جوان آنلاین: اشتغال زنان شاید در این دوره و زمانه از یک انتخاب به یک ضرورت تبدیل شده باشد. با وجود این جمع بستن بین اشتغال و مادری کار ساده‌ای نیست، به همین خاطر هم لازم است وقتی سیاست‌های کشور در راستای افزایش جمعیت قرار گرفته از مادران شاغل حمایت شود تا زنان را در دوراهی فرزندآوری و اشتغال قرار ندهد چراکه بسیاری از کارفرمایان به خصوص در بخش خصوصی چندان دل خوشی از مادر‌شدن نیروی کارشان ندارند چراکه در صورت بارداری و فرزندآوری حداقل به مدت ۹ ماه جایش خالی می‌ماند و باید برای این ماجرا تدبیری بیندیشند، به همین خاطر هم است که برخی از زنان شاغل در دودو تا چارتای زندگی و بالا و پایین کردن کفه ترازوی دخل و خرج خانواده خیلی وقت‌ها برای مادر‌شدن یا ادامه شغل‌شان بر سر دوراهی می‌مانند، پس اگر بناست زنان در سن باروری را به فرزندآوری تشویق کنیم و برای چالش‌های جمعیتی کشورمان تدبیری بیندیشیم، باید برای کمک به مادران شاغل هم تدبیری اندیشید و به تناسب تعداد فرزندان شرایط اشتغال و بازنشستگی آنها را تسهیل کرد. این همان نکته‌ای است که قانون جوانی جمعیت هم روی آن دست گذاشته و تسهیلاتی را برای اشتغال، دورکاری و بازنشستگی مادران شاغل در نظر گرفته است. بر این اساس دستورالعمل اجرایی بازنشستگی مادران شاغل با حداقل ۲۰سال سابقه بر اساس بند «ت» ماده۱۷ قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، به تمامی مدیریت‌های استانی صندوق بازنشستگی کشوری ابلاغ شد. سن بازنشستگی زنان مطابق عوامل متعددی نظیر نوع شغل، سابقه پرداخت حق بیمه و شرایط خاص تعیین می‌شود. به طور کلی، قانون جدید بازنشستگی تأمین اجتماعی زنان، سن بازنشستگی را در سه مقطع سنی ۴۲، ۴۵ و ۵۵ سال تنظیم کرده است.
حداکثر سن بازنشستگی زنان در قانون جدید، ۵۵سال تعیین شده که این سن با توجه به شرایط بانوان تغییر می‌کند. برای مثال، زنان شاغل در مشاغل سخت و زیان‌آور یا مادران دارای سه فرزند، شرایط بازنشستگی زودهنگام را دارند، همچنین حداقل سن بازنشستگی زنان برای مشمولین قانون کار با ۲۰سال سابقه بیمه، ۴۲سال است.
تسهیلات قانون جوانی جمعیت برای مادران
بند ت ماده۱۷ قانون جوانی جمعیت و حمایت از خانواده مادران شاغلی که از زمان لازمالاجراشدن این قانون فرزند یا فرزندانی به دنیا خواهند آورد به ازای هر فرزند، می‌توانند از یک سال کاهش در سن بازنشستگی برخوردار شوند و برای فرزند سوم و بیشتر میزان کاهش یکونیمسال به ازای هر فرزند خواهد بود. حداقل سن بازنشستگی مشمولین این بند، برای مادران دارای یک فرزند ۴۲ سال، دارای دو فرزند ۴۱ سال و دارای سه فرزند و بیشتر ۴۰ سال و حداقل با ۲۰ سال سابقه بیمه است. برقراری مستمری یا حقوق بازنشستگی متناسب با سنوات پرداخت حق بیمه در زمان اشتغال است.
مطابق تبصره این ماده، بار مالی اجرای این ماده از محل منابع حاصل از اجرای ماده (۷۲) این قانون در ردیف خاصی در بودجه سنواتی پیش‌بینی و به سازمان تأمین اجتماعی و سایر صندوق‌های بازنشستگی تخصیص داده می‌شود. بر اساس این قانون همچنین مدت مرخصی زایمان با پرداخت تمام حقوق و فوق‌العاده‌های مرتبط به ۹ ماه تمام افزایش یابد. در صورت درخواست مادر تا دوماه از این مرخصی در ماه‌های پایانی بارداری قابل استفاده است. مرخصی مزبور برای تولد دوقلو و بیشتر، ۱۲ ماه است. در مواردی که مرخصی زایمان موجب اخلال در کار بخش خصوصی شود، پس از تأیید وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی هزینه تحمیل شده از سوی دولت جبران خواهد شد. علاوه بر اینکه اعطای دورکاری به درخواست مادران باردار، حداقل به مدت چهارماه در دوران بارداری در مشاغلی که امکان دورکاری در آنها فراهم است، الزامی است. حالا پس از سه سال از ابلاغ این قانون دستورالعمل بازنشستگی مادران شاغل ابلاغ شده است.
