سرویس سیاسی جوان آنلاین: کمتر از دو هفته دیگر چهارمین مهلت شصت روزه ایران به اروپا نیز به اتمام میرسد و ایران آن چنان که مقامات ارشد کشور از روحانی و شمخانی گرفته تا روانچی و عراقچی گفته اند، در صورت عملی نشدن مطالبات قانونی کشورمان، پنجمین گام کاهش تعهدات برجامی خود را خواهد برداشت. روز شنبه رئیس جمهور در ژاپن شدیدترین تهدید را بیان کرد و از احتمال تصمیم جدید جمهوری اسلامی برای خروج از برجام در صورت ادامه نقضها و بدعهدیهای طرف مقابل خبر داد. به نظر میرسد کشورمان برای گام پنجم یکی از گزینههای نصب حدود ۱۱ هزار سانتریفیوژ IR-۱ و بیش از ۸۰۰ سانتریفیوژ IR -۲M که میتواند ظرفیت غنی سازی را از حالت فعلی به سه برابر افزایش دهد یا افزایش غنی سازی به ۲۰ درصد و نیز کنار گذاشتن اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را در دست بررسی دارد.
نوع رفتار اروپاییها همچون ماههای گذشته تحرک خاصی نداشته و گشایشی در انجام تعهدات آنها دیده نمیشود. اروپا همچنان به گفتار درمانی ادامه داده و به جای اجرای ۱۱ بندی که سال گذشته متعهد شده بودند یا حتی خواسته حداقلی ایران برای فروش نفت و بازگشت پول آن، تنها به حمایت لفظی از برجام ادامه میدهند با این تفاوت که به تازگی با نزدیک شدن به موعد گام پنجم، گستاختر از گذشته تهدید را هم چاشنی لفاظیهای خود کرده اند و از فعال شدن احتمالی «سازوکار ماشه» در برجام سخن میگویند. سازوکاری که در صورت اجرا و انجام مراحل آن منجر به تجدید تحریمهای شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران خواهد شد.
به رغم این تهدیدات، سخنان مقامات کشورمان نشان دهنده عزم جدی ایران برای اجرای گام پنجم در صورت ادامه شرایط کنونی است.
افزایش تعداد سانتریفیوژها
با این تفاسیر میتوان گفت محتملترین اقدام ایران در گام پنجم میتواند افزایش تعداد سانتریفیوژهای نصب شده در نطنز بر خلاف ماده ۲۷ پیوست یک برجام باشد. امروز به جز ۵۰۶۰ ماشین IR-۱ با یک سو ظرفیت غنی سازی که در سالن A مجتمع غنی سازی نطنز فعال هستند، حدود ۵۰۰ ماشین نسل جدید نیز با اجرای گام سوم در سالن شهید قشقایی (S۸) به غنی سازی مشغول اند که ظرفیت غنی سازی بیش از ۸۵۰۰ سو به ایران داده است. اما علاوه بر این ها، ایران در سالن B نطنز حدود ۱۱ هزار ماشین IR-۱ و بیش از ۸۰۰ ماشین
IR -۲M با ظرفیت غنی سازی حداقل ۵ سو به صورت انبار شده دارد که میتواند به گفته کارشناسان این مرکز ظرف دو ماه نصب کند و عملا بیش از ۱۵ هزار سو به ظرفیت غنی سازی کشور بیفزاید و این ظرفیت راهبردی را به ۲۴ هزار سو برساند که سه برابر ظرفیت کنونی و ۲.۵ برابر ظرفیت قبل از اجرای برجام است.
غنی سازی ۲۰ درصد
از سوی دیگر اگرچه ایران در گام دوم خود عملا از سقف غنی سازی ۳.۶۷ درصد عبور کرد و میتوانست همان زمان به غنی سازی با غنای بالا نیز دست بزند، اما بر اساس مصالح کشور و نیازی که ایران به مواد غنی شده داشت تصمیم گرفت این عبور از سقف ۳.۶۷ تا حداکثر ۴.۵ درصد باشد که مورد نیاز سوخت راکتورهای برق قدرت است، اما با ادامه بدعهدی و نقض برجام از سوی اروپا این امکان وجود دارد که این کشورها در آینده نه چندان دور در تامین سوخت راکتور تهران که از مواد غنی شده ۲۰ درصد تولید میشود نیز اخلال کنند و همچون تجربه قبلی، شرایط سختی را برای ایران در تولید رادیو داروهای حیاتی رقم بزنند. با این احتمال نه چندان بعید، ایران میتواند در گام پنجم غنی سازی خود را به ۲۰ درصد برساند. این کار در عرض چند ساعت عملیاتی خواهد شد، زیرا هم اکنون غنی سازی ۴.۵ درصد در فردو جریان دارد و زیرساختهای تولید ۲۰ درصد نیز مهیاست.
اجرانشدن پروتکل الحاقی
جمهوری اسلامی ایران از دی سال ۹۴ و با اجرایی شدن برجام بر اساس ماده ۶۴ این توافق بین المللی به اجرای داوطلبانه و موقت پروتکل الحاقی متعهد بوده و گزارشهای آژانس بین المللی انرژی اتمی و حجم بالای بازرسیها و دسترسیهای بازرسان این آژانس به تاسیسات هستهای ایران نیز موید این واقعیت است، اما به نظر میرسد طرف مقابل آن چنان قدردان این اقدام ایران که باید در مدت زمان مشخصی با لغو همه تحریمهای آمریکا حتی مواردی که در کنگره این کشور تصویب شده، پاسخ داده میشد تا در ایران نیز پیوستن به پروتکل الحاقی مصوب مجلس شود نبوده است؛ بنابراین در گام پنجم، عبور ایران از اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی نیز میتواند به گزینهای مطلوب بدل شود هرچند این اقدام میتواند عملا به پایان برجام بینجامد و مسئولان سطح بالای کشور به ویژه هیئت عالی نظارت بر اجرای برجام باید در این خصوص تصمیم نهایی را به نفع کشور بگیرند.
تهدیدات اثری بر اراده ایران ندارد
در مجموع و با وجود صبر یک ساله جمهوری اسلامی ایران در قبال نقض برجام و اقدامات گام به گام این چند ماه، پس از ۱۹ ماه از خروج آمریکا از برجام تهران امیدوار است گزینه معقول و منطقی اش یعنی رفع همه تحریمها و اجرای کامل برجام از سوی همه طرفها که یک بازی برد -برد را شکل میدهد عملی شود و هرگاه از کاهش تعهدات گفته، در کنارش بر بازگشت به برجام در صورت اجرای تعهدات طرف مقابل نیز سخن به میان آورده، بنابراین باید دید این بار و در این فرصت دو هفتهای اروپا و دیگر اعضای ۱+۴ به جز لفاظیهای بی ثمر و تهدیداتی که اثری بر اراده جمهوری اسلامی ندارد، چه اقدام معقولی انجام میدهند.