جوان آنلاین: صنایع‌دستی بخشی از هویت فرهنگی و تاریخی ماست؛ هنری ریشه‌دار که از دل خلاقیت و مهارت هنرمندان ایرانی بیرون می‌آید، زیبایی می‌آفریند و به اقتصاد کشور کمک می‌کند. برای بسیاری از این هنرمندان این عرصه، صنایع‌دستی فقط یک کار نیست، بلکه سبک زندگی است، راهی برای زنده نگه داشتن فرهنگ و معنا بخشیدن به روزمرگی‌ها. در این میان، حمایت از تولید داخلی و صنعتگرانی که با عشق و تلاش در مسیر ارتقای هنر‌های بومی قدم برمی‌دارند، بسیار مهم است. با رفع موانعی مثل مشکلات مالی، کمبود مواد اولیه، نبود بازار مناسب و ضعف در بازاریابی، می‌توان این مسیر را هموارتر و به رشد پایدار این هنر اصیل کمک کرد. در این گزارش با چند تن از هنرمندان توان‌یاب صنایع‌دستی گفتوگو کرده‌ایم؛ افرادی که با وجود معلولیت جسمی، اما با توانمندی و تخصص خود در هنر و تولید، نقش مؤثری در چرخه تولید کشور ایفا می‌کنند.
به‌رغم بی‌توجهی‌ها، با عشق به کار معرق ادامه می‌دهم
بهنام حسین‌پور با وجود معلولیت شدید ضایعه نخاعی، بیش از ۱۰ سال است به صورت حرفه‌ای در زمینه معرق و منبت قلم ریز فعالیت دارد. مدرک کارشناسی دارد و در کنار تسلط بر کامپیوتر، در طراحی عناصر اسلیمی و ترکیب طرح‌های اسلیمی و ختایی مانند شمسه و ترنج مهارت بالایی دارد. او علاوه بر تولید آثار هنری، سال‌هاست به آموزش این هنر به صورت حرفه‌ای مشغول است. در طول فعالیت هنری اش موفق به دریافت کارت شناسایی صنایع‌دستی معرق و گواهینامه مهارت فنی و حرفه‌ای شده و لوح سپاس از مدیرکل میراث فرهنگی استان تهران، لوح تقدیر از رئیس کارگروه تخصصی صنایع‌دستی کشور و رئیس اتحادیه صنایع‌دستی تهران، لوح سیمین ویژه هنرمندان توان یاب سراسر کشور و دیپلم افتخار جشنواره همام را دریافت کرده است. یکی از آثار او در پانزدهمین کتاب برگزیدگان هنر ایران چاپ شده و اثری دیگر از وی در کتاب مهر و ماه به ثبت رسیده است. هنر برای او تنها یک حرفه نیست، بلکه راهی برای اثبات توانایی، انتقال امید و خلق زیبایی در دل محدودیت‌هاست. او می‌گوید: در اتاق خوابم شروع به کار کردم، ابزار می‌خریدم و تابلو می‌ساختم. بعد از گرفتن مدرک فنی و حرفه‌ای، حالا آموزش هم می‌دهم و چند سالی است در نمایشگاه‌ها شرکت می‌کنم. با کمک و حمایت کامل پدر و مادرم بود که توانستم تحصیلاتم را تمام کنم و وارد این مسیر شوم، حتی وقتی شرایط حضور در نمایشگاه‌ها برایم سخت بود، همراهی آنها همیشه کنارم بوده است.
حسین‌پور در ادامه می‌افزاید: با حمایت خانواده‌ام این مسیر را طی کرده‌ام، اما با مشکلات زیادی روبه‌رو هستیم، از نبود حمایت دولتی تا سختی دریافت وام به دلیل نداشتن ضامن. تمام هزینه‌های ابزار و مواد اولیه را خودمان می‌پردازیم و هیچ نهادی حمایت‌مان نکرده است. اگر خانواده‌ام نبودند، ادامه این مسیر ممکن نبود. بی‌توجهی مسئولان باعث شده است بسیاری از دوستانم کار هنری را رها کنند، چون هزینه‌ها بالاست و فروش و درآمدی ندارند، با این حال من هنوز با عشق ادامه می‌دهم.
با حمایت خانواده، به تولید هنر پایبند مانده‌ام
فاطمه داروغه هم از نوجوانی با معلولیت جسمی حرکتی شدید مواجه بوده، اما با اراده قوی به هنر و حرفه‌ای روی آورده است که هم استقلال مالی داشته باشد و هم حس مفید بودن را به او بدهد. ابتدا در معرق چوب و فیروزه کاری فعالیت می‌کرد، اما به دلیل مشکلات تأمین مواد اولیه، هفت سال است بر هنر میناکاری روی سفال تمرکز دارد و از این مسیر بسیار خوشحال و امیدوار است. او حمایت خانواده‌اش را بسیار مؤثر می‌داند و می‌گوید: «خانواده‌ام انتخاب مسیر را به خودم سپردند و همیشه مرا تشویق کردند که به دنبال علاقه‌ام بروم. اولین آثارم را با غرور و شادی توصیف می‌کنم که بیشترین تجربیات را از آنها به دست آوردم.»
