جوان آنلاین: دیپلماسی فعال انرژی در منطقه یکی از دستورکار‌های دولت است، به‌نحوی که افزایش مبادلات در حوزه انرژی با کشور‌های منطقه در دستور کار قرار دارد و دیپلماسی منطقه‌ای ایران با تمرکز ویژه بر کشور‌های همسایه به ویژه در بخش انرژی مشخص شده است. ایران با فعال کردن ظرفیت‌های همسایگان خود توانسته است به طور مؤثر از منابع انرژی خود استفاده کند، همکاری‌های منطقه‌ای را تقویت و بر چالش‌های ناشی از تحریم‌های بین‌المللی غلبه کند. یکی از دستاورد‌های کلیدی در دیپلماسی منطقه‌ای، عملیاتی شدن موفقیت‌آمیز قرارداد‌های صادرات گاز با ترکیه و عراق است. ایران با تمدید و گسترش قرارداد‌های صادرات گاز خود با همسایگان غربی تعهد خود را به تقویت تجارت و صادرات انرژی در منطقه نشان داده است. این ابتکارات نه تنها موقعیت ایران را به عنوان صادرکننده کلیدی انرژی تقویت می‌کند، بلکه روابط نزدیک‌تر با کشور‌های همسایه و امنیت انرژی منطقه را تقویت می‌کند. علاوه بر این، تلاش‌های ایران برای تثبیت خود به عنوان یک نقطه اصلی ترانزیت گاز در منطقه منجر به امضای قرارداد‌های سوآپ مهم گاز با ترکمنستان و روسیه شده است. ایران با احیا و اجرای قرارداد سوآپ گاز با ترکمنستان، نه تنها امنیت انرژی خود، بلکه تجارت گاز و همکاری با همسایگان شمالی خود را نیز افزایش داده است. واردات گاز از ترکمنستان تاب آوری انرژی ایران را در فصول سرد سال تقویت و به گسترش شبکه‌های انرژی منطقه‌ای کمک کرده است.
تکمیل اتصالات گازی ایران و کشور‌های همسایه مانند خط لوله ایران و پاکستان از اولویت‌های کلیدی دولت بوده است. ایران با پیگیری سریع ساخت زیرساخت‌های مهم گاز، زیرساخت‌های انرژی خود را تقویت کرده، دسترسی همسایگان خود به انرژی را بهبود و همکاری‌های انرژی منطقه‌ای خود را تعمیق بخشیده است. توسعه این اتصالات گازی نه تنها حمل و نقل کارآمد گاز طبیعی را تسهیل می‌کند، بلکه پایه و اساس روابط اقتصادی قوی‌تر و یکپارچگی منطقه‌ای را ایجاد می‌کند. در مجموع، دیپلماسی منطقه‌ای دولت در بخش انرژی با چشم‌اندازی راهبردی برای ارتقای قابلیت‌های صادرات گاز ایران، تثبیت خود به عنوان قطب گاز در منطقه و ترویج همکاری‌های بیشتر در تولید و توزیع انرژی هدایت شده است. ایران با دنبال کردن رویکردی چندوجهی در دیپلماسی انرژی توانسته است از منابع انرژی خود استفاده کند، مشارکت‌های منطقه‌ای را تقویت و بر چالش‌های ناشی از تحریم‌های بین‌المللی غلبه کند.
به باور کارشناسان، دیپلماسی منطقه‌ای ایران در پیشبرد منافع انرژی، تقویت همکاری‌های منطقه‌ای و ارتقای نقش این کشور به‌عنوان یک بازیگر کلیدی در بازار جهانی انرژی مؤثر بوده است. ایران با اولویت دادن به دیپلماسی انرژی با کشور‌های همسایه خود توانسته است فرصت‌های جدیدی را برای رشد اقتصادی، ارتقای امنیت انرژی و توسعه پایدار در منطقه باز کند. ایران از طریق رهبری استراتژیک و همکاری، موقعیت خوبی برای ادامه مسیر خود به سمت تبدیل شدن به یک بازیگر پیشرو انرژی در منطقه و فراتر از آن دارد. سه سیاست کلان بالا یعنی توسعه مبادی واردات و صادرات گازی ایران، حرکت به سمت تبدیل شدن به هاب گازی منطقه و توسعه همکاری‌های گازی ایران در منطقه با اتصال به تمامی کشور‌های منطقه به صورت کامل در حال انجام است.
بسترسازی برای تبدیل شدن صادرکننده بزرگ
سیدمحمدرضا میرتاج الدینی، عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات کشور درباره دیپلماسی فعال انرژی به «جوان» می‌گوید: «گسترش روابط با کشور‌های همسایه از اهمیت بالایی برخوردار است و منفعت زیادی برای کشور دارد. از این طریق ضمن بسترسازی برای فروش نفت و گاز کشور می‌توانیم به بهبود روابط با دیگر کشور‌ها بپردازیم و از مزیت‌های سیاسی و امنیتی این موضوع نیز بهره‌مند شویم.»
