سلسله مباحث « جوان آنلاین » درباره چالش های پیش روی آثارعاشورایی در گفت و گو با «مجید مظفری»

داستان های عاشورایی نقطه عطف درام ایرانی هستند

امسال هم تاسوعا و عاشورا دهه محرم باز مورد بی مهری مدیران و مسئولان تلویزیون قرار گرفت. رویه ای که لا اقل در دوسه سال اخیر خاسته و نا خواسته پی گرفته شده و هر سال شرایطی بدتر ازگذشته بوجود آمده و از آن همه شعار متلون و متنوع در خصوص تولید کارهای شاخص و فخیم مذهبی در پس زمینه عملکرد بیمار گونه رسانه ملی ، رنگ باخته است.

علی خدایی بیجاری - امسال هم تاسوعا و عاشورا دهه محرم باز مورد بی مهری مدیران و مسئولان تلویزیون قرار گرفت . رویه ای که لا اقل در دوسه سال اخیر خواسته و نا خواسته پی گرفته شده و هر سال شرایطی بدتر ازگذشته بوجود آمده و از آن همه شعار متلون و متنوع در خصوص تولید کارهای شاخص و فخیم مذهبی در پس زمینه عملکرد بیمار گونه رسانه ملی ، رنگ باخته است . با اين اوصاف «جوان آنلاین» با تعریف سلسله مباحثی که در گفت‌وگو با کارشناسان ، منتقدان و هنرمندان به ریشه یابی این معضل پرداخته است .

 

از اين رو جوان آنلاین با « مجید مظفری » ، هنرمندی که چندین بار عنوان هنرمند ملی و محبوب را به خود اختصاص داده و از سویی خود درگیر ساخت سریالی مذهبی است ، به گفت و گو نشسته است که ماحصل آن در ادامه خواهد آمد .

عمده ترین مشکلاتی که بر سر راه تولید کارهای عاشورایی قرار دارد ، چه مشکلاتی است ؟

بی کیفیت بودن کارهای عاشورایی و حماسه های محرم ، به دلایل مهمی بر می گردد. اما عمده تریت این دلایل به نا آشنایی و غیر حرفه ای بودن نویسنده و کارگردان به واقعه عاشورا ، همچنین عدم تجهیز گروه های فیلمسازی به تکنولوژی فیلمسازی است . البته معضل و مشکل همیشگی کارها یعنی مقوله « بودجه » را هم نباید نادیده گرفت.

شما کار در حوزه مذهبی را چگونه می بینید و آیا کار در چنین حوزه ای راحت تر از سایر حوزه ها و ژانر ها است ؟

من سوالی از شما می پرسم اگر شما کارگردان یک کار باشید و قاعدتا ًطبق چیزی که در متن فیلمنامه آمده است کار را شروع می کنید . مثلا در متن شما یک لوکیشن امام زاده و یا مرقد یکی از بزرگان را در کار دارید و باید برداشت های مربوط به کارتان را در
آنجا بگیرید . حالا که فکر می کنید شاید خیلی راحت باشد. شااید بگویید تمام ادارات و سازمان ها طرفدار دین و مذهبند و این کار به راحتی آب خوردن است . اما واقعیت این است که گرفتن مجوز برای چنین کاری بی نهایت مشکل است . یعنی شما باید پروسه پیچیده ای را بگذرانید و به این و آن پاس داده شوید تا اگر شد ، که در غالب اوقات نمی شود ، بتوانید چند برداشت را در امام زاده درست و حسابی بگیرید .

خب در چنین مواقعی چه باید کرد و کار در امامزاده های دور افتاده چه تاثیرات سویی روی کار می گذارد ؟

در چنین اوقاتی به ناچار باید به یک امامزاده دور افتاده و بی نام و نشان مراجعه کرد و برداشت های کار را گرفت تا به این واسطه نیاز به مجوز تصویر برداری یا فیلمبرداری خود بخود از بین برود . اما کار در امامزاده های دورافتاده به کلیت آثار مذهبی لطمه وارد می کند. این کار باعث می شود که کار به لحاظ باورهای اعتقادی متزلل شود . ضمن آنکه چنین کاری نمی تواند شکوه و جلال یک کار مذهبی مثل کار های عاشورایی را نشان دهد وهضم و پذیرفتن آن هم برای مخاطب غیر قابل باور می شود و بهانه به دست یاوه گویان می دهد .

