جوان آنلاین: بازگشت بازرسان آژانس به ایران در سایه رویکرد تقابلی این نهاد بین‌المللی به دنبال تعرض صهیونیست‌ها به خاک کشورمان، اگرچه بنابر اظهارات وزیر خارجه با هدف تعویض سوخت نیروگاه بوشهر صورت گرفته است، اما در شرایطی که ایران دست کم، تضمینی برای تکرار نشدن حمله نگرفته و مدیرکل آژانس نیز تأکید دارد که برای تکرار نشدن حملات اخیر ایران باید همکاری کند، این گمانه را تقویت می‌کند که نهاد تحت ریاست رافائل گروسی، حضور در ایران را با بوشهر کلید زده است.
«بازرسان آژانس به ایران بازگشتند». این خبری بود که از روز سه‌شنبه در رسانه‌های ایران انعکاس یافت. دیروز سید عباس عراقچی ورود بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به ایران را در راستای تصمیم شورای عالی امنیت ملی اعلام کرد و گفت که این اقدام به منظور نظارت بر تعویض سوخت نیروگاه بوشهر انجام گرفته است. وزیر خارجه اضافه کرد: «هیچ متن توافقی درباره چارچوب همکاری جدید ایران و آژانس مورد تأیید نهایی قرار نگرفته است. قانون مصوب مجلس شورای اسلامی همکاری با آژانس را موکول به تصمیم شورای عالی امنیت ملی کرده است، لذا طبق قانون تمامی درخواست‌های آژانس به شورای عالی امنیت ملی می‌رود تا در مورد آنها تصمیم‌گیری شود.» وی در گفت‌و‌گو با خانه ملت در رابطه با اظهارات نماینده مردم تهران در نشست علنی دیروز مجلس در خصوص نهایی شدن متن توافق همکاری ایران و آژانس درباره مدالیته جدید نیز تصریح کرد: «هیچ متنی هنوز مورد تأیید نهایی قرار نگرفته است؛ بعضی از دیدگاه‌ها بین دو طرف ردوبدل شده و دیدگاه‌های آژانس نیز چندین مرتبه به صورت مکتوب ارائه شده است.» برآیند صحبت‌های عراقچی در جایی که از حضور بازرسان آژانس با هدف نظارت بر تعویض سوخت نیروگاه بوشهر سخن می‌گوید را می‌توان در چارچوب پروتکل‌های رایج ارزیابی کرد. بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی نیز دیروز درباره تازه‌ترین جزئیات همکاری ایران با آژانس گفت: «در راستای اجرای برنامه زمان‌بندی شده نیروگاه اتمی بوشهر و ضرورت تأمین به موقع برق موردنیاز برای شبکه، ضمن هماهنگی‌های صورت گرفته مقرر شد بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بر امر تعویض سوخت این نیروگاه نظارت نمایند.» کمالوندی گفت: «هرگونه بازرسی پس از توافق ایران و آژانس بر روی چارچوب ترتیبات همکاری‌ها و تأیید آن توسط شورای عالی امنیت ملی بر اساس مصوبه اخیر مجلس صورت خواهد گرفت.»
گروسی چشم‌انتظار بازرسی‌ها.
