وزير خارجه امريكا ميگويد در ايران عناصري در قدرت وجود دارند كه امريكا ميخواهد با حمايت از آنها به روشي كه او مسالمتآميز ميخواند، حكومت ايران را تغيير دهد. اين سخنان تيلرسون تقريباً در همان روزي ابراز شده كه اسناد جديد وزارت خارجه امريكا از دخالت امريكا در كودتاي امريكايي 28 مرداد منتشر شده است تا شايد امريکاييها بين اين دو رابطه اي از جنس قدرتنمايي برقرار کرده باشند.
رويكرد جمهوريخواهان امريكا در قبال ايران اغلب به امنيتي بودن و ايجاد تغييرات سخت مشهور شده ولي ظاهراً دولت ترامپ نيز قصد دارد در همان مسيري گام بردارد كه باراك اوباما از دستيابي به توافق هستهاي قصد آن را داشت. اوباما در گفتوگو با نيويورك تايمز گفته بود كه توافق هستهاي با ايران ميتواند رفتارهاي ايران را در ساير زمينهها هم تغيير بدهد: «اگر شما يك پايگاه متفاوتي از افراد حاضر در تجارت و تبادلات اقتصادي در داخل ايران داشته باشيد، اين موضوع شايد نحوه تفكر آنها درباره هزينهها و مخارج چنين رفتارهاي ثبات زدا را تغيير دهد»، ركس تيلرسون نيز در كلماتي متفاوت همان سخنان را گفته است: «سياست ما در مورد ايران پس زدن اين هژموني است؛ مهار توان ايران براي ساخت تسليحات هستهاي و پشتيباني از عناصري در داخل ايران كه به تغيير مسالمتآميز اين حكومت منجر شود. اين عناصر آنجا هستند.» وزير خارجه امريكا اشارهاي به اين عناصر نكرد و در عين حال گفت كه برنامهاي براي ملاقات با ايرانيها ندارد. محمدجواد ظريف در پاسخ به سخنان تيلرسون گفته است: «براي امريكاييها بهتر است كه به جاي اينكه به تغيير رژيم در ايران كه ۷۵ درصد مردم به صندوق رأي اعتماد دارند، فكر كنند، به فكر حفظ رژيم خودشان در امريكا باشند.» او گفته است: «مقامات امريكايي قبل از بازگشت به سياست غيرقانوني و توهمآلود تغيير رژيم، تاريخ را مطالعه کنند و از آن درس بگيرند. وزير خارجه ايران ميگويد: «افتضاح كودتاي ۱۳۳۲ و تجربه انقلاب ۵۷ ثابت كرد كه مردم ايران در برابر تلاشهاي خارجي براي تعيين سرنوشتشان مقاومت ميكنند.»
همزماني انتشار اسناد کودتاي 28مرداد با اظهارات تيلرسون
اداره آرشيو وزارت خارجه امريكا پس از سالها تعلل بالاخره اسناد محرمانه دخالت اين كشور در كودتاي 28 مرداد سال 1332 در ايران را منتشر كرد تا بارديگر برگي از مشي و منش مداخلهجويانه سردمداران اين كشور در معرض مشاهده مردم و تاريخ نگاران قرار گيرد.
براساس آنچه در تارنماي اداره اسناد امنيت ملي وابسته به دانشگاه جرج واشنگتن امريكا نوشته شده است، فايلي كه روز پنجشنبه گذشته 15 ژوئن منتشر شده حاوي اسنادي است كه دربرگيرنده مدارك مربوط به طراحي و اجراي اين عمليات سري است. به نوشته اين تارنما، پس از آنكه يك مجموعه اسناد كه پيشتر منتشر شده و تمام اشارهها به نقش سازمانهاي جاسوسي امريكا و انگليس در سرنگوني نخست وزير آن زمان ايران يعني محمد مصدق را حذف كرده بود باعث چندين دهه بحث و جدل داخلي و رسواييهاي عمومي شد انتشار اين اسناد در زمان حاضر انجام گرفت.
