی بهدلیل عدمتعدیل متناسب با تورم، بهتدریج کارکرد حمایتی خود را از دست داد و به مبلغی ناچیز در سبد معیشت خانوادهها تبدیل شد، اما زمانی که خود حامل انرژی بهعنوان یارانه به افراد داده میشود، ارزش آن همگام با قیمت انرژی در اقتصاد حرکت میکند و بهصورت خودکار متناسب با شرایط بازار بهروز میشود. این ویژگی، یارانه انرژی سرانه را به یک ابزار پایدار بازتوزیع رفاه تبدیل میکند. افزون بر این، الگوی جدید مردم را از مصرفکننده منفعل یارانه به بازیگر فعال در مدیریت انرژی در کشور تبدیل میکند و کلان تصویر مصرف انرژی در هر خانواده مبتنی بر این خواهد شد که چگونه بتوانیم یک واحد مصرف انرژی خود را کمتر کنیم تا مصرف بهینهتری داشته باشیم. هر خانواده با تصمیم خود میتواند میان مصرف بیشتر یا صرفهجویی و فروش سهمیه و کسب منفعت مالی از سهمیه انرژی به نفر خود، یکی را انتخاب کند.
وی در پایان گفت: اصلاح نظام توزیع یارانه انرژی در ایران به یکی از موانع اصلی عدالت اقتصادی و پایداری مالی دولت تبدیل شده، زیرا ساختار فعلی بهگونهای شکل گرفته است که هرچه مصرف بالاتر باشد، سهم دریافتی از یارانه نیز افزایش مییابد، در نتیجه دهکهای پردرآمد، برنده اصلی یارانه پنهان برق، گاز و بنزین هستند، در حالی که دهکهای پایین با وجود نیاز بیشتر، سهم کمتری از این منبع عظیم ملی نصیبشان میشود. دقیقاً در همین نقطه است که ایده انرژی به نفر بهعنوان یک اصلاح ساختاری وارد میشود و نقطه آغاز توزیع یارانه را از کالا و مصرف در انتهای زنجیره به کدملی و هر نفر منتقل میکند. در این الگو، هر ایرانی بدون توجه به میزان مصرف، مالک یک سهم مشخص از یارانه انرژی میشود و اختیار دارد این سهم را مصرف یا با بهینهسازی مصرف، آن را به منفعت مالی تبدیل کند. به این ترتیب، یارانه دیگر ابزار پنهان حمایت از پرمصرفها نیست، بلکه به دارایی مستقیم خانوادهها تبدیل میشود و پرمصرفها باید به قیمت صادراتی، انرژی را از دیگر اشخاص با مازاد سهمیه و اعتبار انرژی خریداری کنند.
