سرویس ایران جوان آنلاین: اوایل سال گذشته بود که اعلام شد با توجه به وضعیت افت سفره‌های آب زیر زمینی و کاهش آبدهی چاه‌های آب شرب و توسعه شهر‌ها به لحاظ جمعیت و توسعه صنعتی، پیش‌بینی می‌شود در سال ۱۴۰۰ از ۷۳ شهر استان خراسان رضوی ۵۳ شهر با کسری آب حدود ۲۸۴۹ لیتر بر ثانیه مواجه شود. حالا کارشناسان معتقدند حفظ و احیای قنوات می‌تواند چاره‌ای بر این کم آبی‌ها و حفظ منابع آب زیر زمینی باشد. با این حال رئیس جهاد کشاورزی خراسان رضوی با ناچیز خواندن اعتبارات لایروبی قنوات معتقد است تمامی قنوات این استان نیازمند لایروبی است. کاری که علاوه بر تأمین نیاز آبی مردم می‌تواند خبر ثبت نظام کشت زعفران مبتنی برقنات در گناباد در فائو را قوت بخشیده و روز‌های خوشی را برای ساکنان این منطقه و زعفران ایران به همراه داشته باشد.
اوایل سال گذشته بود که اعلام شد با توجه به وضعیت افت سفره‌های آب زیر زمینی و کاهش آبدهی چاه‌های آب شرب و توسعه شهر‌ها به لحاظ جمعیت و توسعه صنعتی، پیش‌بینی می‌شود در سال ۱۴۰۰ از ۷۳ شهر استان خراسان رضوی ۵۳ شهر با کسری آب حدود ۲۸۴۹ لیتر بر ثانیه مواجه شود. بعد از آن گفتند بالغ بر ۶۰ درصد قنوات خراسان رضوی نیز نیاز ۱۰۰ درصدی به احیا دارد. جایی که از قنات به عنوان مظهر زندگی نام می‌برند و اگر آب آن‌ها قطع شود دیگر زندگی وجود نخواهد داشت. طی سال‌های اخیر وقتی ساکنان برخی از روستا‌ها در خراسان رضوی با خشک شدن قنات‌هایشان در حال مهاجرت بودند تعدادی از خیران وارد کار شدند و با احیای قنوات جلوی این کار را گرفتند. برای مثال در سبزوار این اقدام صورت گرفت و ساکنان در روستا باقی ماندند. در همین رابطه مدیر آب و خاک جهاد کشاورزی خراسان رضوی با بیان اینکه قنوات یک امر حیاتی در روستا‌ها به شمار می‌آیند و اعتباراتی را برای احیا این‌ها اختصاص یافته است، می‌گوید: «برای این کار هم از ظرفیت خیران استفاده کرده‌ایم و آستان قدس رضوی هم به این حوزه ورود کرده و با نظارت ما در تلاش هستیم تا این منبع آبی را احیا کنیم.»
ابراهیم بهبودی ادامه می‌دهد: «قنات یک منبع آبی است و هرساله نیاز به لایروبی دارد و کشاورزان این مهم را صورت می‌دهند و بحث احیا و مرمت با ماست؛ بالغ بر ۶۰ درصد قنوات خراسان رضوی نیاز ۱۰۰ درصدی به احیا دارد و ما هرساله باید تأمین اعتبار کنیم و این مهم را در اولویت خود قرار داده‌ایم زیرا قنات مظهر زندگی است و اگر قطع شود دیگر زندگی نخواهیم داشت.»
کشت زعفران مبتنی بر قنوات
یکی از فواید مهم قنات فراهم کردن زمینه مناسب برای همبستگی و مشارکت در امور اجتماعی و ترویج فرهنگ زیست گروهی در جامعه است. قنات‌ها در صورت نگهداری صحیح و بازسازی و مرمت، منابع ارزشمند آب به شمار می‌روند.
مسائل و مشکلات عمده قنات‌ها شامل مسائل فنی سازه فیزیکی قنات از بالادست مانند مادر چاه تا مظهر قنات و پایاب قنات از مظهر تا سطوح زیر کشت است. اما مسائل بهره‌برداری و نگهداری مانند کمبود اعتبارات تعمیر و نگهداری، عدم تمهیدات لازم برای جلوگیری از ورود سیلاب به داخل قنات‌ها، کمبود متخصصان محلی، عدم لای روبی، دفع زباله و فاضلاب محلی در آب قنات‌ها، خرده مالکی بودن اکثر اراضی پایین دست قنات‌ها و تعدد مالکان و مهاجرت آن‌ها به شهر‌ها نیز از دیگر مشکلاتی است که آن‌ها را به سمت خارج شدن از چرخه تأمین آب نزدیک کند. با این تفاسیر و در شرایطی که به گفته رئیس جهاد کشاورزی خراسان رضوی تمامی قنوات این استان نیازمند لایروبی است به ناچیز بودن اعتبارات لایروبی قنوات اشاره کرده و به قول معروف آب پاکی را روی دست همه ریخته است. مجتبی مزروعی می‌گوید: «اقدامات صورت گرفته برای قنات قصبه در گناباد جای تحسین دارد و با این اقدامات میزان دبی آن به بیش از ۱۵۰ لیتر بر ثانیه رسیده که اگر باز هم دبی افزایش یابد، جهاد کشاورزی زمین در اختیار کشاورزان قرار می‌دهد تا با روش‌های نوین و تسهیلات بلاعوض، ایجاد اشتغال و گسترش کشاورزی در منطقه صورت گیرد.»
وی ادامه می‌دهد: «اگر ۱۰ میلیارد تا ۵۰ میلیارد هم هزینه در بحث لایروبی شد، سازمان جهاد کشاورزی پشتیبانی خواهد کرد، اما باید سعی شود تا با نظر کارشناسان و مشاوران راهکار داده شود تا یک نظام بهره‌برداری مدرن در قنات قصبه تعریف و ایجاد شود.»
طی چند روز گذشته بود که خبر ثبت نظام کشت زعفران مبتنی برقنات در گناباد در فائو منتشر شد. کارشناسان معتقدند با این ثبت، محققان، جهانگردان و گردشگران به همان سمت خواهند رفت و مطالعات و تحقیقات نیز در آن منطقه افزایش خواهد گرفت و محصولی با برند معتبر وارد بازار می‌شود. در این صورت دیگر کسی نخواهد توانست زعفران را به نام افغانستان، چین و دیگر کشور‌ها به ثبت برساند. به گفته رئیس جهاد کشاورزی خراسان رضوی هدف از اینکه این محصول و سبک کشت آن به نام خراسان و گناباد ثبت شود هم این بوده که در آینده تمام ارزش و جذبه‌ها جذب این منطقه شود.
