علیرغم هزینه‌های سنگینی که برای ساخت مترو در کلانشهرها و خصوصاً در پایتخت صورت‌گرفته است اما متناسب با مخارج انجام‌شده، شاهد بهره‌وری حداکثری از شبکه موجود نیستیم؛ در واقع2 نکته اساسی در زمینه میزان کارایی خطوط مترو در هر شهر وجود دارد؛ یکی اینکه راه‌آهن ریلی درون شهری در صورت بهره‌مندی از یک شبکه درهم تنیده و هم‌افزایی خطوط مختلف است که راندمان لازم را پیدا می‌کند و مساله بعد هم آنکه موضوع اصلی در جذب حداکثری مسافر، فراهم بودن زیرساخت مهمی به نام ناوگان حمل و نقلی به اندازه و با‌کیفیت است.
در خصوص اقدامات انجام شده در خصوص قطار ملی با «محسن هرمزی» مدیرعامل شرکت مترو تهران به گفت و گو نشستیم.
در خصوص مشکلات موجود در مترو تهران توضیح دهید. آیا بهره وری لازم از خطوط انجام می شود؟
۲ مشکل شبکه مترو تهران/ ایستگاههای مترو در اقصی نقاط شهر وجود ندارد
به طور نمونه، در حال حاضر شبکه مترو تهران از این دو ویژگی به شکل مطلوب بهره‌مند نیست؛ یعنی اولاً ایستگاههای مترو در اقصی نقاط شهر وجود ندارد و دوم آنکه در همین خطوط جاری، نیاز به ناوگان بهتری از لحاظ استانداردهای کمی و کیفی داریم تا شرایط بهره‌وری از خطوط ساخته شده و یا در هر حال احداث، ارتقاء یابد.
در زمینه ایجاد ایستگاه های فراگیر برای پایتخت، راهی جز حرکت به سوی ساخت خطوط چهارگانه جدید نداریم تا پراکندگی ایستگاه ها، شامل حال تمام مناطق شهر شود. اما در مورد بهره‌مندی از تعداد واگنهای مکفی و با‌کیفیت، قطعاً باید افق دید متولیان امر، تکیه بر تولیدات داخلی باشد؛ در حقیقت منتظر ماندن برای ورود ناوگان از کشورهای دیگر آن هم در دوران تحریم‌های بین المللی، از یک سو به معنای دست روی دست گذاشتن بوده و از سوی دیگر فرسوده‌شدن قطارهای موجود را در بردارد.
ساخت قطار ملی به کجا رسید؟چند درصد این قطار داخلی سازی است؟
حمایت از قطار ملی مترو/ قطار ملی مترو، مراحل پایانی اخذ تاییدیه‌های بین‌المللی را سپری می‌کند
با تلاش های صورت‌گرفته و هم افزایی توانمندی‌های داخلی، پروژه طراحی و ساخت قطار ملی مترو، مراحل پایانی اخذ تاییدیه‌های بین المللی را سپری می‌کند که سطح داخلی‌سازی آن 85 درصد است. این امر به معنای آن است که در کشور خودمان هم می‌توانیم با تکیه بر ظرفیت‌های ایجاد شده، به تولید انبوه ناوگان حمل و نقل ریلی در یک بازه زمانی 2 تا6 ساله نائل آمده و نیاز شبکه مترو کلانشهرها به واگن و قطار را تا حدود زیادی برآورده سازیم.
تهران نیازمند چند واگن است؟
طبق برآوردهای صورت‌گرفته، فقط در کلانشهر تهران و برای 10 سال آینده، تامین بیش از 4400 دستگاه واگن جهت سرویس‌دهی مناسب به مسافران برای خطوط هفتگانه موجود و همچنین خطوط جدید چهارگانه ضروری بوده و این در حالی است که تعداد واگنهای فعلی در حال سیر این شبکه 1523 دستگاه است. همچنین دیگر کلانشهرهای کشور نیز برای یک دهه پیش‌رو نیازمند 4300 دستگاه واگن خواهند بود.
تامین حداقل 8700 دستگاه واگن برای 10 سال آینده
به این ترتیب می توان نتیجه گرفت تامین حداقل 8700 دستگاه واگن برای 10 سال آینده، چاره ای غیر از استقبال از تولیدات داخلی و انبوه‌سازی قطار ملی مترو که استانداردهای جهانی را اخذ کرده باشد، پیش روی دست‌اندرکاران امر باقی نخواهد گذاشت.