ابلاغ قانون بازنشستگی برای مادران
بر این اساس صندوق بازنشستگی کشوری اعلام کرد مادران شاغلی که پس از لازمالاجراشدن قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت صاحب فرزند شده‌اند، می‌توانند با حداقل ۲۰سال سابقه خدمت و رعایت سن تعیین‌شده، از یک تا یکونیمسال کاهش سن بازنشستگی برای هر فرزند بهره‌مند شوند. حداقل سن برای بازنشستگی مادران دارای یک فرزند ۴۲سال، دو فرزند ۴۱سال و سه فرزند و بیشتر ۴۰سال است.
محمد سلیمانی، مدیرکل امور فنی صندوق بازنشستگی کشوری با اشاره به ابلاغ دستورالعمل اجرایی بند (ت) ماده۱۷ قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت اینگونه توضیح داد: «مادران شاغلی که از زمان لازمالاجراشدن این قانون صاحب فرزند شده‌اند، می‌توانند با حداقل ۲۰ سال سابقه خدمت و رعایت شرط سنی بازنشسته شوند.»
طبق توضیحات وی با توجه به قانون مذکور از زمان لازمالاجراشدن این قانون مادران شاغلی که فرزند یا فرزندانی به دنیا خواهند آورد، به ازای هر فرزند، می‌توانند از یک سال کاهش در سن بازنشستگی برخوردار شوند و برای فرزند سوم و بیشتر میزان کاهش یکونیمسال به ازای هر فرزند خواهد بود.
حداقل سن بازنشستگی برای مادران دارای یک فرزند ۴۲سال، دارای دو فرزند ۴۱سال و دارای سه فرزند و بیشتر ۴۰سال و حداقل سابقه خدمت دولتی، ۲۰سال سابقه قابل قبول برای بازنشستگی در صندوق بازنشستگی کشوری است.
مدیرکل امور فنی صندوق بازنشستگی کشوری دایره شمول این قانون را صرفاً برای مادران شاغلی دانست که از تاریخ لازمالاجراشدن این قانون صاحب فرزند یا فرزندانی شده‌اند و علاوه بر حداقل ۲۰ سال سابقه خدمت باید بر اساس تعداد فرزندان متولد شده بعد از تاریخ اجرای این قانون بیش از ۴۰سال سن داشته باشند.
به گفته سلیمانی، تعیین حقوق بازنشستگی در اجرای بند (ت) ماده۱۷ قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت بر اساس سنوات خدمت قابل قبول برای بازنشستگی و با رعایت حداقل ۲۰ سال سابقه خدمت قابل قبول است و رعایت مفاد ماده۲۹ قانون برنامه پنج ساله هفتم پیشرفت (موضوع نحوه افزایش سنوات الزامی بیمه‌پردازی برای بازنشستگی) الزامی است.
وی تأکید کرد: «دستورالعمل قانون مذکور به مدیریت‌های استانی صندوق بازنشستگی کشوری ابلاغ شده و لازم‌الاجراست، بنابراین تقاضای مشمولین این قانون به دستگاه محل خدمت، قابل بررسی و اقدام است.»
مستمری متناسب با حق بیمه
آرمین افشاری‌پور، وکیل پایه‌یک دادگستری با اشاره به افزایش مرخصی زایمان به ۹ماه و الزام کارفرمایان به بازگرداندن مادران به شغل سابق، درباره شرایط استفاده و پرداخت حقوق و دورکاری و کاهش سن بازنشستگی مادران شاغل اینگونه توضیح می‌دهد: «مطابق ماده۱۷ قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، مرخصی زایمان به ۹ماه افزایش یافته و در صورت درخواست مادر، دو ماه پایانی نیز قابل استفاده در ماه‌های آخر بارداری است. برای استفاده از این مرخصی کافی است مادر در سال آخر منتهی به زایمان، ۶۰روز سابقه پرداخت حق بیمه به سازمان تأمین اجتماعی داشته باشد.»
