موشک‌های هوا به سطح هدایت نیمه‌خودکار و خودکار (شلیک کن- فراموش کن) تأثیرگذارترین سلاح بالگرد‌های رزمی به شمار می‌روند. در کنار آنها، راکت و توپ یا تیربار نیز در مأموریت‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد. موشک‌های خودکار به علت ایجاد امکان تک‌موقعیت توسط بالگرد بلافاصله پس از شلیک، از ارزش عملیاتی و البته قیمت تمام‌شده بالاتری برخوردار هستند.
این موشک‌ها از جست‌وجوگر‌های اپتیکی مرئی، اپتیکی تصویرساز حرارتی و رادار موج میلیمتری استفاده می‌کنند. موشک‌های نیمه‌خودکار از نوع فرمان در خط دید یا انواع هدایت لیزری قیمت پایین‌تری دارند، اما لازم است بالگرد تا زمان اصابت، هدف را دنبال کند و در دید خود داشته باشد، البته در مورد موشک‌های هدایت لیزری می‌توان از پهپاد‌ها یا نفرات زمینی هم برای هدایت استفاده کرد که محدودیت‌های خاص خود را به دنبال دارد.
صرف‌نظر از شیوه هدایت موشک‌های ضدزره، این تسلیحات از نظر برد و قدرت تخریب سرجنگی که مستقیماً با وزن موشک هم نسبت دارد، انواع متفاوتی دارند. در رده سبک، موشک الماس به عنوان یکی از جدیدترین محصولات کشور است که ۱۱ کیلوگرم وزن دارد و با شلیک از وسایل پروازی به برد نهایی هشت کیلومتر می‌رسد که در شماره ۶۴۲۰ روزنامه جوان به معرفی این موشک پرداختیم، اما در رده سنگین در قیاس موشک‌های ضدزره، صنعت دفاعی کشورمان محصول ارزشمندی به نام قائم ۱۱۴ را معرفی کرده است که روی پهپاد‌ها و بالگرد‌های مختلف قابل نصب و به‌کارگیری است. این موشک شباهت بسیار زیادی به یک نمونه مشهور امریکایی دارد و به نظر می‌رسد علت این نامگذاری آن با عدد ۱۱۴ ضمن استفاده از دستاورد‌های بمب‌های هوشمند سری قائم و سایر تجربیات عرصه ضدزره در این موشک، مدنظر بودن رسیدن به موشکی در رده AGM- ۱۱۴ هلفایر ساخت امریکا بوده است.
«قائم ۱۱۴» موشک خاص ایرانی
موشک قائم ۱۱۴ در ایران برای اولین بار در زمان رونمایی از پهپاد راهبردی فطرس در اواخر آبان ۱۳۹۲ مشاهده شد. هر چند در آن زمان هیچ اطلاعاتی از عملکرد و وضعیت عملیاتی موشک مذکور منتشر نشد، اما گمانه‌زنی‌ها حاکی از آن بود که موشک مذکور احتمالاً از نمونه هدایت لیزری موشک هلفایر الگوبرداری شده است. چند سال بعد نمونه عملیاتی این موشک نصب شده روی بالگرد ۲۱۴ ارتقایافته هوانیروز سپاه به تعداد دو فروند در هر سمت در بهمن ۱۳۹۸ مشاهده شد، سپس در آذر ۱۳۹۹ در نمایشگاه دستاورد‌های جدید نیروی دریایی ارتش (نداجا) موشک قائم ۱۱۴ به همراه نمونه دیگر خود یعنی قاصم که از جست‌وجوگر‌های مختلفی بهره می‌برند، مشاهده شد، اما پس از عملیاتی شدن قائم ۱۱۴ روی بل ۲۱۴های ارتقایافته سپاه، در مراسم تحویل انبوه تجهیزات به نیروی زمینی سپاه (نزسا)، پرتابگر چهار تایی نصب شده از این موشک روی بالگرد طوفان- ۲ هوانیروز سپاه نیز در مراسم تحویل انبوه تجهیزات جدید به نزسا در مرداد ۱۴۰۰ مشاهده شد که نشان از گسترش کاربرد این موشک در این نیرو داشت.
