جوان آنلاین: در پی تأسیس شورای دفاع کشور، رهبر معظم انقلاب در حکمی آقایان علی اکبر احمدیان و علی شمخانی را به‌عنوان نمایندگان خود در این شورا منصوب کردند.
یک‌شنبه هفته گذشته بود که خبرگزاری‌ها از مصوبه شورای عالی امنیت ملی، مبنی بر تأسیس شورای دفاع کشور خبر دادند؛ ساختاری جدید که مأموریت دارد طرح‌های دفاعی و ارتقای توانمندی‌های نیروهای مسلح را به صورت متمرکز بررسی کند.
تأسیس شورای دفاع کشور به‌عنوان یکی از شورا‌های فرعی ذیل شورای عالی امنیت ملی، بار دیگر افکار عمومی و محافل راهبردی کشور را به اهمیت بازآرایی ساختار دفاعی جمهوری اسلامی ایران معطوف کرده است. این شورا که بر اساس اصل ۱۷۶ قانون اساسی شکل گرفته، با هدف تمرکز تصمیم‌گیری در حوزه دفاعی، ارتقای آمادگی نیروهای مسلح و پاسخ مؤثر به تهدید‌های نوین منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای راه‌اندازی شده است. انتصاب دو چهره برجسته نظامی و سیاسی یعنی علی‌اکبر احمدیان و علی شمخانی به‌عنوان نمایندگان مقام معظم رهبری در این شورا نیز، بر وزن و اهمیت شورای تازه‌تأسیس افزوده است.
سابقه تاریخی شورای دفاع
شورای عالی دفاع نخستین بار پس از انقلاب و در شرایط جنگ تحمیلی ایران و عراق تشکیل شد و وظیفه فرماندهی نیروهای مسلح را بر عهده داشت، اما با بازنگری قانون اساسی در سال ۱۳۶۸، این شورا منحل و وظایف آن به مقام معظم رهبری واگذار شد. با این حال، تشکیل مجدد شورای دفاع به عنوان نهاد فرعی شورای عالی امنیت ملی، مبتنی بر اقتضائات جدید و تهدیدات نوین، احیای بخشی از تجربه موفق گذشته با ساختاری به‌روز و متناسب با شرایط حال تلقی می‌شود.
اکنون و درشرایط کنونی، تأسیس شورای دفاع کشور، پاسخی هوشمندانه، بموقع و راهبردی به اقتضائات امنیتی و دفاعی جمهوری اسلامی ایران در عصر تهدیدات ترکیبی و منطقه‌ای است. با ساختاری دقیق، ترکیب کارآمد از مقامات عالی‌رتبه نظامی و سیاسی، مأموریت مشخص و تجربه تاریخی موفق، این شورا می‌تواند نقشی حیاتی در افزایش تاب‌آوری دفاعی کشور ایفا کند. حمایت رهبری، انتصاب نمایندگان ویژه ایشان، و مشارکت فعال سران قوا و فرماندهان ارشد نیروهای مسلح، این نهاد را به یکی از ارکان کلیدی در معماری امنیت ملی کشور تبدیل خواهد کرد.
مبنای حقوقی و ساختار شورای دفاع
شورای دفاع کشور به موجب اصل ۱۷۶ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و با تصویب شورای عالی امنیت ملی تأسیس شده است. مطابق این اصل، شورای عالی امنیت ملی می‌تواند شورا‌های فرعی از جمله شورای دفاع و شورای امنیت کشور را متناسب با وظایف خود تشکیل دهد. ریاست این شورا‌های فرعی یا با رئیس‌جمهور است یا با یکی از اعضای شورای عالی که با حکم رئیس‌جمهور تعیین می‌شود. ساختار شورای دفاع کشور به گونه‌ای طراحی شده که تصمیم‌گیری‌های کلان در حوزه دفاعی با سرعت، انسجام و هماهنگی بیشتری انجام گیرد. ریاست آن با رئیس‌جمهور خواهد بود و عضویت در آن شامل رؤسای سه قوه، دو نماینده رهبر معظم انقلاب، وزیر اطلاعات، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح، فرمانده کل سپاه، فرمانده کل ارتش، فرمانده قرارگاه مرکزی خاتم‌الانبیا و برخی مقامات اجرایی دیگر می‌شود. این ترکیب، تلاقی بین ارکان حاکمیت و نیروهای نظامی را در بالاترین سطح به نمایش می‌گذارد.
اهداف و مأموریت‌های کلان شورای دفاع
بر اساس اعلام دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی، دو مأموریت اصلی این شورا عبارت‌اند از:
- بررسی طرح‌های دفاعی کشور
- ارتقای توانمندی‌های نیروهای مسلح.