سهم فیلمنامه و فیلمنامه نویسان ما از معضل فقر کارهای عاشورایی چقدر است ؟

خوب بخش مهمی از مشکلات تولید کارهای عاشورایی و حتی کارهایی در ژانر های دیگر هم به فیلمنامه و فیلمنامه نویسان ما بر می گردد . کسانی که متاسفانه از تجربه کافی برخوردار نیستند و به واسطه روابط و پارتی و پارتی بازی به نوشتن فیلمنامه گمارده می شوند و چون اصول کار را درک نکرده اند و برایشان چنین اصولی تفهیم نشده ،نمی دانند که داستان باید چگونه بر مخاطبان خود تاثیر بگذارد. بنابر این دچار شعار زدگی می شوند یا بخاطر این که کارشان مدام به مشکل نخورد به نوشتن سوژه های دم دستی اکتفا می کنند . گرچه من در این مورد آنها را خیلی مقصر نمی دانم . چون این شرایطی است که سیستم بیمارسریال سازی و فیلم سازی ما به فیلمنامه نویس تحمیل کرده .

به نظر می رسد فیلمنامه و فیلمنامه نویسان ما در عمیق شدن معضل تولید کار های عاشورایی نقش مهم تری ایفا می کنند. اینطور نیست ؟

خب چرا همین طور است . مثلا مشکل دیگری که یک دسته از فیلمنامه نویسان ما دارند این است که از آن طرف بام می افتند . به این معنی که یا دچار شعار زدگی می شوند و مفهوم پیام و شعار را با هم خلط می کنند ، یایک کار را آنقدر نمایشی می کنند که برای مخاطب غیر قابل باور می شود و مخاطب نمی تواند با چنین کاری هایی ارتباط بر قرار کند و در آن صورت هم کار با شکست و واخوردگی مخاطب مواجه می شود.

به نظر شما منشا و مظهر چنین مشکلاتی به کجا بر می گردد ؟

مسلما جرقه خوردن چنین معضلی را باید در تلویزیون یا سینما جستجو کرد . یعنی نه تنها فیلمنامه نویسی ما بلکه مشکلات و معضلات تمام حوزه های فیلم و سریال ما به این دو مرکز بر می گردد. اما بحث فیلمنامه و فیلمنامه نویسی ، خاص تر است و بی مهری به این حوزه بیشتر نمود پیدا می کند .

لطفا در مورد چالش های موجود در حوزه فیلمنامه نویسی بیشتر توضیح دهید .

ببینید کار های تاریخی – مذهبی مثل کارهای عاشورایی باید مورد حمایت ویژه تلویزیون و سینما قرار بگیرد . گرچه در شعار و حرف چنین اهمیتی بر این کار ها مترتب است . اما واقعیت امر این است که در عالم واقع مشکلات بی شماری سر راه تولید این ژانر قرار دارد . مثلا اگر قرار است یک کار مذهبی مثل کارهای عاشورایی تولید شود . باید متولیانی مانند سینما و تلویزیون نویسنده را از هر جهت حمایت کنند. یعنی اینکه باید به نویسنده این امکان را داد که برود و چند ماه در مورد کار تحقیق و جستجو کند با یک سری منابع آگاه ارتباط برقرار کند . حتی سفر برود و کلید واژه های کاری که قرار است بنویسد را در بیاورد . باید نویسنده مطمئن باشد که دستمزد این چند ماه را می گیرد تا با دلگرمی بیشتری به کار بچسبد و تولید موفقی داشته باشد . اما متاسفانه هیچکدام از این موارد در سینما و تلویزیون ما عملی نمی شود. بنابر این بخش مهمی از مشکلات تولید و عدم تولید کارهای شاخص و تاثیرگذار به این موارد بر می گردد که متاسفانه هر روز بغرنج تر و پیچیده تر می شوند .

