جوان آنلاین: زاهدان در شمال استان پهناور سیستان و بلوچستان قبل از عید امسال طعم صدهزار متر مکعب آب شیرین‌سازی‌شده را که در لوله‌هایی با قطر قابل‌عبور برای یک کامیون جاری می‌شود، می‌چشد و تغییرات بزرگ را با بزرگ‌ترین آب‌شیرین‌کن خشکی جهان حس خواهد کرد. تغییرات اقلیمی کره سبز که ریشه در مدرنیته و سبک کار کشور‌هایی مثل امریکا و چین و هند و اروپایی‌ها دارد، بیشترین ضربه‌اش به کشور‌های نیمه‌خشک مثل ایران خورد. این تغییرات اقلیمی چیزی نیست که به انتظار شانس و بخت و آینده نامعلوم آن نشست. باید تغییرات بزرگ را شروع کرد و یکی از آن‌ها تغییر در استحصال آب است. آب پایدار که با شیرین‌سازی آب‌های شور زیرزمینی یا آب دریا به دست می‌آید، در کنار تغییر شیوه مصرف آب‌های کشاورزی و کامل‌کردن نظام آبخیزداری کشور، نجات بخش است. طرح‌های بزرگ در اقصی‌نقاط کشور در دست ساخت و بهره‌برداری است و دشمن سرگرم خرابکاری! اما مردم آورده را می‌بینند و خود قضاوت خواهند کرد
«شمال سیستانوبلوچستان مزه آب پایدار را می‌چشد»، شاید این جمله برای خیلی‌ها که به راحتی از آب شرب تصفیه‌شده بهره‌مند هستند، معنایی نداشته باشد، اما برای مردم استان سیستانوبلوچستان معنا دارد؛ معنایی که اگر کسی طعم نبود نیاز اولیه آدمی، یعنی آب شرب را چشیده باشد، گوارا خواهد بود. حال خبر می‌رسد فاز اول ساخت آب‌شیرین‌کن ۱۰۰هزار مترمکعبی در شمال سیستانوبلوچستان قبل از عید بهره‌برداری می‌شود. این طرح یکی از بزرگ‌ترین آب‌شیرین‌کن‌های خشکی دنیاست. به روایت رسانه‌ها، لوله‌هایی که آب شیرین را به مردم می‌رساند، به اندازه‌ای بزرگ است که یک ماشین سنگین خاور به راحتی در آن حرکت می‌کند. چهار طرح حرمک، آبخوان‌شرقی، بندان و سیستان در کنار پروژه آب‌شیرین‌کن، آب شرب مردم سیستان را بدون نیاز به حقابه هیرمند تأمین می‌کند.
تلاش دولت برای تأمین آب شرب منطقه شمال سیستانوبلوچستان در حالی است که علاوه بر این طرح، درصدد اجرای طرح انتقال آب دریای عمان به زاهدان بوده و دولت وعده داده است تا آخر دولت آن را اجرایی کند. استان پهناور سیستانوبلوچستان با تنش آبی شدیدی روبه‌رو است و اگر اقدام فوری در این باره انجام نگیرد، با مشکلات فراوانی در آینده نزدیک روبه‌رو می‌شود. هم اینک بیش از ۹۰درصد مساحت این استان با پدیده خشکسالی درگیر بوده و در سه سال گذشته، بی‌سابقه‌ترین خشکسالی ۲۰سال گذشته را تجربه کرده است، چون دیگر آبی از هیرمند به هامون و دشت سیستان نمی‌رسد.
هیرمند از کوه‌های هندوکش به نام کوه‌بابا سرچشمه می‌گیرد و در ابتدای مسیر، رودخانه کوچکی قرار دارد، سپس در طول مسیر رودخانه‌های دیگری از جمله ارغاب و اورزگان به درون آن می‌ریزند و رودخانه بزرگ هیرمند تشکیل می‌شود. پیش از بستن آب هیرمند به روی دشت سیستان، نهر‌های متعددی به داخل خاک ایران جاری می‌شد که پس از سیراب ساختن اراضی سیستان به دریاچه هامون می‌ریخت و این حقابه هیرمند نیاز آبی استان را در مناطقی مانند زابل و زاهدان تأمین می‌کرد. اکنون دیگر هیچ آبی به هیرمند نمی‌رسد، چون حکومت کنونی افغانستان حقابه رود هیرمند را نمی‌دهد و نبود آب، تنش آبی را در سیستانوبلوچستان بحرانی کرده است، البته حال که فعلاً خبری از حقابه نیست، دولت در این زمینه بیکار ننشسته و به قول وزیر نیرو حقابه هیرمند حق ایران است، اما تأمین نیاز شرب مردم را به مذاکره بر سر حقابه گره نمی‌زنیم، از این رو همه پای کار آمده‌اند، از شخص رئیس‌جمهور تا وزارت نیرو که مسئول اصلی کار آبرسانی است و همه به تکاپو افتاده‌اند تا بیش از این، منطقه سیستانوبلوچستان با تنش آبی دسته‌وپنجه نرم نکند.