اما عراقچی در ادامه سخنان دیروز خود تصریح دارد که همچنان هیچ متنی درباره همکاری آتی تهران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نهایی نشده است و این موضوع، دقیقاً همان نقطه‌ای است که نگاه‌ها را به سمت آینده حضور بازرسان در ایران سوق می‌دهد. در شرایطی که آژانس، بعد از تعرض امریکا به سایت‌های هسته‌ای ایران، کوچک‌ترین واکنشی در محکومیت اقدام بی‌سابقه نداشت و رافائل گروسی، مدیرکل این نهاد به گونه‌ای صحبت می‌کند که گویی جنگی رخ نداده است، بدون شک تداوم حضور بازرسان در خاک ایران، موضوعی است که دغدغه‌ای جدی خواهد بود. گروسی در تازه‌ترین موضع‌گیری‌های خود با اشاره به تداوم روند مذاکرات فنی با ایران درباره شیوه ازسرگیری بازرسی‌ها از تأسیسات هسته‌ای کشورمان علاوه بر اینکه استقرار بازرسان را تأیید کرده است، این را هم گفته که عملیات بازرسی به زودی آغاز خواهد شد. او که عملاً گزارش‌های وی پیش از تهاجم صهیونیست‌ها به خاک ایران، زمینه‌ساز این حملات شد با همان رویکرد قبلی به شبکه خبری بی‌بی‌سی گفت: «این نتیجه اولین دور تماس‌ها و گفت‌و‌گو‌ها با ایران پس از حملات است. طبیعتاً آن حملات باعث وقفه شد؛ شما نمی‌توانید وقتی کشوری تحت حمله است بازرسی انجام دهید، بنابراین بازرسی‌ها متوقف شدند.» وی افزود: «بعد ایران اقداماتی انجام داد، از جمله تصویب قانونی جدید که در آن روشن شد آیا همکاری با ما را ادامه خواهند داد یا خیر. ایران عضو معاهده NPT است. آنها تعهداتی دارند، تعهدات داوطلبانه، اما در عین حال الزام‌آور، برای اینکه مانند هر کشور دیگری در جهان تحت بازرسی قرار گیرند. هدف این بود که کار‌هایی که به‌طور طبیعی باید انجام شود دوباره از سر گرفته شود. اما حملات در بسیاری جهات نقطه عطفی بودند و نگرانی‌هایی وجود داشت درباره اینکه چگونه می‌توانیم این روند را دوباره آغاز کنیم.» مدیرکل آژانس توضیح داد: «بنابراین گفت‌و‌گو‌های متعددی انجام شده، بیشتر فنی، درباره اینکه چطور باید جلو برویم و کجا‌ها باید برویم. باید بگویم هنوز این روند توافق بر سر جزئیات و گام‌های عملی کاملاً تمام نشده است. اما یک تیم هم‌اکنون آنجاست و به‌زودی بازرسی‌ها را آغاز خواهد کرد.»
غیرعلنی بودن مکان بازرسی‌ها
مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با بیان اینکه مکان‌های مورد بازرسی علنی نمی‌شوند، خاطرنشان کرد: «همان‌طور که می‌دانید، بازرسی‌ها و مکان‌هایی که مورد بازرسی قرار می‌گیرند موضوع عمومی نیست، چون این مسئله‌ای است میان کشور مورد بازرسی و بازرسان. اما آنچه می‌توانم بگویم این است که وقتی کار را از سر بگیریم، بازرسی‌ها طبق استاندارد‌های معمولی که برای هر کشور دیگری اعمال می‌شود، انجام خواهد شد.» مدیرکل آژانس در بخش دیگری از مصاحبه درباره مذاکرات هسته‌ای ایران و اروپا گفت: «این پرسشی است که باید در برلین، پاریس و لندن مطرح شود، زیرا این یک بحث سیاسی میان تروئیکای اروپایی و ایران است. البته همان‌طور که شما اشاره کردید، همکاری ایران با آژانس یکی از موضوعاتی است که در این گفت‌و‌گو‌ها مورد توجه قرار دارد، چراکه سه کشور اروپایی می‌گویند خواهان آن هستند، امیدوارم درست بازتاب بدهم، که ایران به‌طور جدی و مؤثر با آژانس همکاری کند. همان‌طور که گفتم، از دید ما گام‌های اولیه در حال برداشته شدن است. این گام‌ها سازنده هستند، بازرسان بازگشته‌اند و این موضوع مهمی است.» گروسی در گفت‌وگویی دیگر با فاکس‌نیوز با بیان اینکه ایران و آژانس به‌طور مستمر در حالی رایزنی هستند تا مشخص کنند چه سازوکار‌هایی باید