جوان آنلاین: بنیان حیات اجتماعی- سیاسی تشیع در تقابل با هژمونی سیاسی غالب شکل گرفته است و واقعه عاشورا و مناسک مرتبط با آن نقش مهمی در شکل‌گیری هویت شیعی دارد. پیاده‌روی اربعین به عنوان یک پدیده اجتماعی نوظهور، واقعیت اجتماعی پیچیده و متکثری است.
تکثر این پدیده به پیچیدگی رخداد امر دینی در جهان مدرن و بدون روح مذهبی بازمی‌گردد که دارای ویژگی‌هایی همچون: گستردگی، فراملیتی و فراقومیتی بودن و فرا رفتن از مرز‌های خاورمیانه و مخاطب قرار دادن جهان تشیع در سراسر جهان، بازنمایی رسانه‌ای و تأثیر آن بر آگاهی زائر به مثابه سوژه، جغرافیای برون‌مرزی و قرار گرفتن آن در کشور عراق با دارا بودن حافظه تاریخی پرتناقض و پرتعارض در میان ذهنیت ایرانی و در نهایت رخداد آن در وقفه و گسست از جریان زندگی عادی و رهاشدگی زائر از روزمرگی‌هاست.
به سخن دیگر، پیاده‌روی اربعین در تلاقی و درهم پیچیدگی امر دینی با تنوع و تکثر قومیتی، فرهنگی و اجتماعی زائر تجربه می‌شود. همچنین اوضاع کنونی منطقه خاورمیانه و حضور گروه‌های تروریستی در عراق و نیز تنش‌های بین‌المللی میان شیعیان به‌ویژه محور مقاومت با کشور‌های غربی را نیز باید بر پیچیدگی رخداد راهپیمایی اربعین و فهم آن به عنوان یک میدان پژوهش اجتماعی افزود.
کتاب «جای پای زینب (س) پدیدارشناسی پیاده‌روی زنان ایرانی در اربعین» به قلم دکتر محمدتقی کرمی‌قهی، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی (ره)، از سوی انتشارات پژوهشکده زن و خانواده منتشر شده است.
در واقع اربعین این ظرفیت را برای زنان ما ایجاد کرد که برای ایفای نقش مشارکت اجتماعی لازم نیست جذب نگاه‌های فمینیستی یا نگاه غرب‌گرایانه شوند و می‌توانند با برگشتن به ذات دین و ظرفیت دینی که نمونه آن پیاده‌روی اربعین است، این مهم را به دست بیاورند.
محمدتقی کرمی‌قهی، نویسنده کتاب جای پای زینب (س) با اشاره به اینکه از سال۱۳۹۵ مسئله پیاده‌روی اربعین در ایران به اوج رسید، می‌افزاید: «رشد استقبال از پیاده‌روی اربعین، عده‌ای از جامعه‌شناسان و مردم‌شناسان را برای تجربه‌نگاری و یادداشت‌نگاری از اربعین ترغیب کرد و کتاب حاضر، خروجی یکی از این مجموعه تلاش‌ها در تجربه‌نگاری است.»
عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی (ره) درباره به رشته تحریر درآمدن این کتاب می‌گوید: «این استقبال باعث شد ما نیز همراه تعدادی از همکاران درباره اربعین، پژوهشی انجام دهیم و دین خودمان به این رویداد را ادا کنیم، به همین خاطر چهار پروژه طراحی کردیم که سه پروژه آن اجرا شد.»
پدیدارشناسی یعنی تجربه ناب افراد بدون پیشداوری
کرمی با بیان اینکه در این پروژه وظیفه من پدیدارشناسی از زائران اربعین بود، تصریح می‌کند: «پدیدارشناسی یعنی تجربه ناب افراد بدون پیشداوری بررسی شود تا بدانیم آنها با چه انگیزه و نیتی این کار را انجام دادند. در این پروژه قرار بود با ۲۵مرد و ۲۵زن گفت‌و‌گو کنیم که بخش آقایان انجام نشد.»
نویسنده کتاب جای پای زینب (س) می‌افزاید: «ابتدا تصور می‌کردیم افرادی که به پیاده‌روی می‌روند، انگیزه‌های عمیقی ندارند و تحت تأثیر شرایط و تبلیغاتی که صورت می‌گیرد به راهپیمایی می‌روند، اما از دل گفت‌وگوها، سخنانی بیرون آمد که این تصور را تغییر داد.»
طبق تأکید وی در این پیاده‌روی شاهد طیف بسیار متنوع و متکثر از بانوان هستیم و اصلاً یک جامعه یکدست نیستند و افراد با انگیزه‌های متفاوت معنوی، انقلابی، مذهبی و گاهی کنجکاوی می‌آیند که در این کتاب این معانی و مضامین از زبان بانوان در چند فصل دسته‌بندی شده است.
از نگاه این عضو هیئت‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی (ره) افراد حاضر در راهپیمایی اربعین نه تنها دارای معانی عمیق هستند، بلکه برای آن استدلال دارند، به بسیاری از مسائل دقت می‌کنند، برای مثال نقش تشویق حکومت و سلبریتی‌ها را در اقبال مردم مهم می‌دانند.
