جوان آنلاین: حتی اگر سیگار در خانه نداشته‌باشید، فقط یک کلیک با خرید سیگار از فروشگاه‌های انلاین فاصله دارید! بازار‌های مجازی به دخانیات هم رسیده‌است و فروشگاه‌های متعددی به شکل تخصصی در این حوزه فعالیت دارند که می‌توانید با یک جست‌وجوی ساده اینترنتی به آن‌ها دسترسی یافته و از منوی گسترده‌ای که در برابرتان قرار می‌دهند، مواردی را انتخاب کنید و با یک کلیک ساعتی بعد سیگار و دخانیات مورد نظرتان را در خانه تحویل بگیرید. این در حالی است که طبق اعلامیه‌ای که وزارت بهداشت در سال ۹۹ منتشر کرده، فروش اینترنتی سیگار، ممنوع است. با وجود این ممنوعیت، اما فروشگاه‌های اینترنتی عرضه سیگار و دخانیات منوی متنوعی را در برابر چشمان طرفداران دخانیات چیده‌اند؛ ویترین‌هایی که در تمام ساعات شبانه‌روز برقرارند و در هیچ شرایطی کرکره‌هایشان را پایین نمی‌کشند.
از زمانی که اراده کنید یکی از نخ‌های سیگار را از بسته بیرون بکشید و با کبریت یا فندک سر آن را آتش زده و حلقه‌های دودش را به ریه‌هایتان وارد کنید، فقط به اندازه یک کلیک فاصله است! وقتی وارد این فروشگاه‌ها می‌شوید با انواع و اقسام سیگار‌ها و دیگر دخانیات مواجه خواهید شد. سیگار‌هایی که در قیمت‌ها و شکل‌ها و طعم‌های مختلف همه و همه پیش چشمان شما صف کشیده‌اند. جالب‌تر از همه اینکه برخی از این فروشگاه در بدو ورود به شما پیام می‌دهند که طبق قانون جامع مبارزه با دخانیات مجاز به فروش سیگار به افراد زیر ۱۸ سال نیستند و از شما می‌پرسند آیا زیر ۱۸ سال هستید یا بالای ۱۸ سال؟ اما هیچ نظام ارزیابی خاصی برای اطمینان از اینکه شما بالای ۱۸ سال هستید، وجود ندارد! بگذریم از اینکه برخی از این فروشگاه‌ها حتی چنین سؤالی را هم نمی‌پرسند و بعد از انجام روال معمول خرید از فروشگاه‌های اینترنتی و ثبت‌نام و ثبت‌سفارش و تسویه‌حساب شما می‌توانید سیگار و سایر دخانیات انتخابی اعم از توتون و تنباکو را بی‌دردسر از خانه بیرون رفتن، دم در تحویل بگیرید! همین ماجرا هم موجب بروز نگرانی‌هایی در این زمینه شده‌است.
قوانینی که فروش دخانیات را محدود می‌کند
بر اساس ماده ۱۲ قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات به ممنوعیت فروش یا عرضه مواد دخانی به افراد زیر ۱۸ سال یا به واسطه این افراد اختصاص دارد که در این صورت علاوه بر ضبط فرآورده‌های دخانی کشف شده نزد متخلف، وی به جزای نقدی از ۱۰۰ هزار ریال تا ۵۰۰ هزار ریال محکوم می‌شود، تکرار یا تعدد تخلف، مستوجب جزای ۱۰ میلیون ریال مجازات است. در آیین‌نامه این قانون نیز تأکید شده‌است که فروش محصولات دخانی به افراد از طریق اینترنت و دستگاه‌های خودکار فروش ممنوع است و فروشنده باید در صورت مشکوک بودن سن خریدار، مدرک شناسایی مبنی بر داشتن حداقل (۱۸) سال سن را از وی تقاضا کند.
علاوه بر این سال ۹۹ بود که معاونت بهداشت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، قوانین ممنوعیت استعمال و تبلیغات دخانیات را برای اطلاع‌رسانی و مطالبه‌گری مردم با هدف ایجاد جامعه‌ای عاری از دخانیات، به دانشگاه‌های علوم پزشکی سراسر کشور اعلام کرد.
فروش فلهای محصولات دخانی ممنوع است.