اين اسناد بخشي از مجموعه انتشارات روابط خارجي ايالات متحده امريكاست كه توسط وزارت خارجه اين كشور انتشار مييابد. هر چند در همان سالهاي اوليه پس از كودتا يعني در سال 1953 در نشريه ساتردي ايونينگ پست گزارش جزئيات اين عمليات منتشر شده بود اما به طول چندين دهه نه دولت امريكا و نه دولت انگليس به نقش خود در سرنگوني مصدق اعتراف نميكردند. از همان زمان به بعد افسران كار كشته سيا و ام آي- 6 كه در اين كودتا شركت داشتند خاطرات خود را در باره جزئيات فعاليتهايشان منتشر كردهاند. در سال 2000 نيز نيويورك تايمز يك تاريخچه طبقه بندي شده داخلي از اين عمليات را منتشر كرد. در سال 1989 نيز وزارت خارجه امريكا آنچه را كه اسناد رسمي دوران كودتا بود منتشر كرد اما در آن حتي يك اشاره به اعمال امريكا و انگليس در رابطه با اين واقعه موجود نبود. حذف اين موارد منجر به استعفاي مشاور ارشد اين مجموعه انتشارات و باعث شد كنگره امريكا قوانيني تصويب كند كه در آن خواستار انجام يكسري تحقيقات كامل، دقيق و قابل اعتماد درباره سياست خارجي اين كشور شده بود.
پس از پايان جنگ سرد، سازمان امنيت ملي امريكا (سيا) خود را متعهد به بازكردن پروندههايش درباره ايران و ديگر عمليات سري خود كرد و وزارت خارجه امريكا نيز قول داد كه يك جلد از انتشاراتش را درباره عمليات پيشين به اين موضوع اختصاص دهد. طبق روال معمول امريكا در بدعهديها، اينكه سيا به بخشي از وعده خود عمل كند تا سال 2011 طول كشيد. توجيهات دو دولت امريكا و انگليس درباره خودداري از اشاره به نقش خود در كودتاي 28 مرداد اين بود كه ميخواستند از روشها و منابع اطلاعاتي و جاسوسي خود محافظت كنند. به تازگي نيز دليل خودداري آنها از اين كار ممانعت از تحريك آنچه «عوامل افراطي» در ايران ميخواندند عنوان شد كه به ادعاي آنان ممكن بود به دنبال توقف توافقنامه هستهاي بين تهران و شش كشور جهان به علاوه امريكا باشند. در مقدمه اين جلد از انتشارات وزارت خارجه كه اسناد كودتاي 28 مرداد را در بر ميگيرد، آمده است: اين اسناد بر استفاده از عمليات سري توسط دولتهاي ترومن و آيزنهاور و سياستهاي آنها درباره ايران تمركز دارند كه در نهايت به سرنگوني دولت محمد مصدق شد.
علاوه بر آن، اين اسناد دخالت سازمانهاي جاسوسي و اطلاعاتي امريكا در ايجاد چنين سياستهايي را نشان ميدهد. اين مجموعه همچنين دربرگيرنده صدها سند درباره مكاتبات ميان سفارت امريكا در تهران، وزارت خارجه امريكا و سازمان سياست. اين اسناد در قالب چهار محور كلي «تلاشهاي ايالاتمتحده براي فهميدن مصدق از فوريه 1951 تا فوريه 195»، «بحران سياسي جولاي 1952 ايران و تبعاتش»، «برنامهريزي و اجراي عمليات آژاكس در اوت 1953» و «روزهاي پس از عمليات آژانس از سپتامبر 1953 تا دسامبر 1954» منتشر شده است. در يكي از اسناد منتشر شده به تاريخ 19 اوت 1953، درخواست كمك 5 ميليون دلاري امريكا به دولت زاهدي از سوي رابط سازمان سيا وجود دارد كه نشان ميدهد امريكا علاوه بر نقش مستشاري در انجام كودتا، نقش مستقيمي نيز در پشتيباني مالي كودتاچيان عليه دولت مصدق داشته است.