اما این دو مأموریت درون‌مایه یک هدف کلان‌تر را دنبال می‌کنند: افزایش کارآمدی، سرعت و هماهنگی در فرآیند تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری دفاعی، به‌ویژه در شرایط بحرانی. شورای دفاع کشور قرار است با تمرکز بر حوزه دفاع، نقش مکمل و غیرموازی با شورای عالی امنیت ملی ایفا کند. از جمله اهداف راهبردی تأسیس این شورا می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تمرکز تصمیم‌گیری در حوزه نظامی و پرهیز از موازی‌کاری با دیگر نهاد‌ها
- ارتقای آمادگی‌های دفاعی کشور در برابر تهدیدات متنوع و ترکیبی
- استفاده از ظرفیت‌های تخصصی فرماندهان نظامی در تصمیم‌سازی
- هم‌افزایی نهاد‌های اجرایی با نهاد‌های نظامی در شرایط بحران
- چابک‌سازی و تسریع فرآیند‌های تصمیم‌گیری دفاعی
- استفاده از تجربه مدیریتی و راهبردی افراد باسابقه در حوزه امنیتی و دفاعی.
ضرورت تأسیس شورای دفاع در شرایط کنونی
تأسیس شورای دفاع در فضای منطقه‌ای و بین‌المللی حساس امروز، نه تنها یک اقدام تدبیری بلکه ضرورتی راهبردی تلقی می‌شود. دلایل متعددی تأسیس این شورا را توجیه‌پذیر و حتی اجتناب‌ناپذیر می‌سازند:
۱. بازآرایی ساختار تصمیم‌گیری در حوزه دفاع: تحولات سال‌های اخیر در منطقه و به‌ویژه جنگ تحمیلی ۱۲ روزه رژیم صهیونیستی علیه ایران، نشان داد که ساختار فعلی تصمیم‌گیری نیازمند بازبینی و به‌روزرسانی است. شورای دفاع به‌عنوان بخشی از چیدمان جدید حکمرانی دفاعی کشور، می‌تواند خلأ‌های موجود در تصمیم‌گیری‌های سریع و عملیاتی را پر کند.
۲. پاسخ به تهدید‌های نوین: با توجه به گسترش تهدیدات ترکیبی از جمله جنگ سایبری، حملات پهپادی، عملیات اطلاعاتی و روانی، و تنش‌های ژئوپلیتیک، کشور نیازمند ساختاری پویا و متناسب با این تهدیدات است. شورای دفاع ظرفیت تطابق سریع با این تهدیدات را دارد.
۳. تقویت هم‌افزایی میان دولت و نیروهای مسلح: با توجه به ریاست رئیس‌جمهور بر این شورا، امکان هماهنگی بهتر میان دستگاه‌های اجرایی و نظامی فراهم شده و اجرای تصمیمات دفاعی با سرعت و اثربخشی بیشتری دنبال خواهد شد.
۴. اجتناب از موازی‌کاری با شورای عالی امنیت ملی: با تعریف دقیق وظایف و مأموریت‌های شورای دفاع، این شورا به‌جای تکرار تصمیمات شورای عالی امنیت ملی، تمرکز خود را صرفاً بر حوزه نظامی و دفاعی خواهد گذاشت. شورای عالی امنیت ملی نیز می‌تواند تمرکز بیشتری بر سیاست‌گذاری امنیتی، راهبردی و سیاسی داشته باشد.
۵. بهره‌گیری از تجربیات گذشته: تشکیل شورای عالی دفاع در دوران جنگ تحمیلی و نقش مؤثر آن در فرماندهی جنگ، تجربه‌ای ارزشمند در تاریخ امنیتی کشور است. اکنون نیز می‌توان از الگوی موفق گذشته در قالبی نوین و ساختارمند بهره برد.
نمایندگان رهبری در شورای دفاع
رهبر معظم انقلاب در حکمی، علی‌اکبر احمدیان و علی شمخانی را به عنوان نمایندگان خود در شورای دفاع منصوب کردند. این انتخاب از دو منظر قابل توجه است:
۱- جایگاه حقوقی نمایندگان رهبری در شورا: حضور نمایندگان رهبر انقلاب در شورای دفاع، بر مشروعیت و اهمیت تصمیمات این نهاد می‌افزاید و پیوندی نیرومند میان فرماندهی کل قوا و فرآیند تصمیم‌سازی دفاعی برقرار می‌کند.
۲- سابقه تخصصی افراد منصوب‌شده: علی‌اکبر احمدیان پیشتر دبیر شورای عالی امنیت ملی و چهره‌ای باتجربه در حوزه‌های راهبردی و دفاعی بوده است. علی شمخانی نیز سابقه طولانی در حوزه دفاع و امنیت ملی دارد. این ترکیب تجربه و تخصص می‌تواند تضمین‌کننده موفقیت این شورا باشد.
تبریک فرمانده کل سپاه
فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در پیام‌های جداگانه انتصاب علی لاریجانی به نمایندگی رهبر معظم انقلاب در شورای عالی امنیت ملی و همچنین انتصاب علی اکبر احمدیان و علی شمخانی به نمایندگی معظم له در شورای دفاع را تبریک گفت.
پیشتر علاءالدین بروجردی و اسماعیل کوثری، دو عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی تشکیل شورای دفاع کشور را اقدامی هوشمندانه، بهنگام و ضروری دانسته و تأکید کردند که این شورا باعث تسریع در تصمیمات و اقدامات لازم در شرایط جنگی می‌شود.