- فروش یا عرضه دخانیات به افراد زیر ۱۸ سال ممنوع است.
- فروش سیگار به صورت نخی ممنوع است.
- محصولات دخانی فاقد هولوگرام و شماره سریال، تصاویر هشداردهنده بهداشتی، قاچاق محسوب می‌شود و عرضه، فروش، حمل و نگهداری آن‌ها ممنوع است.
- فروش محصولات دخانی (سیگار و قلیان) توسط دستگاه‌های خودکار فروش، اینترنت (سایت‌ها، شبکه‌ها و گروه‌های مجازی) و پیامک ممنوع است.
این دستورالعمل ۱۲ بندی می‌گوید:
- هیچ مغازه و فروشگاهی نباید قفسه فروش سیگار داشته‌باشد.
- تابلو، بنر و تراکت تبلیغاتی برای فروش و عرضه محصولات دخانی (سیگار و قلیان) در هیچ مکانی نباید باشد.
- عرضه و فروش محصولات دخانی در قهوه‌خانه، کافی‌شاپ، چایخانه، رستوران، نانوایی و سایر اماکن عمومی و مراکز تهیه و توزیع مواد غذایی و استعمال ممنوع است.
- استعمال دخانیات (سیگار و قلیان) در تمام اماکن عمومی مانند رستوران، پارک، کافی‌شاپ، وسایل حمل و نقل عمومی و به طور کلی تمامی محیط‌های عمومی سربسته و باز ممنوع است.
- استعمال دخانیات در تمام وسایل نقلیه عمومی ممنوع است.
- تابلو یا برچسب ممنوعیت استعمال دخانیات در تمام اماکن عمومی باید جایی که قابل‌رؤیت باشد، نصب شده‌باشد.
برای آنکه متوجه شویم در عمل هیچ یک از بند‌های اعلامیه مذکور اجرایی نمی‌شود، نیازی نیست از خانه خارج شویم و به فروشگاه محل برویم تا قفسه‌های فروش سیگار را ببینیم، بلکه حتی با یک کلیک هم می‌توانیم با فروشگاه‌های فروش آنلاین سیگار مواجه شویم؛ فروشگاه‌هایی که درست مانند مغازه‌دار‌ها یا کیوسک‌های روزنامه‌فروشی برایشان فرقی نمی‌کند خریدارشان کیست و چند ساله است و این پاکت سیگار را برای خودش می‌خواهد یا برای پدر یا بزرگ‌تری که او را برای خرید سیگار فرستاده‌است.
مهندس بهزاد ولی‌زاده، رئیس دبیرخانه ستاد کشوری کنترل دخانیات وزارت بهداشت درخصوص اعلام ممنوعیت فروش آنلاین دخانیات می‌گوید: «وزارت بهداشت همواره مطالبه‌گر ممنوعیت فروش محصولات دخانی در فضای مجازی بوده‌است. قانون جامع کنترل دخانیات نیز چند ماده مشخص در این زمینه دارد. ماده ۷ این قانون تأکید می‌کند که هر صنفی که بخواهد اقدام به فروش دخانیات کند باید پروانه فروش بگیرد و بر اساس دستورالعمل مصوب ستاد اقدام به فروش کند؛ بنابراین اولاً هر صنفی مجاز به فروش دخانیات نیست و ثانیاً ماده ۱۱ قانون جامع کنترل دخانیات تأکید می‌کند که فروش و عرضه دخانیات به استثنای اماکنی که در قانون آمده‌است، ممنوعیت دارد.»
وی به ماده ۱۲ قانون جامع کنترل دخانیات اشاره می‌کند و می‌افزاید: «این ماده تأکید دارد که فروش دخانیات به افراد زیر ۱۸ سال و توسط این افراد ممنوع است که برای واحد‌های صنفی خاطی علاوه بر ضبط فرآورده‌ها، جزای نقدی هم برای این موضوع دیده شده‌است.»
به گفته وی ابراز نگرانی ستاد کشوری از فروش دخانیات در فضای مجازی به همراه نمونه‌هایی از تخلفات انجام‌شده در این زمینه به دادستانی کل گزارش شده‌است.
