گویا بنا نیست ریشه فلاکت و مصیبت «قمار» با عناوین خوش‌صورت و زشت‌سیرت «پیش‌بینی» و «شرط‌بندی» بر بستر اینترنت در ایران برچیده شود، البته خوش‌بینانه خواهد بود اگر فکر کنیم این عاملان سیه‌روزی و شوربختی که همچون علف‌های هرز به راحتی سربرمی‌آورند و در آرامش زیست می‌کنند، خودرو هستند و کسانی آنها را مدیریت و ساماندهی نمی‌کند، آن هم احتمالاً با چشم‌پوشی یا شاید همراهی برخی مأموران نظارتی، چه آنکه حداقل مدیریت چنین سکو‌های مجازی بر بستر شبکه اینترنت و نظام بانکی کشور، کار ساده‌ای نیست. فارغ از احکام فقهی قمار که به گفته شیخ مرتضی انصاری و صاحب جواهر، فقیهان بر حرام‌بودن آن اجماع دارند و قرآن و روایات متواتر بر حرمت آن دلالت می‌کنند، به دلیل بیچارگی و رنجی که برای قربانیان به ارمغان می‌آورد، باید فکری عاجل و اساسی برای آن اندیشیده شود ولی‌اندیشیده نمی‌شود و این همان نقطه‌ای است که باید بپرسیم می‌خواهند و نمی‌شود یا، چون نمی‌خواهند، نمی‌شود؟ اما چه نهاد‌هایی باید بخواهند؟!
مقصران حاکمیتی قمار!
دستگاه قضا، بانک مرکزی و پلیس فتا از جمله نهاد‌های حاکمیتی هستند که مسئولیت مستقیم در خصوص قمار دارند و باید چاره‌ای بیندیشند و اگر اندیشیده‌اند نیز آن را با مردم در میان بگذارند. اخیراً برخی قربانیان سکو‌های شرط‌بندی، در تماس با تحریریه «جوان» از آنچه زدوبند برخی شخصیت‌های حقوقی با گردانندگان سکو‌های شرط‌بندی می‌نامند و البته کم‌کاری دستگاه‌های ذی‌ربط سخن می‌گویند؛ اینکه برخی سایت‌ها به لطایف‌الحیلی آنها را ترغیب به شرکت در فلان پیش بینی کرده و در نتیجه کلاه‌شان را سه‌سوته برداشته‌اند، حال با سر بی‌کلاه، به امدادطلبی پلیس فتا برخاسته‌اند، اما جوابی که می‌خواسته‌اند، نشنیده‌اند.
موضوع را از دستگاه‌های مختلف پیگیری کردیم، پلیس فتا معتقد است آب از جای دیگری گل‌آلود است و باید «بستر جرم» و «انگیزه جرم» مدیریت شود. به بیان ساده، یعنی بانک مرکزی به قدری دقیق کار کند که امکان استفاده از بستر شبکه بانکی بر قماربازان میسور نباشد یا حداقل آن‌قدری سخت باشد که عطایش را به لقایش ببخشند و از دیگر سو، مجازات‌ها متناسب با جرائم باشد که فیل قمارباز یاد هندو‌ستان نکند. از طرفی طبق برآورد‌های تحقیقاتی، بزهکاران با تمنا، خواهش و مروت، از قماربازی دست نمی‌کشند و به منظور حراست از آرامش روانی جامعه، باید برخوردهای متناسب با آنها شود و این مهم نیز مستلزم شناسایی و اشراف بر شبکه‌های قماربازی و البته خودمراقبتی شدید دیگران است. با این حال موضوع شرط‌بندی‌های برخط یکی از معضلات اساسی جامعه امروز ماست و روزانه زندگی هزاران نفر را که سودای پیمودن یک شبه ره ۰۰۱ ساله دارند، به خاک سیاه می‌نشاند. هرچند مردم باید مراقبت کنند، ولی این نافی جبران کم‌کاری نهاد‌های ذی‌ربط نیست و باید بستر چنین گردابی را جمع کنند و به مردم پاسخ دهند چه کرده‌اند و آنچه نکرده‌اند، چه توجیهی دارد.
قمار زندگی
نیکو همسر یکی از قربانیان سایت‌های شرط‌بندی است که در گفتگو با «جوان» می‌گوید همسرش به قمار و شرط‌بندی اعتیاد پیدا کرده و در نهایت زندگی او تباه شده است.