وی می‌افزاید: «تلاش‌های دولت را در راستای رایزنی در مورد خط لوله صلح (ایران- پاکستان- هندوستان) مثبت ارزیابی می‌کنم. این خط لوله در طرف ایران تکمیل شده است و بر اثر پیگیری‌های صورت گرفته اسلام‌آباد نیز در مورد تکمیل کردن بخش مربوط به خودش قول مساعد داده است. راه‌اندازی این خط لوله می‌تواند اثرگذاری بالایی در فروش گاز کشور داشته باشد و به تقویت جایگاه ما در منطقه منجر شود.»
عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات کشور خاطرنشان می‌کند: «تکمیل خط لوله صلح میان ایران- پاکستان- هندوستان مزیت‌های فراوان سیاسی، امنیتی و اقتصادی برای همه کشور‌ها دارد. به ویژه ما را به یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان گاز در منطقه تبدیل می‌کند و به وزنه‌ای سنگین در این زمینه تبدیل می‌شویم. سیاست‌های فعلی دولت و وزارت نفت در زمینه تقویت روابط با همسایگان و بسترسازی برای فروش گاز کشور را مثبت و گامی به جلو می‌دانم.»
میرتاج‌الدینی تصریح می‌کند: «سیاست درست دیگری که در چارچوب دیپلماسی فعال انرژی در منطقه به اجرا گذاشته‌ایم، حل و فصل مشکلات‌مان در زمینه بدهی‌ها به ترکمنستان و از سرگیری سوآپ گاز از این کشور است. در سال ۱۴۰۰ بر اثر بدهی‌هایی که به ترکمنستان داشتیم و سرمای شدید جریان گاز این کشور به ایران قطع شد. در ادامه تلاش کردیم در چارچوب یکسری قرارداد‌های پایدار به سوآپ گاز از این کشور بپردازیم.»
عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات کشور خاطرنشان می‌کند: «سوآپ گاز از ترکمنستان برایمان مزیت‌های زیادی دارد. می‌توانیم از گاز وارد شده از ترکمنستان در مناطق شمال شرق کشور استفاده کنیم و ما به ازای آن را در جنوب صادر کنیم. به این ترتیب، از افت فشار در مناطق شمال شرق کشور که در انتهای مسیر گازرسانی کشور قرار دارند، جلوگیری می‌کنیم. همچنین هزینه‌های انتقال گاز به شمال کشور و نگهداری خطوط لوله کاهش می‌یابد. به اجرا گذاشتن دیپلماسی فعال انرژی از سوی دولت فعلی را گام مثبتی در راستای بهبود روابط با همسایگان می‌دانم که منافع اقتصادی، تجاری، امنیتی و سیاسی برایمان دارد.»
کاهش تأثیر تحریم‌های بین‌المللی
مهدی‌هاشم‌زاده، کارشناس انرژی پیرامون دیپلماسی منطقه‌ای ایران در حوزه توسعه همکاری‌های گازی به «جوان» می‌گوید: «دیپلماسی منطقه‌ای ایران در دولت سیزدهم با تمرکز جدی بر دیپلماسی انرژی به ویژه در حوزه صادرات گاز و همکاری با کشور‌های همسایه مشخص شده است. ایران با استفاده از موقعیت جغرافیایی و منابع انرژی فراوان خود توانسته است روابط خود را با کشور‌های همسایه در منطقه تقویت و در جهت تثبیتش به عنوان یک بازیگر کلیدی در بخش انرژی تلاش کند. این رویکرد راهبردی نه تنها ایران را قادر به ارتقای جایگاه خود در منطقه کرده است، بلکه به آن اجازه می‌دهد تا تأثیر تحریم‌های بین‌المللی را کاهش دهد.»
این کارشناس انرژی در رابطه با تمدید قرارداد گازی ایران با عراق و توسعه جریان‌های صادراتی کشور به همسایگان غربی می‌افزاید: «یکی از اقدامات کلیدی دولت ایران در دولت سیزدهم عملیاتی شدن قرارداد‌های صادرات گاز با ترکیه و عراق بوده است. این قرارداد‌ها نه تنها صادرات گاز ایران به این کشور‌ها را تسهیل کرده، بلکه به توسعه روابط تجاری با همسایگان غربی نیز کمک کرده است. ایران با تمرکز بر توسعه صادرات گاز خود توانسته است جریان‌های درآمد انرژی خود را متنوع و روابط اقتصادی‌اش را با کشور‌های همسایه تقویت کند.»