قطار استاندارد ساخته شده در داخل کشور، مزایای متعددی از جمله کاهش هزینه های تعمیر و نگهداری ناوگان، تقلیل هزینه‌های تمام شده ساخت هر واگن به میزان حداقل 20 درصد، کاهش ارزبری، ایجاد ظرفیت صادرات خدمات مهندسی و اشتغال چند ده هزار نفری مستقیم و غیرمستقیم در سالهای آینده را د‌رپی‌خواهد‌داشت.
آیا شرکت واگن سازی ظرفیت لازم در این زمینه را دارد؟
1523 واگن در تهران/ تعمیر و نگهداری واگنهای فعال شبکه مترو/ شرکت واگن‌سازی تهران صرفاً مونتاژکار نیست
شبکه مترو کلانشهرهای کشور، برای 10 سال آینده به حدود 9 هزار دستگاه واگن نیاز دارد تا توسعه مسیرهای ریلی درون شهری در دهه پیش‌رو به واسطه بهره‌مندی از ناوگان حمل و نقلی مورد نیاز، از بهره‌وری لازم برخوردار شود.
امروز این ظرفیت و توانمندی در شرکت واگن‌سازی وجود دارد که علاوه بر تعمیر و نگهداری واگنهای فعال شبکه مترو، در زمینه تامین واگنهای جدید هم منشاء خدمات توسعه‌ای باشد. در واقع از 1523 واگن موجود در شبکه مترو پایتخت نیز، حدود 70 درصد واگنها توسط شرکت واگن‌سازی تهران تهیه یا تامین شده‌است.
شرکت واگن‌سازی تهران صرفاً مونتاژکار نیست و متعاقب اخذ تاییدیه‌های نهایی قطار ملی مترو، آمادگی تولید 113 واگن براساس قرارداد منعقده را دارد؛ به کارگیری ظرفیت حداکثری شرکت به معنای توانایی تولید یک هزار دستگاه واگن در 74 ماه است که این امر ضمن کاهش قیمت تمام شده واگن، کاهش ارزبری و اشتغال نیروی کار متخصص را به دنبال دارد.
نیاز شبکه مترو کلانشهرهای کشور به حدود 9 هزار واگن در 10 سال آینده، باتوجه به طرحهای توسعه‌ای متروی شهرهای بزرگ، ایجاب می کند تا از تمام ظرفیت‌های ممکن استفاده لازم را برد تا اهداف مربوط به افزایش طول خطوط و ایستگاههای جدید به دلیل کمبود ناوگان حمل و نقلی، عقیم نماند. در این راه شرکت واگن‌سازی تهران آمادگی کامل دارد تا با تمام توان در خدمت تامین واگنهای مورد نیاز برای شبکه متروکلانشهرها باشد و به سهم خود به رونق تولید ملی کمک کند.
برای تعمیر و نگهداری واگن ها چه اقداماتی انجام شده است؟
باتوجه به آنکه در یکی دو سال گذشته بخش تولید کارخانه واگن‌سازی فعالیت خاصی نداشته است، از ظرفیت سالن‌های این قسمت برای کمک به ماموریت بازسازی و تعمیرات واگنهای نیازمند مرمت شبکه مترو تهران استفاده‌شده و به همین جهت در سال گذشته 147 واگن (معادل21 رام قطار) به چرخه سیر در خطوط مترو بازگشت.
حداقل 200 دستگاه واگن در چرخه تعمیر و مرمت قرار گرفته است
متعاقب نهایی شدن تست‌های فنی قطار ملی و قرارداد منعقده بین شرکت مترو تهران و شرکت واگن‌سازی که ناظر بر تولید انبوه 113 دستگاه واگن از پروژه قطار ملی است، آماده سازی و تجهیز سالن‌های تولید در دستور کار قرار‌گرفته‌است. به عبارت دیگر به موازات تدارک تمهیدات لازم برای شروع ماموریت تولید واگنهای جدید، ظرفیت‌های تعمیراتی شرکت نیز همچنان به قوت خود فعال بوده و پیش‌بینی می‌شود امسال با حمایت‌های نهادهای مربوطه، حداقل 200 دستگاه واگن در چرخه تعمیر و مرمت قرار‌گرفته و در خطوط مختلف شبکه مترو به کار گرفته‌شوند.