«پدرام ابتدا بدهی ۵۰ میلیونی بالا می‌آورد و دلیل اصلی این بدهی را از همسرش مخفی می‌کند. نیکو به خیال اینکه بدهی به همین رقم خلاصه می‌شود و بایدپای روز‌های خوب و بد زندگی ایستادگی کند، چند قطعه طلا می‌فروشد تا بدهی همسرش را بدهد. هنوز چند هفته نگذشته که از شرکت تماس می‌گیرند و از نیکو می‌پرسند چرا همسرش مزد سنوات ۱۰ سال را جلوتر گرفته است! نیکو که به همسرش اعتماد کامل دارد، ترجیح می‌دهد اصل ماجرا را از خود او جویا شود. سراغ همسرش می‌رود و به خیال اینکه دلیل این درخواست همان بازپس‌دادن بدهی ۵۰میلیونی بوده، متوجه می‌شود گویا بدهی پدرام بیش از ۵۰ میلیون تومان بوده است. پدرام هزاران دلیل و آسمان ریسمان به هم می‌بافد تا بگوید قرض داشته و دلیل آن بازپرداخت قرض است. چند روز بعد برادر نیکو با او تماس می‌گیرد و در لابه‌لای حرف‌ها متوجه می‌شود پدرام قبلاً هم سراغ برادرش رفته و ۲۰۰میلیون تومان از او قرض گرفته است. نیکوی آشفته و پریشان متوجه می‌شود کاسه‌ای زیر نیم‌کاسه است، اما شاید در خواب هم نمی‌دید که همسرش درگیر چنین فضایی شده است. او ترجیح می‌دهد از راه گفتگو ماجرا را با پدرام در میان بگذارد. همسرش همچنان از بیان دلایل گرفتن این مبالغ طفره می‌رود و جواب‌های سر بالا می‌دهد؛ جواب‌هایی که نیکو اطمینان دارد، دلیل مشخصی پشت آن خوابیده است.
در همین حین، پدرام بیکار می‌شود. شرکت به دلیل اینکه کارمندش از تمام کارمندان پول قرض گرفته و نیز درخواست مزد سنوات، عذر او را می‌خواهد. حالا نیکو مانده و همسری بیکار که دنبال کار است، اما کاش ماجرا به همین جا ختم می‌شد. زندگی حالا سردتر از روز‌های قبل می‌گذرد. پدرام با اصرار‌های نیکو کار پیدا می‌کند و نیکو امید دارد بتواند بار دیگر زندگی از دست رفته خود را برگرداند و ادامه دهد. هنوز مدت‌زمان زیادی نگذشته که بازهم بدهی و بدهی و بدهی... تا جایی که تمام اطرافیان درگیر این بدهی می‌شوند و خانواده هر دو طرف متأثر از ماجرا، سعی دارند به نجات زندگی نیکو و پدرام کمک کنند. نیکو متوجه می‌شود پدرام پای شرط‌بندی حتی طلب ارث پدری‌اش را کرده و آن پول را هم باخته است. یک روز صبح نیکو با تماس تلفنی متوجه می‌شود همسرش اقدام به خودکشی کرده است، به همین سادگی و البته تلخی و سنگینی درگیری پای سایت شرط‌بندی شاکله یک زندگی را بر هم می‌ریزد. مشخص نیست در نهایت نیکو برای زندگی خود چه تصمیمی بگیرد و پدرامی که تا مرز از بین بردن جانش رفته، کجای این ماجرا تلنگر می‌خورد و از مسیر فرعی زندگی پرآرامش خود برمی‌گردد.
دلیل این همه بدهی چیست؟! بالا آوردن بدهی یک‌میلیاردی طی فقط چندماه صرفاً به دلیل حضور در سایت‌های شرط‌بندی! برنده شدن با مبلغ اندک در شرط‌بندی‌های اول و در نهایت باختن تمام زندگی به امید برنده شدن با مبالغ بالا که به قرض و بالا آوردن بدهی تمام می‌شود.
حضور در سایت‌های شرط‌بندی بیشتر شبیه بازی است، اما در اصل بنای دیگری دارد. شانس یا باختی که دلایل دیگری پشت آن خوابیده است! ابتدا برای مشارکت بیشتر، کاربران خود را ترغیب می‌کند و در این راه از هیچ تلاشی دریغ ندارد تا در نهایت افراد را در دام خود بیندازد؛ دامی که هدفمند است و کاربران تنها چند بار اول برنده می‌شوند. از آنجا که ریسک بار‌های اول کمتر است، مبلغ کمتری برای شرکت در شرط‌بندی انتخاب می‌شود، اما در نهایت ریسک بالاتر و طمع بیشتر باعث می‌شود کاربر زندگی‌اش را به فنا دهد.