وی درباره اهمیت حرکت به سمت تبدیل شدن به هاب اصلی ترانزیت گازی منطقه و پیشی گرفتن از ترکیه در این زمینه با تکیه بر توسعه تجارت گازی با همسایگان و افزایش حجم واردات گاز و صادرات گاز ایران می‌گوید: «ایران علاوه بر تقویت قرارداد‌های صادرات گاز خود، اقداماتی را نیز برای تبدیل شدن به یک نقطه اصلی ترانزیت گاز در منطقه انجام داده است. این امر در امضای قرارداد‌های مهم سوآپ گاز با ترکمنستان و روسیه مشهود بوده است. احیای قرارداد سوآپ گاز با ترکمنستان که قبلاً لغو شده بود، نشان دهنده تعهد دولت به افزایش همکاری گاز با کشور‌های همسایه است. ایران با استفاده از موقعیت استراتژیک و منابع انرژی‌اش خود را به عنوان یک بازیگر کلیدی در بازار گاز منطقه‌ای قرار داده و به دنبال افزایش امنیت انرژی خود از طریق افزایش همکاری با کشور‌های همسایه است.»
این کارشناس انرژی ادامه می‌دهد: «علاوه بر این، دولت ایران بر توسعه اتصال گاز شبکه گاز در داخل ایران به کشور‌های همسایه تمرکز کرده است. تکمیل خط لوله بین ایران و پاکستان، پروژه‌ای که مدت‌ها مورد انتظار بود، نقطه عطفی در تلاش‌های ایران برای گسترش همکاری‌های گازی خود در منطقه بوده است. این پروژه که با سرعت و کارایی در حال انجام است، نشان دهنده تعهد ایران به ارتقای زیرساخت‌های انرژی و تقویت روابط خود با کشور‌های همسایه است.»
هاشم‌زاده با اشاره به تمرکز ایران در حوزه توسعه میادین مشترک گازی خود و همچنین کاهش هدررفت گاز فلر تصریح می‌کند: «در کنار این محورها، ایران تمرکزش را بر توسعه میادین مشترک گازی خود و همچنین کاهش هدررفت گاز همراه نیز قرار داده است. یکی از اقدامات کلیدی دولت ایران برای افزایش گازرسانی، بهره‌برداری از فاز ۱۱ پارس جنوبی است که پیش‌بینی می‌شود روزانه بیش از ۱۵ میلیون متر مکعب گاز به شبکه تزریق شود. این نقطه عطف نشان دهنده گامی مهم در جهت افزایش ظرفیت تولید گاز ایران و تأمین تقاضای فزاینده برای گاز طبیعی است. سرمایه‌گذاری‌های دولت در حفظ سطح تولید، افزایش تولید از میادین مشترک و توسعه فعالیت‌های اکتشافی در رشد و توسعه منابع انرژی ایران مؤثر بوده است.»
وی تأکید می‌کند: «همچنین جمع‌آوری گاز‌های همراه در میادین نفتی و پالایشگاه‌های گاز از اولویت‌های راهبردی دولت به منظور افزایش ظرفیت تولید و کاهش هدررفت گاز بوده است. دولت با تمرکز بر کاهش گاز‌های مشعل به صفر تا پایان سال ۱۴۰۴، قصد دارد از این منابع ارزشمند استفاده کند، آلودگی محیط زیست را به حداقل و ارزش اقتصادی تولید گاز را به حداکثر برساند. گاز‌های مشعل، اگر به جای سوزاندن گرفته و صادر شوند، پتانسیل آن را دارند که تجارت گاز ایران را به میزان قابل توجهی تقویت و به امنیت انرژی و رشد اقتصادی کشور کمک کنند.»
این کارشناس انرژی در پایان با اشاره به سه سیاست منطقه‌ای ایران در حوزه توسعه همکاری‌های گازی با تکیه بر توسعه مبادی واردات و صادرات گازی کشور، حرکت به سمت تبدیل شدن به هاب گازی منطقه و توسعه همکاری‌های گازی ایران در منطقه با اتصال به تمامی کشور‌های منطقه خاطرنشان می‌کند: در مجموع، دیپلماسی منطقه‌ای ایران در دولت سیزدهم با تمرکز راهبردی بر دیپلماسی انرژی به ویژه در حوزه صادرات گاز و همکاری با کشور‌های همسایه مشخص شده است. ایران با استفاده از منابع انرژی و موقعیت جغرافیایی خود توانسته است روابطش را با کشور‌های همسایه تقویت و خود را به عنوان یک بازیگر کلیدی در بخش انرژی منطقه معرفی کند. ایران از طریق اجرای اقدامات کلیدی مانند عملیاتی کردن قرارداد‌های صادرات گاز، تبدیل شدن به یک نقطه اصلی ترانزیت گاز و توسعه ارتباطات گازی با کشور‌های همسایه، دستور کار دیپلماسی انرژی‌اش را با موفقیت پیش برده و جایگاه منطقه‌ای خود را ارتقا داده است.
