سرویس سیاسی جوان آنلاین: ادعا می‌شود که «اینستکس» به راه افتاده است، اما اینکه بشود به آن اطمینان کرد یا آنکه گشایش‌های اقتصادی برای مردم داشته باشد، امر دیگری است.
محمدرضا پورابراهیمی عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با مهر، با اشاره به بیانیه نشست پایانی کمیسیون مشترک برجام مبنی بر عملیاتی شدن «اینستکس» گفت: تعهدات طرف‌های اروپایی بر اساس مفاد متن برجام در ارتباط با موضوعات اقتصادی کاملاً مشخص و واضح است. طبق برجام اروپایی‌ها مکلف بودند مراودات تجاری خود را با جمهوری اسلامی ایران برقرار کنند و اجازه دهند مراودات بانکی نیز در شبکه بانکی، اروپایی شکل بگیرد. پس از اجرای برجام، اروپایی‌ها به این دو تعهد عمل نکردند.
نماینده مردم کرمان در مجلس اظهار داشت: پس از برجام، ایران نتوانست به نقل و انتقال تجاری و پولی و بانکی در ارتباط با اروپا دست یابد، اروپا قبل از خروج امریکا از برجام به بهانه‌های مختلف به تعهدات خود در مورد برجام عمل نکرد.
پورابراهیمی تصریح کرد: امریکایی‌ها دو محور اساسی اقتصاد ایران را هدف‌گیری کردند؛ اول: محور تجارت بین‌الملل و دوم: مراودات بانکی بین‌المللی، پس از خروج امریکا از برجام، اروپایی‌ها نیز بهانه‌ای برای عدم اجرای برجام پیدا کردند. اروپا از یک سو به جمهوری اسلامی ایران فشار می‌آورد که از برجام خارج نشود و از سوی دیگر به بهانه اینکه بخش خصوصی اروپا از امریکا می‌ترسد و دولت‌های اروپایی نمی‌توانند در این خصوص کاری انجام دهند، از اجرای برجام شانه خالی کرد.
وقت‌کشی یک ساله اروپایی‌ها
عضو کمیسیون اقتصادی مجلس اظهار داشت: تعهدات برجام، تعهدات تضمینی است و بخش خصوصی اقتصاد اروپا باید در قالب تعهدات دولت‌ها عمل کند. پورابراهیمی با بیان اینکه پس از خروج امریکا از برجام، اروپایی‌ها اعلام کردند که تحت عنوان «SPV» عملیات اقتصادی و مراودات بانکی با ایران را انجام می‌دهیم، یادآور شد: چند ماه جمهوری اسلامی را مجبور کردند در قبال طرحی که هدف‌گذاری عملیاتی نشده بود، در قبال برجام تصمیم‌گیری نکند و هر روز به بهانه‌های مختلف اجرای این ساز و کار را به تعویق انداختند.
وی گفت: کار به جایی رسید که موضوع «SPV» کلاً منتفی شد و اروپایی‌ها سازوکار جدیدی در رابطه با تعهدات برجامی خود تقلیل یافته‌تر از «SPV» تحت عنوان «اینستکس» طراحی کردند. اروپایی‌ها ابتدا تعهدات عام خود در برجام در ارتباط با تعهدات تجاری و بانکی را به «SPV» تقلیل دادند، «SPV» هم اجرا نشد و پس از آن تعهدات خود را به «اینستکس» تقلیل دادند. پورابراهیمی با بیان اینکه «اینستکس» در واقع مراودات بانکی در قالب خرید مواد غذایی، دارو و تجهیزات پزشکی است که توهین به ملت ایران است، اظهار داشت: نحوه اقدام اروپایی‌ها در قالب «اینستکس» قابل قبول نیست. با این حال دولت اعلام کرد اروپا اگر «اینستکس» را اجرا کند ایران در برجام می‌ماند، اما اینستکس نیز تا ابتدای سال ۲۰۱۹ هم اجرایی نشد و به جایی رسید که تصمیم مهم شورای عالی امنیت ملی در خصوص برجام اتخاذ شد.
بر اساس این تصمیم مقرر شد در دو بازه ۶۰روزه اقدامات متقابل در خصوص مفاد برجام اجرایی شود.
عضو کمیسیون اقتصادی مجلس با اشاره به اینکه اروپایی‌ها در طول هفته‌های اخیر وقتی عزم جمهوری اسلامی ایران را دیدند رفتار خود را عوض کردند، تأکید کرد: فرمایشات مقتدرانه مقام معظم رهبری در دیدار با «آبه» نخست وزیر ژاپن به عنوان فرستاده ترامپ به ایران مبنی بر اینکه جمهوری اسلامی ایران ترامپ را شایسته مذاکره نمی‌داند، موجب عزت جمهوری اسلامی ایران شد.
وی خاطرنشان کرد: پس از این ماجرا، ساقط کردن پهپاد امریکایی معادله امریکایی‌ها را تغییر داد. یک زمانی آن‌ها هواپیمای ما را زدند و ما صدایمان درنیامد، امروز ما پهپاد امریکایی را ساقط کردیم و امریکا صدایش درنیامد.