موشک AGM- ۱۱۴ هلفایر که از دهه ۱۹۸۰ وارد خدمت عملیاتی شده، در گونه‌های مختلفی توسعه پیدا کرده است. طول حدود ۱۶۳ تا ۱۸۰ و قطر ۱۸ سانتیمتری، جرم حدود ۴۵ تا ۴۹ کیلوگرم، سرجنگی هشت تا ۹ کیلوگرمی و برد هشت کیلومتر در نمونه‌های مختلف این موشک مشاهده می‌شود. خانواده موشک هلفایر از یکی از دو نوع هدایت نیمه‌خودکار لیزری یا خودکار رادار موج میلیتری استفاده می‌کنند.
این موشک روی حدود ۲۰ نوع بالگرد، هواپیمای سرنشین‌دار و پهپاد امریکایی به کارگیری شده است. خصوصاً عملیات‌های تروریستی که توسط پهپاد‌های ارتش امریکا انجام می‌شود، توسط موشک‌های خانواده هلفایر صورت می‌پذیرد. عملیات تروریستی ارتش امریکا در فرودگاه بغداد که به شهادت سپهبد حاج قاسم سلیمانی و ابومهدی المهندس منجر شد هم با نمونه‌ای توسعه یافته از روی موشک‌های هلفایر با نام نینجا صورت پذیرفت. همچنین اغلب عملیات‌های تروریستی ارتش رژیم‌صهیونیستی که با بالگرد‌های آپاچی صورت می‌پذیرد هم توسط انواعی از موشک هلفایر انجام شده است و به طور کلی می‌توان گفت خانواده موشک‌های هلفایر در ۳۰ سال گذشته در تمام منازعات نظامی با حضور یگان‌های بالگردی و پهپادی ارتش تروریست امریکا و رژیم‌صهیونیستی حضور داشته است. این موشک در امریکا علاوه بر پرتاب از انواع ادوات پروازی مختلف سرنشین‌دار و بدون سرنشین به صورت نمونه کشتی پرتاب برای پشتیبانی نزدیک و ضدقایق‌های مهاجم نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ کاربردی که در ایران هم برای نمونه مشابه آن مورد نیاز بوده و کارایی واحد‌های شناوری ارتش و سپاه را علیه اهداف و استحکامات ساحلی دشمن در عملیات رزم آبی- خاکی به شدت افزایش می‌دهد.
کارایی عملیاتی قائم ۱۱۴
در ایران تا مدت‌ها خانواده موشک‌های طوفان به عنوان موشک ضدزره هواپرتاب توسط بالگرد‌های کبرا در هوانیروز ارتش و سپاه مورد استفاده قرار می‌گرفتند. در سال‌های گذشته موشک‌های شفق و آذرخش و بعداً موشک‌های قمر بنی‌هاشم، حیدر، دهلاویه و خانواده بمب و موشک‌های نقطه‌زن سدید نیز به فهرست تسلیحات هواپرتاب بالگرد‌های مختلف افزوده شدند. در پهپاد‌های ایرانی نیز انواع بمب‌های نقطه‌زن قائم و سدید مورد استفاده قرار می‌گیرند. همانطور که اشاره شد موشک الماس هم در سال‌های اخیر به فهرست تسلیحات پهپاد‌های مختلف از ابابیل ۳ و ۴ تا کمان ۱۲ و مهاجر ۶ و نیز بالگرد‌های کبرای هوانیروز ارتش افزوده شده است.