طراحی و اجرا شود تا ازسرگیری فعالیت‌های آژانس در ایران امکان‌پذیر شود، با تهدید تلویحی مدعی شد: «اگر بخواهید از تکرار آنچه در ژوئن دیدیم جلوگیری کنید، باید این فعالیت‌ها ازسر گرفته شوند.» او در این گفت‌و‌گو مدعی شد: «فقط باید برخی شرایط رعایت شود و مهم‌تر از همه این است که کار بازرسان ما از سر گرفته شود، چون بدون نظارت آژانس، هیچ مذاکره جدی‌ای نمی‌تواند شکل بگیرد، به‌ویژه اگر بخواهید از تکرار آنچه در ژوئن دیدیم جلوگیری کنید.» یک دیپلمات که نامش فاش نشده، به آسوشیتدپرس گفته است: «اگرچه توافقی درمورد سطح دسترسی بین آژانس و ایران نهایی نشده، اما انتظار می‌رود که به دست آید. بازرسی‌ها در حال حاضر فقط مربوط به تأسیسات هسته‌ای است که تحت تأثیر حملات امریکا و اسرائیل قرار نگرفته‌اند.» این سخنان نشان می‌دهد که بازرسی‌ها احتمالاً به بوشهر محدود نخواهد ماند. اگرچه چارچوب در حال مذاکره با آژانس مشخص نیست و حتی ممکن است ایران بازرسی‌ها را به شدت محدود کرده باشد، اما چنین اظهاراتی با توجه به تجربه آژانس و اینکه تهران هیچ تضمینی دریافت نکرده است، چشم‌انداز روشنی از حضور آژانس ترسیم نمی‌کند. به ویژه که لارنس نورمن، خبرنگار وال استریت ژورنال در این مورد در شبکه اجتماعی ایکس در واکنش به پیامی که حضور بازرسان را در سایه ادامه فعالیت نیروگاه بوشهر تشریح کرده بود، نوشت: «این برداشت ایران از ماجراست. بنابراین سؤال این است که آیا بازرسان می‌مانند؟ اگر آنها پس از سوخت‌گیری مجدد نیروگاه بوشهر آنجا را ترک کنند، واضح است که هیچ پیشرفتی حاصل نمی‌شود. اما من در این مورد شک دارم.»
افزایش تهدید توسل به سازوکار ماشه
در فضای تحرکات آژانس، دور هفتم مذاکرات ایران و سه کشور اروپایی آلمان، فرانسه و انگلیس با حضور معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا روز سه‌شنبه در ژنو برگزار شد. دیروز نیز، وزارت خارجه امریکا اعلام کرد که مارکو روبیو، وزیر خارجه این کشور با وزرای خارجه سه کشور اروپایی انگلیس، فرانسه و آلمان درباره ایران گفت‌و‌گو کرده است و گفت: «همه بر تعهد خود برای اطمینان از اینکه ایران هرگز سلاح هسته‌ای تولید یا به دست نمی‌آورد، تأکید کردند.» اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه در گفت‌وگویی تلویزیونی با اشاره به ادعا‌ها و مواضع طرف‌های اروپایی مبنی بر متوسل شدن به سازوکار بازگرداندن تحریم‌های شورای امنیت موسوم به سازوکار ماشه اظهار داشت: «ما موضع اصولی خود را مطرح کردیم مبنی بر اینکه به دلایل کامل روشن حقوقی و قانونی هیچ یک از این سه کشور از چنین حقی برخوردار نیستند. ضمن اینکه اگر چنین اتفاقی بیفتد تبعات و آثار آن متوجه آن کشور‌ها هم خواهد بود.» سخنگوی وزارت خارجه اضافه کرد: «قرار بر این شد تماس‌ها بین دو طرف طی روز‌های آینده ادامه یابد و امیدواریم این روند به صیانت از حقوق و منافع ملی ایران منجر شود.» با این همه، رویترز به نقل از منابع آگاه خود ادعا کرد که چهار دیپلمات اعلام کردند که انگلیس، فرانسه و آلمان احتمالاً روند اعمال فرایند به راه انداختن سازوکار ماشه را از امروز، آغاز خواهند کرد، اما امیدوارند تهران ظرف ۳۰ روز تعهداتی در مورد برنامه هسته‌ای خود ارائه دهد که آنها را متقاعد به تعویق اقدامات مشخص کند. اروپا در صورت پا گذاشتن در چنین مسیری، قصد دارد ایران را وارد فرایندی کند که نه تنها امیدواری درباره حل‌وفصل مسئله هسته‌ای را بیشتر نخواهد کرد، بلکه تلاش می‌شود ایران در شرایطی قرار گیرد که با اعمال فشار، شرایط مدنظر طرف غربی را بپذیرد.