عموم سایت‌های شرط‌بندی و قمار با استفاده از الگوریتم‌های دقیق ریاضی به صورتی طراحی شده‌اند که صاحبان پشت پرده این سایت‌ها برندگان اصلی و مشتریان مغموم، بازندگان همیشگی باشند. جالب است که در سال‌های اخیر بلاگر‌ها و سلبریتی‌ها نیز برای ترغیب بیشتر مردم به حضور در این سایت‌ها تلاش می‌کنند و بعضاً در صفحات مجازی چنین تبلیغاتی دیده می‌شود.»
پاسخ به سؤالات مبتلابه حقوقی در مورد سایت‌های شرط‌بندی
فعالیت در سایت‌های شرط‌بندی خارجی (نه ایرانی) در ایران جرم محسوب می‌شود؟
تفاوتی بین سایت‌های شرط‌بندی خارجی و ایرانی وجود ندارد. فعالیت در سایت‌های خارجی هم جرم محسوب می‌شود. در حالت کلی قمار کردن یا شرط‌بندی طبق قوانین جزایی ایران یک فعالیت مجرمانه و غیرقانونی است.
آیا فردی که منصرف از فعالیت در سایت‌های شرط‌بندی شده است و دیگر فعالیتی ندارد، صرف فعالیت قبلی، توسط پلیس دستگیر و مجرم محسوب می‌شود؟
بله امکان دستگیری وجود دارد.
اگر تراکنشی در سایت انجام نشود یا اطلاعات کارتی و بانکی در اختیار سایت قرار ندهیم، مشکل‌ساز و نگران‌کننده است؟
خیر اگر وارد سایت نشوید و تراکنش نداشته باشید، مشکل‌ساز نیست.
چه زمانی با فعالیت در سایت‌های شرط‌بندی مجرم می‌شویم؟
باید عمل شرط‌بندی و قمار با شبکه‌های اینترنتی انجام شود و قمار و در واقع جرم شرط‌بندی هم قطعی و مسلم است.
تفاوت فعالیت در سایت‌های شرط‌بندی داخلی و خارجی به لحاظ مجرم شناخته شدن در چیست؟
تفاوتی ندارد، حتی اگر قسمتی از جرم هم در قلمرو ایران باشد، جرم محسوب می‌شود.
امکان بازگشت سرمایه از دست رفته وجود دارد؟
برای شخصی که قمار کرده خیر. دعاوی باید مشروع باشد و، چون قمار و شرط‌بندی مبلغ مشروعی نیست، قانونگذار نیز آن را به رسمیت نمی‌شناسد.
با شکایت از سایت‌های شرط‌بندی مجرم شناخته خواهیم شد؟
خیر. تا زمانی که شرط‌بندی توسط خودمان تأیید نشود، ما مجرم شناخته نمی‌شویم و پیگیری به لحاظ حقوقی هم دردسر دارد، چون خواسته‌ای مشروع نیست، مثل اینکه فرضاً بگوییم کسی یک تن مشروبات الکلی به ما تحویل داده است که همین در مورد طرح شکایت هم وجود دارد.
طبق شروط ضمن عقد، ابتلای مرد به اعتیادی که ادامه زندگی زوجه را دشوار کند که امکان جدایی به همسر را می‌دهد، آیا اعتیاد همسر به فعالیت در سایت‌های شرط‌بندی و قمار، امکان جدایی را برای زن فراهم می‌کند؟
عنوان کلی به عنوان عسر و حرج داریم که طبق آن زوجه در زندگی متحمل مشقت و نفس هرگونه اعتیادی به شرط اثبات منجر به طلاق می‌شود. در واقع اعتیاد همسر مشمول ایجاد حق برای زوجه است.
چگونه مسدود‌سازی حساب از سوی پلیس رفع خواهد شد؟
با مجرم شناخته شدن فرد، دادستانی دستور مسدودی حساب را می‌دهد تا اموال ناشی از جرم ضبط شود.
چرا فعالیت در سایت‌های شرط‌بندی جرم است؟
قانون مجازات اسلامی در مواد ۷۰۵ تا ۷۱۰ شرط‌بندی و قمار را بر اساس شرع اسلام جرم‌انگاری کرده و این موضوع جرم‌انگاری ماده قانونی شده است.
آیا صرف حضور در سایت شرط‌بندی و عدم‌اطلاع از جزئیات آن، مجرم خواهیم شد؟
صرفاً حضور در سایت عمل مجرمانه نیست و باید یک عمل مجرمانه اتفاق بیفتد. در واقع نمی‌توان به صرف کلیک کردن اقدام مجرمانه تعریف کرد، اما ممکن است پلیس فتا به خاطر رویکرد پیشگیرانه پیگیری کند.