بهره‌مندی از تخصص و نوآوری شرکت‌های دانش بنیان
علیرغم تحریم‌های شدید بین‌المللی و مشکلات مربوط به تهیه قطعات یدکی از کشورهای خارجی، با همت و تلاش کارگران و مهندسان فعال در شرکت واگن‌سازی و نیز بهره‌مندی از تخصص و نوآوری شرکت‌های دانش بنیان و حمایت سایر نهادهای ذیربط داخلی، در زمینه تعمیر و تامین قطعات مورد نیاز واگنهای مترو گامهای رو به جلویی برداشته شده تا چرخه بازسازی واگنها دچار وقفه نشده و شبکه خطوط مترو تهران با حداکثر ناوگان ممکن به خدمت‌رسانی خود ادامه دهد.
شنیده شده قرارداد 630 دستگاه واگن مترو نهایی شده است؟ در این باره توضیح دهید.
طلسمی که بعد از 6 سال شکسته شد
به موجب پیگیری‌های صورت گرفته در ماههای اخیر و همچنین همکاری دولت، نامه تامین مبلغ پیش‌پرداخت از قرارداد تامین 630 دستگاه واگن که ازسال 1396 با یک شرکت چینی منعقد شده‌است، مورد تایید سازمان برنامه و بودجه قرار‌گرفت تا از محل تهاتر درآمدهای نفتی عملیاتی شود.
نامه مربوط به تامین سهم دولت از قرارداد خرید 630 دستگاه واگن که مبلغی در حدود 118 میلیون یورو به عنوان پیش‌پرداخت را شامل می‌شود، توسط سازمان برنامه و بودجه تایید شد تا یک گام مهم در جهت اجرایی شدن این قرارداد که 6 سال از تاریخ انعقاد آن می‌گذرد، برداشته شود؛ البته در مرحله بعد باید مساله گشایش LC دنبال شود که آن را نیز به صورت مجدانه پیگیری می‌کنیم.
در کنار بحث تامین 630 دستگاه واگن ناظر بر قرارداد منعقد‌شده با چینی‌ها که با رایزنی های صورت گرفته قابلیت افزایش تا 790 واگن در قرارداد را هم دارد، موضوع تولید انبوه قطار‌ملی مترو که افتخار صنعت حمل و نقل ریلی درون شهری در کشور به شمار می‌آید را نیز پیگیری می‌کنیم.
البته بگذارید یک نکته را در خصوص 630 دستگاه واگن بگویم.طبق مصوبه شورای اقتصاد و به منظور تأمین بخشی از نیازهای شبکه مترو تهران و دیگرکلانشهرهای کشور ، وزارت کشور (سازمان شهرداری های و دهیاری های کشور) به عنوان دستگاه اجرایی فاینانس خرید 630 دستگاه واگن با موضوع " تأمین و خرید 2000 دستگاه واگن مترو " ( ابلاغی به شماره 708653 مورخ 10/6/1395) ، تعیین و تمام مجوزهای لازم نیز از طریق این دستگاه اجرایی اقدام و اخذ شده است.
در همین راستا اوایل سال 1396 فرایند برگزاری مناقصه بین المللی جهت تأمین 630 دستگاه واگن از سوی وزارت کشور انجام و نهایتاً در اواخر سال 1397 (13/10/97) منتج به انعقاد قرارداد از طریق دریافت تسهیلات مالی خارجی به مبلغ 782،664،339 یورو شد.
تصویب نامه هیئت وزیران بابت تامین 15 درصد سهم کارفرما از محل صندوق توسعه ملی،اخذ مصوبه شورای اقتصاد بابت مجوز استفاده از تسهیلات فاینانس،امضاء و تبادل قرارداد تجاری 630 دستگاه واگن،اخذ مجوز واردات اقلام خارجی از وزارت صنعت ، معدن و تجارت،اخذ تعهد نامه ماده 62 قانون محاسبات عمومی کشور توسط سازمان برنامه و بودجه کشور،موافقت رسمی با فاینانس کل مبلغ قرارداد تجاری از طریق تسهیلات سایناشور،تبدیل نرخ ارزی یورو به یوآن در قرارداد تأمین 630 دستگاه واگن،مذاکرات فشرده با طرف چینی جهت گشایش LC به منظور ارسال الحاقیه قرارداد،نامه معاون هماهنگی و نظارت اقتصادی و زیربنایی معاون اول رئیس جمهور به سازمان برنامه و بودجه برای پیگیری تأمین 15 درصد پیش پرداخت از محل صندوق توسعه ملی،دریافت مجوز تأمین 15 درصد پیش پرداخت قرارداد از محل تهاتر نفت،تأمین 15 درصد پیش پرداخت قرارداد فاینانس از جمله اقدامات انجام شده برای این قطار ها بوده است.
