چرا تركيه از قطر حمايت مي كند؟

حدود دو هفته اي است كه عربستان سعودي با همراه كردن امارات،‌ بحرين و مصر براي قطر مشكلاتي را ايجاد كرده است كه مورد انتقاد بسياري قرار گرفته است. ادعاي سعودي ها اين است كه دوحه از تروريسم در منطقه حمايت مي كند اين در حالي است كه تا پيش از اين در ائتلافي حضور داشت كه رياض سعي دارد آن را بزرگ جلوه دهد.

برخي از مقامات امريكايي،‌ اروپا و همچنين برخي از كشورهاي منطقه نسبت به تحريم غذايي و تحت فشار قرار دادن قطر انتقاد دارند. در منطقه تركيه و عراق از جمله اين منتقدان هستند. اما چرا تركيه از قطر حمايت مي كند؟ در اين باره مي توان دست كم به سه موضوع اشاره كرد. مواردي كه اگر چه تا كنون بين تركيه و سعودي ها سرپوشيده مانده اما از جايگاه مهمي برخوردار است.

اولين موضوع اين است كه دو كشور تركيه و قطر از اخوان المسلمين منطقه حمايت مي كنند. اين دو سعي دارند در تحولات منطقه اي كه از سال 2010 شكل گرفته،‌ در كشورهاي مختلف اخوان ها را روي كار آورده و يا دست كم نقش آنها را در منطقه افزايش دهند. اين موضوع كاملا در مصر نمايان است. اتفاقا يكي از دلايلي كه مصر السيسي در حال حاضر با سعودي هماوا شده به همين دليل است. زيرا السيسي با حمايت امريكا،‌ اسراييل و عربستان در مصر عليه محمد مرسي و اخواني ها دست به كودتا زد. در غير اين صورت مصر كنوني با سعودي ها كم اختلاف ندارند، اين موضوع طي چند ماه گذشته خود را نشان داده است اما در اين شرايط مصر ضد اخوان خود را به سعودي هاي دشمن اخوان نزديك كرده تا السيسي جايگاه خود را نسبت به گذشته استحكام بخشد. اين همان رويكردي است كه امريكا و اسراييل نيز از آن استقبال مي كنند.

بنابراين نگاه اخواني و ضد اخواني يكي از مهمترين دلايلي است كه تركيه از قطر حمايت مي كند. رويكردي كه تا پيش از اين هم وجود داشت و همين مسئله رقابت و حتي دشمني پنهان بين تركيه و سعودي ها را ايجاد كرده بود اما به دليل برخي منافع و ترس از رو كردن دشمني ها بخصوص از سوي سعودي ها باعث شده بود كه اين مسائل پنهان بماند. در ادامه اين مسئله دومين موضوع و عامل مهم خود را نشان مي دهد. زيرا تركيه به هيچ وجه علاقه ندارد كه سعودي ها به زعم خود رهبري منطقه و بخصوص اهل تسنن را در اختيار بگيرند. تركيه با نگاه نوعثماني كل عربستان و منطقه را زير مجموعه فكري خود مي داند و به دنبال احياي آن است. در حالي كه عربستان سعوي به واسطه جغرافياي خود و نيازي كه مسلمانان به بخش هاي ديني و مذهبي اين جغرافيا دارند، به دنبال مركزسازي عربستان (با قبيله سعود) براي خود است. اين مسئله اي جدي بين دو طرف است كه حتي اگر در اين شرايط و در اختلاف با قطر نمايان نمي شد در جايي ديگر خود را نشان مي داد.

از طرفي عربستان سعودي اخوان المسلمين و مقاومت را نشانه رفته است. بنابراين نوك پيكان وي به قطر بسنده نيست و تركيه را نيز در بر مي گيرد اما تاكنون جرات نكرده آن را علني كند زيرا تركيه هم حامي جدي اخوان است و هم از حماس حمايت مي كند يعني دو طيفي كه قطر به خاطر آنها در اين برهه زماني تحت فشار قرار گرفته است. بنابراين مي توان كم كم منتظر علني شدن دشمني تركيه و سعودي ها در عربستان بود. موضوعي كه بر پيچيدگي هاي سياسي و امنيتي منطقه، بيش از گذشته افزايش مي دهد. روند جريانات نشان مي دهد كه تحولاتي در حال شكل گرفتن است كه هر لحظه پيچيدگي هاي منطقه را افزايش مي دهد. سياست هاي صفر و صدي و منفعت محور همراه با دخالت از بيرون در اين باره نقش مهمي دارند. كما اينكه رو شدن دشمني سعودي ها با قطر پس از رقص شمشير دونالد ترامپ در رياض علني شد.

اما سومين عاملي كه باعث شده تركيه از قطر حمايت كند به نيازهاي اقتصادي آنكارا مربوط است. عمده تحليل گران و تركيه شناسان بر اين اعتقاد هستند كه موفقيت هاي اقتصادي حزب عدالت و توسعه طي سال هاي گذشته سبب شده تا رجب طيب اردوغان در انتخابات‌(هاي) مختلف پيروز شود و حزب در راس حكومت قرار بگيرد. به استثناي موارد اخير، رشد اقتصادي تركيه طي سال هاي گذشته مناسب و مثبت بوده و به همين دليل اين دولت و حزب از استقبال برخوردار بوده است. در حالي كه طي دوره اخير به دليل سياست هاي خاص و انتقاد برانگيز با مخالفت ها و دشمني هاي زيادي مواجه شده است كه در اقتصاد اين كشور تاثير منفي گذاشته است. اردوغان با توجه به جايگاه انرژي و اقتصادي قطر به دنبال آن بود كه بخش قابل توجه اي از نيازها و عقب ماندگي هاي اقتصادي را از طريق حمايت دوحه جبران كند. بخصوص كه هر دو از سياست يكساني در منطقه پيروي و حمايت مي كنند. حال با اختلافات پيش آمده بين سعودي ها و قطر اين اميد ارودغان با مشكل مواجه شده و زمينه هاي سياسي منطقه نيز به گونه اي است كه آنكارا نمي تواند و نمي خواهد براي جبران به دلارهاي سعودي چشم داشته باشد زيرا سعودي ها در ازاي پرداخت پول، پيروي مي خواهند اما تركيه ادعاي رهبري دارد.