فعالیت‌های او عمدتاً حضوری و در نمایشگاه‌ها و انجمن‌های صنایع‌دستی است. وی گفت: «تجربیات این کار را به اعضای خانواده هم منتقل کردم و آموزش دادم تا این هنر دست به دست شود. با وجود این تلاش‌ها، مشکل فروش و نبود فضای دائمی عرضه، هزینه‌های بالای اجاره غرفه و مشکلات تردد، چالش‌های جدی من و دیگر معلولان است. از دولت می‌خواهم ما را حمایت کنند.»
ورزشکاری که درآمدش از تولید صنایع‌دستی است
خانم عسگری بر اثر تصادف دچار ضایعه نخاعی شده است. او مادر سه فرزند است و در حال حاضر علاوه بر ورزش حرفه‌ای در رشته تیر وکمان، در زمینه صنایع‌دستی نیز فعالیت می‌کند تا بتواند مخارج زندگی‌اش را تأمین کند. خانم عسگری درباره شروع مسیرش می‌گوید: «از کودکی کنار مادرم در صنایع‌دستی فعال بودم، به همین دلیل علاقه‌مند به این هنر شدم و با توجه به معلولیت و نیاز مالی، کسب و کار خود را راه‌اندازی کردم. مادرم نقش بسیار مهمی در حمایت و تشویق من داشت و در سال‌های اولیه یک چرخ خیاطی تهیه کرد تا فعالیتم جدی‌تر شود، با این حال حمایت کافی از جمله وام و شرکت در نمایشگاه‌ها را دریافت نکرده‌ام و شرایط اقتصادی‌ام سخت است، ولی با انگیزه و تلاش به فعالیت ادامه می‌دهم.»
تلاش تا مرحله راه‌اندازی کارگاه
یزدان کاویان‌نژاد، هنرمند توان‌یابی است که پس از تصادف در سال ۱۳۹۲ مسیر زندگی‌اش تغییر کرد. او درباره شروع فعالیت هنری‌اش می‌گوید: «قبل از حادثه در دانشگاه مشغول تحصیل بودم، اما با حمایت خانواده و همسرم توانستم روحیه‌ام را بازیابم و هنر معرق‌کاری را آغاز کنم.»
او ابتدا با تابلو‌های معرق کار خود را شروع کرد و سپس به تولید محصولات کاربردی مانند جاقلمی و جاشکلاتی روی آورد که مشتریان بیشتری داشتند. پس از چند سال فعالیت در واحد آموزش، کارگاه خود را راه اندازی کرد و با وجود مشکلات اقتصادی، اما به فعالیت ادامه می‌دهد. کاویان‌نژاد از مشکلات فروش محصولات چوبی و کاهش حمایت‌ها گلایه دارد و می‌افزاید: «ما به همراه دوستان در تلاش هستیم مؤسسه‌ای فرهنگی و هنری برای حمایت از توان یابان تأسیس کنیم. حمایت شغلی و فراهم کردن فضای عرضه، خیلی مهم‌تر از کمک مالی است.»
کاویان‌نژاد که سابقه موفقیت در تیم ملی تیراندازی دارد امیدوار است با حمایت مسئولان، شرایط بهتر و امید بیشتری برای توان یابان فراهم شود تا بتوانند با نشاط به زندگی ادامه دهند.
با دست‌های هنرمندش زندگی دوباره‌ای ساخت
عذرا ایومن بر اثر حادثه‌ای در سال ۱۳۹۵ دچار ضایعه نخاعی و ویلچرنشین شد، اما زندگی را متوقف نکرد و با دستانش رو به هنر برد و زندگی را دوباره ساخت. او می‌گوید: «ضایعه نخاعی تنها مشکلم نبود و سال۱۴۰۳ به سرطان مبتلا و درگیر درمان شدم، ولی باز هم تصمیم گرفتم تسلیم نشوم. با دیدن اطرافیان و با توجه به زمینه کاری‌ای که داشتم، دوباره وارد عرصه کار شدم و اولین کارم دوخت سرویس کامل آشپزخانه برای جهیزیه بود. وقتی خوشحالی آن خانواده را دیدم، انگیزه گرفتم و مصمم شدم ادامه بدهم. در کنار تجربه شخصی‌ام، از دوستان حرفه‌ای کمک گرفتم تا پیشرفت کنم. حالا در کنار دوخت وسایل آشپزخانه، آموزش قیطان دوزی را هم شروع کرده‌ام. معتقدم وقتی زن مشغول و آرام باشد، این آرامش در تربیت فرزندش هم اثر دارد. در ادامه این را هم بگویم که فروش حضوری برایم موفق‌تر بوده، چون می‌توانم درباره کارم توضیح بدهم. فروش مجازی کم است ولی سعی می‌کنم در آن هم فعال باشم. بالاخره استقبال و رضایت مشتری‌ها باعث شد اعتمادبه‌نفسم بیشتر شود. گرچه فروش زیاد نیست و حمایتی از طرف دولت نمی‌شود، اما، چون کارم را دوست دارم، ادامه می‌دهم. هدفم حفظ کار و کمک به چرخه اقتصاد خانواده است، حتی اگر مبلغ چشمگیری نباشد.»