بر اساس ابلاغیه وزیر کشور به شماره 137801 مورخ 29/7/1397 و مصوبه هیئت وزیران به شماره 87952/ت 55801 مورخ 5/7/1397 تأمین 15 درصد سهم کارفرما بر عهده دولت و از محل صندوق توسعه ملی می باشد. این در حالی است که براساس قانون برنامه ششم توسعه کل کشور ، دولت مکلف شده کل هزینه های قراردادهای مربوطه را تأمین و پرداخت کند. براساس بند 3 تبصره 3 قانون بودجه سال 1401 دولت موظف شد مبلغ 2 میلیارد دلار از تسهیلات خارجی را جهت ساخت و بهره برداری از خطوط مترو و قطار سبک شهری و طرح های کاهش آلودگی هوا و خرید اتوبوس حمل و نقل شهری اختصاص دهد.
این را هم بگویم که سازمان شهرداری ها و دهیاری ها به عنوان متولی و دستگاه اجرایی طرح ، با جدیت موضوع اختصاص اعتبار مورد نیاز بابت تأمین پیش پرداخت قرارداد مذکور را با استفاده از ظرفیت تهاتر نفت و یا منابع صندوق توسعه ملی و ظرفیت های قانونی موجود در قانون بودجه را دنبال کرده است.
قرارداد ساخت 113 دستگاه واگن داخلی به کجا رسید؟
متعاقب تایید نهایی تست‌های فنی قطار‌ملی مترو که مراحل پایانی خود را سپری می‌کند، قرارداد تولید 113 دستگاه واگن با شرکت واگن‌سازی تهران، امکان عملیاتی شدن پیدا خواهد کرد و البته این امر مستلزم تامین منابع مالی مورد نیاز است. در این زمینه نیز اقدامات خوبی انجام شده و امیدواریم امسال بتوانیم شاهد اجرایی‌شدن آن قرارداد هم باشیم تا شبکه حمل و نقل عمومی پایتخت به لحاظ تامین ناوگان مورد نیاز برای ارائه خدمات بهتر به شهروندان، در سالهای پیش‌رو وضعیت بهتری را تجربه کند.
چطور واگن های نسل اول خطوط مترو تهران ارتقا یافت و احیا شد؟
پروژه ارتقای واگن های نسل اول قطارهای شهری از بهمن سال گذشته آغاز شد
اتفاق مهم و تاثیرگذاری که این اواخر رخ داده است، به نتیجه رسیدن پروژه ارتقاء واگنهای نسل اول خطوط شبکه مترو پایتخت بود که در واقع این قبیل واگنها براساس نیازهای روز خطوط راه آهن ریلی زیرزمینی احیاء و به چرخه فعالیت بازگشته اند.
پروژه ارتقای واگنهای نسل اول قطارهای شهری که از بهمن ماه سال گذشته با حمایت‌های شهردار تهران و همچنین کمک‌ها و پیگیری شرکت بهره‌برداری مترو رسماً آغازشد، با هدف رفع معایب واگنهای DC و بهبود شرایط عملکردی آنها مدنظر متولیان امر قرار‌گرفت و تیرماه امسال، اولین نمونه از این واگنها آماده سرویس‌دهی در خطوط شبکه مترو پایتخت شده است.
در جریان تغییرات صورت‌گرفته این واگن ها، نه تنها شکل بدنه و رنگ آمیزی آن دچار تحول شده بلکه کابین راننده نیز برای رفاه حال بیشتر راهبر آن مشمول طراحی‌های مثبتی گردیده‌است. ازسوی دیگر کمپرسور ترمز و سیستم اتصالات برقی بین واگنها ارتقاء یافته و مهمترین نکته این تغییرات به قطعه مهم و اساسی بوژی واگنها باز می گردد؛ در حقیقت با تغییرات اعمال شده روی واگنهای نسل اول که بعضاً بوژی آنها مشکل پیدا کرده و به نظر از حیث کارکرد بلااستفاده شده بودند، حالاامکان احیاء این دست از واگنها مهیا شده و می‌توان واگنهای ارتقاء یافته را مجدداً در شبکه خطوط مترو به کار گرفت. این امر به معنای صرفه جویی حداقل یکصد هزار یورویی در تعمیرات و بروزرسانی هر واگن بوده و اتفاقی تاثیرگذار برای ناوگان حمل و نقلی مترو تهران و سایر کلانشهرها به شمار می‌آید.