ولی‌زاده ضمن تشکر از اقدامات انجام‌شده برای جرم‌انگاری و ارجاع تبلیغات فروش آنلاین محصولات دخانی به کارگروه تخصصی مصادیق مجرمانه می‌افزاید: «در مورد فروش اینترنتی دخانیات متأسفانه برخی از این مبادی اقدام به احراز هویت و سن افراد می‌کردند تا به نحوی پایبندی خودشان را به ماده ۱۲ قانون جامع کنترل دخانیات که فروش دخانیات به زیر ۱۸ سال را منع کرده‌است، اثبات کنند؛ در حالی که به طور کلی فروش دخانیات در بستر فضای مجازی غیر قانونی است؛ چراکه این اقدام روح قانون جامع کنترل دخانیات را زیر سؤال می‌برد.»
وی تأکید می‌کند: «ما قانونی طراحی کردیم که سبب کاهش دسترسی افراد به دخانیات شود، در حالی که فروش آنلاین دخانیات این موضوع را تسهیل می‌کند.»
رئیس دبیرخانه ستاد کشوری کنترل دخانیات وزارت بهداشت هشدار می‌دهد: «اگر نتوانیم این محدودیت‌های قانونی را اعمال کنیم، شاهد افزایش مصرف محصولات دخانی خواهیم بود و حتی ممکن است سن مصرف نیز کاهش یابد. در این زمینه خیلی خوشحالیم که حوزه قضایی هم اخیراً به این موضوع ورود کرده‌است.»
جریمه تا ۴۴ میلیونی تبلیغ دخانیات
ظاهر تخلفات در زمینه فروش اینترنتی سیگار و فروش سیگار به افراد زیر ۱۸ سال جرائمی هم دارد و برای برخورد با این افراد قانون‌هایی هم پیش‌بینی شده‌است. به گفته ولی‌زاده محدودیت‌های قانونی همان‌گونه که انتظار قانون‌گذار است باید منجر به ابطال پروانه عاملیت شود؛ یعنی شخص بداند با تخلف، مجوز فروش و حاشیه سودش از بین می‌رود؛ بنابراین موظف به تمکین از قانون می‌شوند.
وی درباره جرایمی که برای تخلف فروش خارج از ضابطه دخانیات در نظر گرفته شده‌است، می‌گوید: «تبلیغات دخانیات در حال حاضر تا ۴۴ میلیون تومان جریمه دارد و در مورد عاملان فروش بدون مجوز هم جرایمی دیده شده‌است که سقف آن حدود ۲۶ میلیون تومان است. در این زمینه هم باید جرایم بر اساس نرخ تورم به گونه‌ای افزایش یابد که بازدارنده باشد.»
ولی‌زاده در خصوص فروش آنلاین محصولات دخانی از بستر پلتفرم‌هایی مانند اینستاگرام هم توضیح می‌دهد: «در آیین‌نامه‌های موجود که در خصوص ممنوعیت فروش آنلاین دخانیات صحبت شده‌است، دقیقاً اشاره‌ای به این پلتفرم‌ها نشده و فقط واژه «ممنوعیت فروش از طریق اینترنت» آمده‌است، اما روش پیگیری پلتفرم‌ها باید از طریق قضایی و کارگروه تخصصی مصادیق مختلف ردیابی شود.»
تذکرات قانونی و بساطی که همچنان پهن است
دادگستری کل استان تهران هم چندی پیش در پی وصول گزارشاتی مبنی بر فروش دخانیات از طریق فروشگاه‌های آنلاین و پلتفرم‌های اینترنتی به اتحادیه کشوری کسب و کار‌های مجازی تذکر داده‌است. در همین راستا، معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری کل استان تهران، اتحادیه کشوری کسب و کار‌های مجازی را مکلف می‌نماید تا از استمرار این موضوع جلوگیری کند و در غیر این صورت برابر قوانین و مقررات، برخورد قانونی و قضایی لازم با متخلفان به عمل خواهد آمد.
با تمام اینها، کافی است همین حالا فروش اینترنتی سیگار را جست‌وجو کنید تا با یک کلیک وارد صفحات فروشگاه‌های آنلاینی شوید که انواع و اقسام برند‌های سیگار، توتون و تنباکو، سیگار‌های طعم‌دار و بدون طعم، لایت و برگ و خلاصه منوی متنوعی پیش چشمتان باز می‌شود و شما می‌توانید به سادگی این منوی متنوع را در خانه تحویل بگیرید.