استاد با توجه به این که چندسالی است که شما به تهیه کنندگی و کارگردانی مشغولید، بفرمایید که مثلا یک تله فیلم عاشورایی در مقایسه با تله فیلمی که معاصر و متداول است ، چگونه قیمت گذاری و ارزشیابی می شوند ؟

ببینید . من این طور تشریح می کنم . برای ساخت یک کار مذهبی گروه حتما باید به شهرستان برود. چرا که یک کار عاشورایی یا اساساً مذهبی در تهران کار نمی شود. حالا اگر این فیلم مذهبی به دوره جاهلیت و آغازظهور اسلام مربوط باشد باید هزینه های چند برابری خرج شود. چون دکور و صحنه این کارها باید در بیابان ساخته شود . اسب و شتر ، لباس ، گریم وسلاح های جنگ وملزومات دیگر باید مطابق با تاریخ تهیه شوند . طبیعی است که چنین فیلم یا سریالی خیلی خرج بر می دارد و خیلی هزینه بر است . این منطق را حتی یک کودک هم می تواند درک کند . اما در کار اجرایی درک نمی شود و هزینه چنین کاری که می تواند بسیار تاثیرگذار باشد و قابلیت این را داشته باشد که مخاطبان با آن ارتبازط بر قرار کنند ، با یک کار بسیار ضعیف امروزی که در تهران کار می شود و بازیگر لباس خود را می پوشد ، شب به خانه خودش می رود و غذای خانه خودش را می خورد و فرم کار امروزی شترو اسب و سلاح نمی خواهد و هیچ هزینه ای برگروه تحمیل نمی شود ، برابر است .

مسلم است با چنین اوضاعی کسی به دنبال تولید فیلم و سریال عاشورایی و مذهبی نمی رود. چون با ساخت یک کار دم دستی که نه زحمت دارد و نه هزینه ، پول بیشتری در جیب تهیه کننده می رود. به همین خاطر است که هیچ تهیه کننده و سرمایه گذاری به ساخت کار عاشورایی رغبت نشان نمی دهد .

برخی ازفیلمسازان و دانشجویان با ژست های روشنفکری کرده اند که کارهای عاشورایی تکراری هستند و قابلیت لازم را برای ایجاد یک کشمکش و ایجاد یک بافت و بار دراماتیک قدرتمند و قابل قبول را ندارند. شما چه جوابی برای این افراد و نظریه وارونه و اشتباه آنها دارید؟

اصلا چنین چیزی از اساس غلط است . مگر می شود یک فیلم یا سریال و حتی تأتر عاشورایی بافت دراماتیک قدرتمندی نداشته باشد ؟ داستان های عاشورایی نقطه عطف درام ایرانی است . به جرات می توان گفت که بافت و باردراماتیک کارهای عاشورایی بی نظیر است . مثلا فیلم روز واقعه از یک منظر دیگر به واقعه عاشورا نگریسته بود. می توان گفت این کار باردراماتیک ندارد ؟ یا مثلا مختارنامه و سریال معصومیت از دست رفته که هر دو کار آقای میر باقری هستند ، ضعیف است و بار دراماتیک ندارند ؟ خیلی از سکانس های این کارها نه تنها ضعیف نیست ، بلکه تکان دهنده است .

