رجب طيب اردوغان يك سال بعد از كودتاي نافرجام
در تركيه، خود و كشورش را در موقعيت متفاوتي قرار داده كه نسبت به گذشته با
رويكردهاي ديگري دنبال مي شود. در شب 15 ژوئيه 2016 (25 تير 1395) گروهي از نظامیان ترکیه با بستن پل های اصلی
استانبول، تصرف شبکه های تلویزیونی و محاصره بزرگ ترین فرودگاه کشور به دنبال
سرنگوني دولت اردوغان و همچنين ترور وي بودند. طرحي كه با خياباني شدن حمايت هاي
مردمي به نتيجه نرسيد اما پيامدهايي را در سطوح مختلف به همراه داشت كه هنوز ادامه
دارد و آينده سياسي تركيه را همچنان از خود متاثر مي سازد.
اين كودتا دست‌كم در سطوح داخلي و ملي، منطقه
اي و بين المللي تاثير گذار بوده و به شكل چندجانيه اردوغان و تركيه را تحت تاثير
قرار داده است. قبل از هر چيز بايد به اين مسئله پرداخت كه اين كودتا باعث شد تا
جايگاه اردوغان به عنوان رئيس جمهور مستحكم شود و وي با دلايل و بهانه هاي صد درصدي
مخالفان سياسي خود را تحت كنترل بگيرد.
البته اين تمام ماجرا نيست زيرا اردوغان در
سطح داخلي و ملي به طور تقريبي همه مخالفان را در حوزه هاي سياسي، حزبي، قضايي،
نظامي، آموزشي، خدماتي، رسانه اي، قومي و ... تحت فشار قرار داد و با بازداشت ها
و اخراج ها، دولتي به ظاهر بي رقيب را شكل داد. اين موضوع در پس همه پرسي قانون
اساسي كه قدرت رئيس جمهور را افزايش مي دهد و رقبا را در سطح سياسي به كما مي برد،
بيشتر نمايان شده است.
وضعيت سياسي تركيه بعد از كودتا كه البته
مقدمات آن قبل از كودتا مهيا شده بود، به گونه اي است كه برخي از آن با عنوان
بازگشت ديكتاتوري به تركيه ياد مي كنند كه به دنبال بازآفريني عثماني‌گري است و
همچنين آرمان هاي سياسي بلند در منطقه است.
بنابراين تحولات داخلي تركيه و چينش سياسي
اردوغان پس از كودتا حوزه داخلي و ملي را به سطح منطقه اي گره مي زند. كاملا هويدا
است كه طرح منطقه اي رجب طيب اردوغان با سياست هاي عربستان سعودي و همچنين مصر
كنوني سازگار نيست. بنابراين قابل پيش بيني بود كه بين رياض و آنكارا بالاخره
اختلاف نظر و حتي امكان تقابل شكل بگيرد. مسئله اي كه در موضوع قطر و دشمني
عربستان سعودي با دوحه نمايان تر شده است.
اما به نظر مي آيد هنوز با سطح تقابلي آنكارا
– رياض فاصله دارد زيرا هر دو محتاط تر سياست هاي منطقه اي يكديگر را دنبال مي
كنند و سعي دارند اختلافات هنوز پنهان بماند. انگيزه رياض از اين موضوع تقابل هاي
آن با ايران است و زياد نكردن دشمنان منطقه اي خود. اما تركيه به هر شكل به دنبال
آرام نگه داشتن عربستان سعودي و علني نكردن دشمني با آن است تا اينكه بخت رياض
برگرد و تخت سعودي ها با تزلزل مواجه شود، تحولي كه چشم انداز آن ديده مي
شود.
در بحث كودتا اتفاقا عربستان سعودي نشان داد
كه همچون امريكا و اروپا خواهان سقوط دولت اردوغان است اما اين طرح سه ضلعي در
فضاي منطقه اي (سعودي-اسراييلي)، فرامنطقه اي (اروپايي) و بين المللي (امريكايي)
عليه اردوغان شكل نگرفت. با اين وجود اردوغان از رويكردهاي پيشين و سياست هاي
مخالفان خود و همچنين حمايت كشورها و همسايگاني كه در بدترين شرايط از آن حمايت
كردند، درس درست نگرفت.
تقابل هاي كلاني كه در حال حاضر، تركيه در
سطح ملي و منطقه اي دارد و در قبال تحولات سوريه، با فشارهاي سياسي و بخصوص قوميتي
مواجه مي شود به نوع حمايتي بازمي گردد كه امريكا و اروپا در حمايت از كردها دارند.
طرحي قوميتي – كردي كه سعودي و صهيونيسم نيز از آن حمايت مي كنند.
اردوغان به دليل حمايت اروپا از كردها، تحت
كنترل گرفتن سياست هاي آنكارا در كشورهاي اروپايي، بحث چگونگي مواجه شدن با
پناهجويان و ... با اين اتحاديه دچار مشكل شده است و روز به روز اختلافات دو طرف
افزايش پيدا مي كند حتي تا جايي كه دولت آلمان در نشست گروه بيست به طور رسمي با
سخنراني اردوغان براي هموطنان خود در آلمان مخالفت كرد. اگر چه اردوغان گوش به
فرمان آنها نماند.
اما در بحث امريكا مسئله جدي تر است. اردوغان
از همان ابتدا اعلام كرد كه عبدالله گولن، عامل اصلي كودتاي تركيه در پناه امريكا
است و اگر واشنگتن وي را برنگرداند در اين مسئله دخيل است. از سوي ديگر نوع حمايت
هاي مستقيم امريكا از كردهاي حاضر در بحران سوريه، بخصوص پس از روي كار آمدن
دونالد ترامپ، حكايت از اين دارد كه تركيه به طور جدي با بحران مرزي و سرزميني و شخص
اردوغان با بحران سياسي مواجه است. بنابراين كاملا توجيه پذير است كه چرا با اينكه
تركيه عضوي جدي از ناتو و تيم نظامي غرب است، خود را در مواقع زيادي به روسيه
نزديك مي كند.