«اینستکس» تازه آغاز اجرای برجام می‌تواند باشد
نماینده مردم کرمان در مجلس ادامه داد: در نتیجه این اقدامات و موضع‌گیری‌ها، اروپایی‌ها احساس کردند باید هزینه‌ای را که موجب باقی ماندن ایران در برجام شود بپردازند، لذا اعلام کردند «اینستکس» اجرایی شده است، اما این سازوکار ارتباطی با تعهدات برجامی ندارد و شاید بتواند آغازی برای اجرای برجام باشد.
پورابراهیمی با تأکید بر اینکه اروپا باید تعهدات برجامی خود را در بخش تجاری و بانکی برای باقی ماندن ایران در برجام انجام دهد، گفت: فروش نفت ایران و کالا‌های صادراتی ایران از مفاد مهم برجام است. اروپایی‌ها باید برنامه زمانبندی برای اجرای آن ارائه دهند، اجرای این تعهدات در قالب اینستکس قابل قبول نیست. عضو کمیسیون اقتصادی مجلس با بیان اینکه «اینستکس» تعهد تقلیل یافته و بی‌خاصیتی است که مشکلات اقتصادی کشور ناشی از تحریم‌ها را حل نمی‌کند، گفت: اروپا باید به تعهدات خود در برجام برگردد، زیرا «اینستکس» هیچ اثری بر اقتصاد ایران نخواهد داشت.
تداوم شرایط جاری با اروپا غیرممکن خواهد بود
سیدمحمدعلی حسینی سخنگوی اسبق وزارت امور خارجه نیز در مورد تعامل برجامی ایران و اروپا و دلایل عدم اقدام جدی اروپایی‌ها گفت: نگاه اروپا به برجام و ادامه حیات آن نگاهی منفعت‌طلبانه است، یعنی بهره‌برداری حداکثری در ازای هزینه حداقلی نزدیک به صفر.
وی گفت: علت دوم، ناتوانی و ضعف مفرطی است که بر مجموعه اتحادیه اروپا در قبال یکجانبه‌گرایی و زورگویی امریکا سایه افکنده و آنان را برای اتخاذ هر تصمیم سازنده‌ای زمینگیر و متوقف کرده است. این نقطه ضعف عمده اروپا البته اعتبار و مزیت آنان را زیر سؤال برده و جایگاه آن‌ها را تنزل بخشیده است.
حسینی افزود: نامشخص بودن نقشه راه و سردرگمی طرف اروپایی در چگونگی تعامل و همکاری با جمهوری اسلامی ایران در مناسبات دوجانبه، منطقه‌ای و بین‌المللی را می‌توان علت سوم دانست. این مسئله باعث می‌شود تا روابط ایران و اروپا به طور مرتب تحت تأثیر تحولات ریز و درشت جهانی قرار گیرد و از یک سامان و نظام نسبی بی‌بهره باشد. سخنگوی اسبق وزارت امور خارجه تصریح کرد: علت چهارم آنکه بی‌عملی و انفعال طرف اروپایی، فرصتی را علاوه بر امریکا، برای برخی از کشور‌های مرتجع و افراط‌گرای منطقه و همچنین رژیم صهیونیستی ایجاد کرده تا روابط ایران و اروپا را مختل کنند.
وی در پاسخ به این سؤال که آیا اروپایی‌ها با اجرایی کردن گام دوم اقدامات متقابل ایران در برجام اقدامی خواهند کرد؟ بیان کرد: اینستکس حتی در صورت اجرایی شدن به دلیل آنکه محدود و منحصر به مواد غذایی، دارو و تجهیزات پزشکی است، عملاً در حوزه‌های دیگر مانند «خرید و فروش نفت» و «مبادلات بانکی» ناکارآمد است. مهم‌تر اینکه اروپاییان شاید به دلیل ملاحظاتی که در رابطه با امریکا دارند، اعلام کرده‌اند که با ارائه اینستکس و اجرایی شدن آن، قصد دور زدن تحریم‌ها را ندارند.
حسینی در پاسخ به این سؤال که اگر برجام برای اروپا به دلایل امنیتی اهمیت دارد و آن را تنها دستاورد دیپلماتیک خود می‌دانند، چرا برای حفظ آن اقدامی انجام نمی‌دهند، اظهار داشت: بازی دوگانه اروپا در قبال برجام و خودداری آنان از انجام تعهدات برجامی در کنار تأثیرپذیری حداکثری از تصمیمات ایالات متحده، نفس برجام را به شماره انداخته و راهی جز کاهش یا توقف تعهدات یکجانبه ایران باقی نگذاشته است. وی ادامه داد: اینکه اقدامات آتی ایران، اروپا را وادار به تغییر رویکرد و اصلاح رفتار خواهد کرد یا نه، صرفاً بستگی به خود اروپا و میزان اهمیت برجام برای آن‌ها دارد. اروپا رویه کنونی خود را اصلاح کند یا نکند، تداوم شرایط جاری برای ایران غیرممکن و به دور از عقلانیت سیاسی است.
حسینی افزود: خود اروپا نیز برجام را یکی از دستاورد‌های دیپلماتیک می‌داند و در مواضع اعلامی خود نیز همواره بر حفظ آن اصرار دارد، اما هیچ نکته مثبتی در رفتار و عملکرد آنان در این خصوص مشاهده نمی‌شود. مهم‌ترین دلیل این امر، منفعت‌طلبی یکجانبه و فقدان اراده سیاسی لازم برای تأمین حقوق مشروع و قانونی ایران در چارچوب برجام است.