بی‌اطلاعی از اینکه شرط‌بندی قمار است و حضور در سایت شرط‌بندی عنوان مجرمیت را از بین خواهد برد؟
در قانون می‌گوییم جهل به قانون رافع مسئولیت نیست، بنابراین بی‌اطلاعی عنوان مجرمانه را از بین نمی‌برد.
اگر کسی در یکی از سایت‌های شرط‌بندی پولی از دست بدهد و دوباره دقیقاً عین همان مبلغ را بعد از مدتی ببرد، قمار محسوب می‌شود؟
بله دقیقاً، برد و باخت عین قمار است و هر مبلغی پای شرط‌بندی باشد، مشمول عنوان مجرمانه است.
آیا از سایت‌های شرط‌بندی می‌توان شکایت کرد؟
به عنوان مجرم برای تلافی باخته‌ها می‌توانیم تحت عنوان اعلام جرم شکایت کنیم.
بازی هم قمار محسوب می‌شود؟
بله هر بازی که با شرط برد و باخت و مبلغ باشد، قمار محسوب می‌شود.
آیا مال از دست رفتـه باید عودت به دولت شود و به اندازه مالی که در سایت‌ها برنده یا بازنده شدند، جریمه‌ای در نظر گرفته می‌شود؟
به موجب مواد ۷۰۵ تا ۷۱۰ به خصوص ماده ۷۰۹ در این سؤال، تمام اسباب، وسایل و نقول که هزینه شده، حسب مورد یا باید معدوم شود یا به عنوان مجرمانه ضبط شود و برای خود فرد جزای نقدی و مجازات حبس و در برخی موارد ۸۰ ضربه شلاق در نظر
گرفته می‌شود.
مشوقان مجازی قمار قابل تعقيب و مجازات هستند
به گفته عضو هيئت علمي دانشگاه علوم قضايي طبق قانون و اصلاحات صورت‌گرفته آن، به راحتي امكان برخورد با فعالان فضاي مجازي كه مردم را تشويق به فعاليت در سايت‌هاي شرط‌بندي و قمار مي‌كنند، وجود دارد اما براي اعمال مجازات سنگين‌تر عليه آنها نيازمند تعريف دقيق حقوقي و ضابطه‌مند از واژگان موجود در اين حوزه هستيم.
احسان بابايي در پاسخ به سؤالي مبني بر اينكه آيا قوانين فعلي ما بازدارندگي كافي عليه سلبريتي‌هايي را كه تشويق و ترغيب به فعاليت در سايت‌هاي شرط‌بندي مي‌كنند، دارد يا خير، مي‌گويد: در قانون تعزيرات مصوب1375 جرم‌انگاري قمار صورت گرفته و در اسفند1401 اصلاحاتي در اين قانون انجام و دايره جرم‌انگاري از قمار فراتر رفت كه شرط‌بندي هم شامل آن شد. افزون بر اين ارتكاب قمار و شرط‌بندي علاوه بر فضاي واقعي، فضاي مجازي را هم در برگرفت كه اين دو اصلاحيه، خلأهاي موجود آن را برطرف كرد.
به گفته وي، قانونگذار در جرم‌انگاري صرفاً به بستر ارتكاب جرم و جايگاه فرد توجه كرده است، مثل مجرم دانستن فردي در قامت سرگروه مجرمانه يا مجازات كسي كه در پوشش امور خيريه مرتكب چنين جرمي شود اما در قانون فعلي، مجازات سنگين‌تري براي افرادي كه به عنوان بلاگر و سلبريتي دست به چنين اقدامي بزنند، وجود ندارد.
بابايي بيان مي‌كند: مسئله اين است كه لزوماً نمي‌توانيم اين عناوين را جرم‌انگاري كنيم. مانع، دشواري و ابهام اين است كه عناوين شناخته‌شده حقوقي وجود ندارد و حدود و ثغور آن دقيق نيست، در نتيجه به نظر مي‌رسد بر اساس همين ابهام، قانونگذار «سلبريتي» و «مشهور بودن» را در جرم‌انگاري دخالت نداده است، هر چند بايد گفت قانونگذار ابزار ارتكاب جرم در مورد واژگان را مورد توجه قرار داده است و خلأ قانوني وجود ندارد.
اين حقوقدان معتقد است: ما ضمانت اجراهايي داريم كه همان‌ها از ايجاد جذابيت براي ارتكاب جرم در فضاي مجازي جلوگيري مي‌كنند، مثل ماده23 قانون مجازات اسلامي كه منع اشتغال وجود دارد و ممكن است دادگاه در مجازات تكميلي فرد را براي مدتي مشخص از ادامه فعاليت در فضاي مجازي منع كند.