در این میان نباید نقش شرکت‌های دانش‌بنیان را نادیده گرفت، چراکه آن‌ها با تکیه بر دانش و علم روز و آخرین راهکار‌های علمی و مهندسی به دنبال یافتن آب‌های زیرزمینی بودند تا بتوان چاه‌های ژرف در دشت هامون زد تا با به دست آوردن آن تشنگی این منطقه را رفع کرد. این تلاش‌ها بی‌نتیجه نماند و سفره آب زیرزمینی را که از کوه‌های هندوکش و از طریق منطقه سیستان وارد ایران می‌شود و پس از طی مسیر منطقه کویری کشور به خلیج‌فارس و دریای عمان می‌ریزد، کشف کردند؛ سفره آبی عظیمی که به صورت رود و در عمق بیش از هزار متری زمین در جریان است. سفره زیرزمینی این دشت در اعماق بالای هزار متر با عنوان آب‌های فسیلی، می‌تواند آب مورد نیاز این مناطق را تأمین و مشکل کم‌آبی را حل کند. پس از تحلیل‌های مگنتوتلوری (نوعی پی‌جویی مغناطیسی)، حفر چاه عمیق برای اکتشافات تکمیلی در دستور کار قرار گرفت.
نکته قابل توجه اینکه در مرحله اکتشاف تکمیلی و حفر چاه، وزیر نیرو با مصوبه‌ای از هیئت دولت بابودجه ۳۸میلیارد تومانی حفاری در عمق ۳ هزارو۸۰۰متری انجام و در این عمق چاه با تعدادی لایه آبدار مواجه شد. اولین جریان در عمق ۸۰۰متری، دومین جریان در عمق هزارو۲۰۰متری و سومین لایه آبدار در عمق هزارو۸۰۰ متری و همین‌طور پنج جریان در پنج عمق مختلف دیگر به ثبت رسید و آزمایش‌ها نشان داد آب موجود مواد رادیواکتیویته ندارد، ولی شور است و متوسط شوری کل لایه‌های آبدار حدود ۲۰هزار بوده که طبق گفته محققان، این شوری در حد شوری آب دریای خزر است که باید شیرین‌سازی صورت گیرد، از این رو بزرگ‌ترین آب‌شیرین‌کن غرب آسیا در خشکی هم برای شیرین‌سازی آب‌های به دست آمده در دستور کار قرار گرفت. این آب‌شیرین‌کن در ایستگاه شماره۲ خط انتقال آب زابل به زاهدان در سه راهی دشتک ایجاد شد. ظرفیت این آب‌شیرین‌کن ۱۰۰هزار مترمکعب در شبانه‌روز است و با این طرح تأمین آب اضطراری سیستان و زاهدان از سه راهی دشتک با برداشت آب از منابع آب زیرزمینی هامون هیرمند، حرمک، شیله و لواریاب از ابتدای آذر ماه سال گذشته در دستور کار شرکت آب و فاضلاب قرار گرفته است، البته کار شرکت‌های دانش‌بنیان تنها کشف این سفره‌های آبی نیست بلکه با کمک شرکت‌های دانش‌بنیان، می‌توان هزینه استخراج و شیرین‌سازی آب‌های ژرف در منطقه سیستان را نسبت به تصفیه، شیرین‌سازی و انتقال آب دریا به این منطقه از طریق لوله‌گذاری به شدت کاهش داد. همچنین با استفاده از ظرفیت‌های علمی و فناورانه دانش‌بنیان‌ها این امکان ایجاد می‌شود تا علاوه بر افزایش میزان برداشت آب و بهبود کیفیت آن، همچنین میزان پساب آب تصفیه‌شده چاه‌های ژرف را تا ۳۵درصد کاهش دهند.