آنچه در تغییر تسلیحات موشکی بالگرد‌های در اختیار نیرو‌های مسلح مشهود است، تمایل به افزایش برد درگیری و نیز افزایش برد دورایستایی است. موشک‌های طوفان برد نهایی کمتر از چهار کیلومتر در نمونه‌های هدایت سیمی و حدود پنج کیلومتر در نمونه هدایت لیزری طوفان- ۵ دارند، اما موشک‌های جدید شفق، قمر بنی‌هاشم و حیدر با برد‌های هشت تا ۱۲ کیلومتر جهش قابل توجهی در برد درگیری برای بالگرد‌ها ایجاد کرده‌اند. این برد دورایستایی بیشتر سبب در امان ماندن بالگرد از آسیب موشک‌های دوش‌پرتاب و سلاح‌های کالیبر متوسط که در نزدیکی اهداف زمینی مستقر هستند می‌شود.
قائم ۱۱۴ موشکی با برد ۱۰ کیلومتر و وزن کلی ۵۰ کیلوگرم است که ۱۵ کیلوگرم آن مربوط به سرجنگی است. همین نکته که وزن سرجنگی این موشک به تنهایی بیش از ۳۵ درصد بالاتر از کل وزن موشک الماس است، بیانگر رده وزنی قائم ۱۱۴ در بین ضدزره‌هاست. در واقع قائم ۱۱۴ و قاصم در دسته ضدزره‌های سنگین که قابلیت اجرای مأموریت‌های تاکتیکی ضداستحکامات بتنی و اهداف مختلف زرهی را دارند، توسعه داده شده و ترکیب آن با توان حمل محموله‌های سنگین‌تر که در بالگرد‌های تهاجمی نسبت به پهپاد‌های سبک و نیمه‌سنگین وجود دارد، آن را به سلاحی ارزشمند در میدان نبرد تبدیل می‌کند.
از سوی دیگر در چند سال اخیر، روند تجهیز بالگرد‌های رزمی و ترابری به سامانه‌های الکترواپتیکی پایدارشده که امکان شناسایی در روز و شب، هدف‌یابی، مسافت‌یابی لیزری و در برخی نمونه‌ها، نشانه‌گذاری لیزری را دارد، سبب افزایش قابلیت تهاجمی این بالگرد‌ها شده است. این نوع سامانه‌ها از اجزای اصلی مورد احتیاج برای شکل‌دهی به یک درگیری با برد دورایستایی قابل توجه در قیاس با گذشته هستند که هم در تنوع ابعاد و قابلیت و هم در برد‌های مورد نیاز توسط صنایع مختلف دفاعی و بخش خصوصی ساخته می‌شوند. این ادوات علاوه بر پهپاد‌ها و بالگرد‌های تهاجمی روی بالگرد‌های ترابری نظامی موجود در کشور هم نصب شده و امکان اجرای پرواز و شلیک تسلیحات در تاریکی مطلق شب را به بالگرد‌های نیرو‌های مسلح کشور داده‌اند.
تجهیز بالگرد‌های ترابری
همانطور که در ابتدای این گزارش اشاره شد، قائم ۱۱۴ در نسخه عملیاتی برای اولین بار روی بالگرد ترابری ۲۱۴ هوانیروز سپاه مشاهده شد. تجارب گرانبهای هشت سال دفاع مقدس و سال‌ها نبرد با گروهک‌های تروریستی در شرق و غرب کشور نشان داد که تجهیز بالگرد‌های ترابری به سلاح، علاوه بر افزایش قابلیت‌های رزمی یگان‌های بالگردی، حتی در مواردی ضروری نیز است.