جاب مظفری اگر قرار باشد که یک گروه تصمیم بگیرند که تولید کارهای عاشورایی را بصورت جدی پی گیری کنند ، شما چه اولویتی را بعنوان پله اول به آنها پیشنهاد می کنید و اساسا ًقدم نخست برای این گروه چیست ؟

من دو چیز را اولویت می دانم . یکی که مهمتر از همه است . بحث بودجه و دیگری متن و فیلمنامه کارهای عاشورایی است . فیلمنامه که قدرتمند ومبتنی بر تحقیق و پیام مناسب باشد ، و از ناحیه بودجه تامین شود و لنگ نزند ، مطمئن باشید که کاری قدرتمندخواهد شد . بنابراین باید متولیان سینما و تلویزیون نویسندگان مذهبی نویس ما را پشتیانی کنند . پشتیبانی در عمل نه در حرف و شعار. در حالی که هر کدام از مسئولان کلی شعار در این رابطه می دهند و دست آخر هم هیچ کار آبرومندی در زمینه مذهبی تولید نمی شود.

خود شما گویا در حال حاظر مشغول تهیه یک سریال مذهبی هستید درست است ؟

بله همین طور است

با این اوصاف خودشما با چه مشکلاتی در تولید این سریال مذهبی مواجه هستید ؟

واقعیت این است که این سریال در سه قسمت برای روزهای 19،20 و21 ماه رمضان کار می شود . خود من سه بار فیلمنامه را بازنویسی کرده ام .اگر این متن همین طور هم کار شود ، قطعا می تواند موفق باشد. اما خودم از کار راضی نیستم . می بینم که آن چیزی که باید اتفاق بیفتد در این کار اتفاق نیفتاده وآن چیزی نشده که من می خواهم . برای همین چند روزی است که دنبال یک نویسنده می گردم که اطلاعات کافی و وافی در مورد ماه رمضان و مواردی که در فیلمنامه مطرح است ، داشته باشد. باید نویسنده بتواند حرف این سریال کوتاه را به بهترین نحو ممکن منتقل کند. چون آنقدر کارهای مذهبی ما پیام های شعاری داده اند ، که مخاطب را پس زده اند . برای همین با طناب پوسیده آنها نمی شود داخل چاه رفت. از طرفی ما نمی دانیم اگر شخصیتی را به صورت ذهنی به کار اضافه کنیم ، حکم آقایان علما چه خواهد بود. بطور مثال یک شخصیت ذهنی داریم که وقتی می بیند امام علی ( ع) ضربه خورده اند و می فهمد شمشیر قاتل آغشته به زهر بوده ، می گوید من می روم که پادزهر آن را بیاورم اما در مسیر بازگشت اتفاقاتی برای او می افتد که مسیر داستان را عوض می کند. این شخصیت در تاریخ وجود نداشته در حالی که در پیشبرد داستان خیلی موثر است . ما باید مطمئن شویم که این شخصیت در وهله اول مشکلی برای کلیت کار ایجاد نمی کند ؟ بعد از آن به موارد دیگر بپردازیم . فعلا مهمترین مسئله ای که برای ما پیش آمده این است .

شما فکر نمی کنید که این گونه مسائل باید توسط مرکزعریض و طویل پژوهش های صداوسیما ، حل شود ؟ در حالی که این مرکز تنها در مورد یک سری سریال های ور شکسته اقدام به نظر سنجی می کند ، که حاصل آن با نظر سنجی منابع دیگر خیلی متفاوت است . اما به نظر می رسد باید این مرکز در راستای تحقیق و پژوهش آثاری که قرار است روی آنتن این رسانه برود ، احیا و فعال شود. آیا شما با حرف من موافقید ؟

بله . قطعا همین طور است . این مرکز انگاربرای این وجود دارد که مسئولان خود و اشتباهاتشان را توجیه کنند. در حالی که نمی دانند کوتاهی در مورد کارهای عاشورایی یا کارهای مذهبی لطمه بیار بزرگی به اعتقادات ما می زند. شما اگر به جوان ها واعتقاداتشان نگاه کنید این تعارض و کوتاهی را می بینید که به نظر من رسانه ای مانند رسانه ملی مقصر است . از این رو امیدواریم کسی بانی کارهای مذهبی شود که بتواند چرخ آن را به گونه ای معقول و عاری از شعار زدگی بچرخاند . به امید آن روز .