جداسازی آب مردم سیستانوبلوچستان از هیرمند
به قول وزیر نیرو اکنون سه طرح عظیم در منطقه سیستانوبلوچستان در حال اجراست که شامل تأمین آب در منطقه سیستان و زاهدان، خط انتقال آبخوان‌شرقی به سمت زاهدان و نیز تأمین آب از دریا به سمت زاهدان و منطقه سیستان می‌شود. طرح تأمین آب برای منطقه سیستان از مهم‌ترین این طرح‌هاست؛ این طرح با حفر ۱۲۰حلقه چاه در نقاط مختلف سیستان و آب‌شیرین‌کن در حال اجراست و با سرعت بسیار مطلوبی طی چهار تا پنج ماه از آغاز عملیات اجرایی آن در حال پیشروی است. بلافاصله پس از قطع شدن حقابه هیرمند، پنج طرح آبرسانی از جمله ساخت آب‌شیرین‌کن ۱۰۰هزارمترمکعبی (هزارو۱۵۵لیتر در ثانیه) در شمال سیستانوبلوچستان کلید خورد. این طرح بزرگ آب‌شیرین‌کن، پروژه‌ای بی‌نظیر در جهان است و صد‌ها نفر شبانه‌روز در سیستان کار می‌کنند تا فاز اول طرح را قبل از عید بهره‌برداری کنند و کار دو ساله را درکمتر از شش ماه به پایان برسانند.
از سوی دیگر دولت سیزدهم برای تأمین نیاز آبی استان سیستانوبلوچستان طرح‌های متعددی را در قالب یک برنامه منسجم در دستور کار قرار داده است. سد کهیر که اخیراً به بهره‌برداری رسیده، تمامی روستا‌های این منطقه را از آب باکیفیت این سد بهره‌مند کرده است و همچنین پس از اتمام سد ماشکید علیا، آبرسانی به مناطق زابلی و هیدوج در دستور کار قرار گرفت. در سفر آتی رئیس‌جمهور به استان سیستانوبلوچستان، سد شهری کور به بهره‌برداری می‌رسد، همچنین سد ماشکید سفلی با سرعت بالایی مراحل اجرایی خود را به منظور تأمین نیاز آبی این استان طی می‌کند. سه پروژه تأمین آب از منابع سیستان، تأمین آب از آبخوان‌شرقی و تأمین آب از دریا به صورت همزمان در حال اجراست. خط انتقال آب از دریا در یک سال گذشته ۱۲درصد پیشرفت فیزیکی داشته و انتظار می‌رود در مهلت مقرر به مدار بپیوندد. خط انتقال آب از آبخوان شرقی با سرعت قابل توجهی در حال اجراست و تلاش می‌شود مطابق برنامه به تأمین آب شرب منطقه سیستان و زاهدان کمک کند.
آب شرب بخشی از سیستانوبلوچستان از هیرمند تغذیه می‌شود. نیاز آبی زاهدان و منطقه سیستان شامل ۱۲شهر و هزار روستا، ۲هزارو۶۰۰لیتر در ثانیه است که پیش از این از هیرمند تأمین می‌شد. در این راستا چهار طرح حرمک، آبخوان‌شرقی، بندان و سیستان در کنار پروژه آب‌شیرین‌کن، حساب آب شرب مردم را از هیرمند جدا می‌کند. اعتبار در نظر گرفته‌شده برای طرح شیرین‌کنی آب ۳هزارمیلیارد تومان برآورد شده که قرار است در سه فاز به بهره‌برداری برسد. شیرین‌سازی آب در دشت هامون هیرمند از طریق سیستم اسمز معکوس (RO) که جدیدترین روش شیرین‌سازی در دنیاست، صورت می‌گیرد. با تکمیل و تأمین آب سیستان از دریا، این تأسیسات جمع‌آوری خواهد شد و در صورت لزوم به سایر نقاط برای تأمین آب شرب انتقال می‌یابد. فاز یک و ۲ به میزان هر کدام ۳۵هزار و فاز ۳ به میزان ۳۰هزار مترمکعب پیش‌بینی شده است.
طالبان حق آبه رو نمیده بهتون نه؟ 