با تسلیح بالگرد‌های ترابری که قبلاً هم در نمونه‌های خارجی همچون UH- ۱Y و UH- ۶۰ بلک هاوک، لینکس و میل- ۱۷۱ مشاهده شده است، این بالگرد‌ها می‌توانند در کنار تیم‌های آتش بالگرد‌های تهاجمی، در یورش اولیه به ادوات دشمن مشارکت داشته باشند. این کار سبب کاهش بار کاری بالگرد‌های رزمی در نیروی به کار گیرنده می‌شود. خصوصاً برای کشور ما که فعلاً امکان خرید بالگرد‌های تهاجمی جدید را ندارد و تولیدات داخلی خاصی نیز برای افزایش تعداد بالگرد‌های تهاجمی صورت نپذیرفته، تجهیز بالگرد‌های ترابری به سلاح اهمیت مضاعفی دارد.
به علاوه مسلح شدن بالگرد‌های ترابری سبب می‌شود این وسیله پروازی از حالت بی‌دفاع خارج شود و در محیط عملیاتی بتواند در شرایط مختلفی از تسلیحات برای افزایش بقاپذیری خود کمک بگیرد. در دوران دفاع مقدس یا مبارزه با تروریست‌ها مکرراً برخورد مستقیم بالگرد‌های ترابری با دشمن در شرایط عدم برخورداری از پوشش توسط بالگرد‌های تهاجمی اتفاق افتاده است. در این شرایط تیربار و راکت سلاح‌های کارآمدی به شمار می‌روند که روی بالگرد‌های ۲۱۴ و ۲۱۲ نیرو‌های مسلح در سال‌های اخیر به‌کارگیری شده‌اند. اما تجهیز این بالگرد‌ها به موشک‌های ضدزره که حرف تمام‌کننده را در عرصه نبرد علیه اهداف زمینی می‌زنند، ارزش دوچندانی به برنامه تسلیح بالگرد‌ها داده است. در سال‌های گذشته بالگرد‌های ۲۱۴ هوانیروز ارتش به موشک ضدزره دهلاویه با برد بیش از ۵/۵ کیلومتر تجهیز شده بودند. این موشک با میزان نفوذ هزار تا هزارو ۲۰۰ میلیمتر در زره، یکی از کارآمدترین موشک‌های ضدزره جهان است که ارزش عملیاتی خود را در نبرد‌های اخیر محور مقاومت نشان داده است.
اما با به‌کارگیری موشک قائم هم برد دورایستایی و هم قدرت تخریب موشکی بالگرد‌های ترابری نظامی افزایش قابل توجهی یافته است. طبق تصاویر موجود چهار موشک از این نوع روی بالگرد ۲۱۴ نصب شده است که هرچند کمتر از هشت موشک دهلاویه قابل به کارگیری دارد، اما در عوض حدود ۸۰ درصد برد دورایستایی بیشتر را نسبت به دهلاویه در اختیار بالگرد قرار می‌دهد که از ارزش عملیاتی بالایی خصوصاً در میادین نبرد امروزی برخوردار است.
با توجه به دانش، فناوری و تجربیات بالای صنعت دفاعی کشور در زمینه ساخت موشک‌های ضدزره، می‌توان گفت که موشک قائم- ۱۱۴ باید از سرجنگی نفوذگر دو مرحله‌ای برخوردار باشد و احتمالاً توان نفوذ در زره دست‌کم به میزان هزار میلیمتر را دارد. تنوع روش‌های هدایت این موشک هم که شامل انواع اپتیکی و لیزری است، سبب ایجاد انعطاف عملیاتی در صحنه نبرد و استفاده مؤثر از تسلیحات موشکی علیه دشمن می‌شود. خانواده موشک‌های قائم ۱۱۴ و قاصم همانند نمونه‌های خارجی از نظر عملکردی امکان استفاده روی پهپاد‌های سنگین مانند شاهد ۱۲۹ و ۱۴۹ (غزه) را علاوه بر هواپیما‌های سبک آموزشی- رزمی برای افزایش هر چه بیشتر توان رزم یگان‌های هوایی نیرو‌های مسلح دارند که خصوصاً در روزگار اخیر با گسترش تهدیدات زمین‌پایه و پرتحرک در قالب گروهک‌های تروریستی ارزشی دوچندان یافته است.