به گفته وی همچنین قانون مقرر کرده است کارفرمایان مکلفند حداقل چهار ماه دورکاری را برای مادران بارداری که شغل آنها قابلیت دورکاری دارد، فراهم کنند.
افشاری‌پور در خصوص حقوق مادران شاغل در ایام مرخصی زایمان هم به مهر می‌گوید: «طبق ماده یادشده، دولت موظف است حقوق مادر را در دوره مرخصی پرداخت کند و در مواردی که مرخصی زایمان موجب اخلال در فعالیت بخش خصوصی شود، با تأیید وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، هزینه تحمیل‌شده به کارفرما از سوی دولت جبران می‌شود.»
این حقوقدان با استناد به تبصره۲ ماده۷۶ قانون کار می‌گوید: «پس از پایان مرخصی زایمان، کارگر زن باید به کار سابق خود بازگردد و این دوره با تأیید سازمان تأمین اجتماعی، جزو سوابق خدمتی او محسوب می‌شود.»
طبق توضیحات وی اگر کارفرما از بازگرداندن مادر به همان جایگاه یا جایگاهی معادل سر باز زند، امکان طرح شکایت از طریق هیئت‌های حل اختلاف وزارت کار وجود دارد. قانون کار جابه‌جایی شغلی را مجاز دانسته، اما هرگز اجازه تنزیل شغلی را نمی‌دهد. با تمام اینها، اما در میدان اجرا شاید ماجرا آنقدر‌ها هم ساده نباشد. همچنان که به گفته افشاری‌پور با وجود الزامی‌بودن مرخصی زایمان، قانونگذار تنها به حقوق مادر پرداخته و درباره چالش‌های کارفرما سکوت کرده است، با این حال در عمل، تخصیص منابع و جایگزینی نیرو در مدت مرخصی مطابق قانون کار انجام می‌شود و امکان استخدام موقت وجود ندارد.
وی تأکید می‌کند: «قانون هیچ محدودیتی برای استفاده از مرخصی زایمان قرار نداده و حتی در قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت آمده است: مادران شاغلی که از زمان لازمالاجراشدن این قانون، فرزندی به دنیا بیاورند، برای هر فرزند یک سال کاهش سن بازنشستگی خواهند داشت. برای فرزند سوم و بیشتر، این کاهش یک‌ونیم سال است.»
این وکیل در خصوص بازنشستگی مادران دارای فرزند هم می‌گوید: «حداقل سن بازنشستگی برای مادران دارای یک فرزند ۴۲سال، برای دو فرزند ۴۱سال و برای سه فرزند یا بیشتر ۴۰سال و همراه با حداقل ۲۰سال سابقه بیمه تعیین شده است، همچنین برقراری مستمری بازنشستگی متناسب با سنوات پرداخت حق بیمه محاسبه می‌شود.»
فقط مادران شاغل در بخش دولتی!
با تمام اینها قانون بازنشستگی مادران در حال حاضر فقط از سوی صندوق بازنشستگی کشوری ابلاغ شده است و مادران شاغل بخش دولتی از آن بهره‌مند می‌شوند. سازمان تأمین اجتماعی و صندوق بیمه اجتماعی کشاورزان، روستاییان و عشایر تاکنون هیچ‌گونه ابلاغیه‌ای در خصوص اجرای بند ۱۷ قانون جوانی جمعیت نداشته‌اند و معلوم نیست سرنوشت اجرای این قانون در این بخش چه می‌شود، به خصوص اینکه اکثریت قریب به اتفاق شاغلان در کشورمان مشمول قانون تأمین اجتماعی هستند و استخدام دولت نیستند.
اجرایی‌شدن قانون بازنشستگی برای مادران شاغل در بخش دولتی و رها کردن شاغلان بخش خصوصی فقط تبعیض‌های موجود را دامن می‌زند. همچنان که قانون ۹ ماهه‌شدن مرخصی زایمان تا مدت‌های طولانی فقط در بخش دولتی اجرایی می‌شود و کارگران مشمول قانون تأمین اجتماعی از این موهبت قانونی بی‌نصیب بودند تا اینکه پیگیری‌های رسانه‌ای در نهایت توانست این قانون را برای همه مادران برقرار کند. امیدواریم این ماجرا برای بازنشستگی مادران دوباره تکرار نشود.
