وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، مسئولیت‌هایی فراتر از میز مذاکرات دارد. این وزارتخانه با وظایف گسترده‌ای در حوزه دیپلماسی اقتصادی، توسعه روابط راهبردی، مدیریت تحریم‌ها، خنثی‌سازی فشار‌های خارجی، و ایجاد زمینه برای رشد اقتصادی مستقل ایفای نقش می‌کند. با این حال، طی یک سال اخیر، توجه افکار عمومی بیش از حد به مذاکرات معطوف شده است، گویی آینده کشور تنها از مسیر توافقات بین‌المللی تعیین می‌شود. این نگاه باید اصلاح شود، زیرا تجربه نشان داده است که تمرکز صرف بر مذاکرات، فرصت‌سوزی و شرطی‌سازی اقتصاد کشور را به دنبال داشته و کشور را بر اساس مواضع و درخواست‌های ظالمانه دشمن دچار التهاب و نوسانات سنگین اقتصادی کرده است.
مذاکره ابزاری فرعی و با ظرفیت بسیار محدود و نامطمئن در میان ده‌ها مأموریت مهم وزارت خارجه است. پنج دور مذاکرات اخیر بین ایران و امریکا پیشرفت ملموسی نداشته است. طرف امریکایی در این مذاکرات، همواره مواضعی ضدونقیض و غیرقابل‌پیش‌بینی داشته است. آنچه پشت در‌های بسته می‌گوید، در رسانه‌ها نقض می‌کند و با ادعاهای غیرمنطقی مانند برچیدن کامل ظرفیت هسته‌ای ایران، عدم صداقت خود را آشکار می‌سازد. این رفتار‌ها به روشنی نشان می‌دهد که اتکای صرف به مذاکره، نه‌تنها راه‌حلی قابل‌اعتماد نیست، بلکه ذهنیت جامعه را به سراب توافق‌های شکننده مشغول می‌کند.
اما مسیر خنثی‌سازی تحریم‌ها در اختیار خود ماست. رهبر معظم انقلاب بار‌ها تأکید کرده‌اند که تحریم‌ها دو راه علاج دارند:
۱. رفع تحریم‌ها که در اختیار طرف مقابل است.
۲. خنثی‌سازی تحریم‌ها که کاملاً در اختیار ماست و به اقدامات و سیاست‌های داخلی و خارجی ما وابسته است.
مذاکره تنها یکی از ابزار‌های (سست و نامطمئن) دیپلماسی است، نه راه‌حل اصلی برای اقتصاد کشور. اگر نگاه سیاست‌گذاران کشور، صرفاً معطوف به رفع تحریم‌ها باشد، هر گونه تأخیر مذاکرات، آسیب‌های اقتصادی (و آسیب‌های روحی و روانی) را افزایش خواهد داد. اما اگر وزارت امور خارجه بر مأموریت‌های اصلی خود تمرکز کند تحریم‌ها می‌توانند به‌طور قابل‌توجهی بی‌اثر شوند. در واقع، مذاکره تنها یکی از ابزار‌های دیپلماسی است، نه راه‌حل اصلی برای اقتصاد کشور.
لزوم تغییر نگرش افکار عمومی و مطالبه‌گری صحیح: در این میان یکی از مأموریت‌های رسانه‌ها، نهاد‌های تصمیم‌ساز و فعالان اجتماعی، اصلاح نگاه عمومی درباره وظایف وزارت امور خارجه در مواجهه با تحریم‌ها است. مردم باید بدانند که سیاست خارجی صرفاً به مذاکره وابسته نیست و این وزارتخانه ده‌ها مسئولیت مهم دیگر دارد که از جمله مهم‌ترین آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- دیپلماسی اقتصادی برای توسعه تجارت خارجی
- همکاری با کشور‌های منطقه و شرق آسیا برای تقویت اقتصاد کشور
- گسترش روابط علمی، فرهنگی و استراتژیک
- مدیریت تهدید‌های بین‌المللی و مقابله با فشار‌های سیاسی
- اجرای سیاست‌های مقاومت اقتصادی و خنثی‌سازی تحریم‌ها
جامعه باید مطالبه کند که مسیر اصلی وزارت امور خارجه، خنثی‌سازی تحریم‌ها و توسعه دیپلماسی اقتصادی باشد، نه شرطی کردن امور کشور به نتیجه مذاکرات. هر میزان که فشار افکار عمومی بر سیاست‌گذاران در این زمینه افزایش یابد، مسیر تحقق استقلال اقتصادی هموارتر خواهد شد.
چهل سال تجربه گفتوگو و مذاکره (تعامل!) با امریکا نشان داده که این کشور نه‌تنها به تعهداتش پایبند نیست، بلکه تحریم را به‌عنوان یک ابزار دائمی علیه ایران حفظ می‌کند. تجربه برجام نیز ثابت کرد که اعتماد به امریکا، نتیجه‌ای جز تحمیل خسارات سنگین اقتصادی و معطل ماندن ظرفیت‌های کشور ندارد. بنابراین، راهبرد وزارت امور خارجه باید بر کاهش وابستگی به تصمیمات غرب و حرکت به سمت همکاری‌های اقتصادی پایدار با کشور‌های مستقل متمرکز شود.
تمرکز بر خنثی‌سازی تحریم‌ها، اجرای دیپلماسی اقتصادی، تقویت ارتباطات منطقه‌ای و توسعه همکاری‌های تجاری با کشور‌های مستقل، به عنوان وظایف دستگاه دیپلماسی کشور باید به مطالبه عمومی تبدیل شود. اگر سیاست خارجی به مذاکره‌زدگی دچار شود، نه‌تنها امکان پیشرفت اقتصادی از دست خواهد رفت، بلکه کشور بار دیگر در چرخه فرسایشی مذاکرات بی‌نتیجه گرفتار خواهد شد.
با تغییر نگاه عمومی و مطالبه‌گری صحیح، می‌توان مسیر سیاست خارجی را به سمت تحقق منافع ملی، بی‌اثر کردن تحریم‌ها و خروج از وابستگی به مذاکرات هدایت کرد. این مسیر، نه‌تنها منطقی‌تر، بلکه عملی‌تر و پایدارتر برای آینده کشور است.
