جوان آنلاین: بازار خوراکی‌های شهری در مهر ۱۴۰۴ طوفانی شد. طبق گزارش جدید مرکز آمار ایران، کدو سبز با ۸/۵۲ درصد افزایش، لیموترش با ۴/۴۵ درصد و گوجه‌فرنگی با ۹/۳۰ درصد پیشتاز گرانی بودند. ماهی قزل‌آلا ۲۳ درصد، تخم‌مرغ ۷/۱۵ درصد و سیب‌زمینی ۲/۲۲ درصد دیگر صدرنشینان تورم ماهانه شدند. در مقابل، انار تنها کالایی بود که ۷/۶ درصد ارزان‌تر شد. این گزارش که بر پایه قیمت‌های خرده‌فروشی مناطق شهری تهیه شده، نشان می‌دهد فشار تورمی بر سفره خانوار‌ها همچنان ادامه دارد. کارشناسان معتقدند ترکیب عوامل فصلی، نوسان نرخ ارز و محدودیت عرضه داخلی، مهم‌ترین دلایل این جهشند.
تازه‌ترین گزارش مرکز آمار ایران درباره تغییرات متوسط قیمت کالا‌های خوراکی در مناطق شهری نشان می‌دهد که تقریباً در تمام گروه‌های خوراکی، قیمت‌ها نسبت به شهریورماه افزایش یافته است. این افزایش در برخی اقلام چشمگیر و در برخی دیگر آرام و خزنده بوده، اما در مجموع جهت تغییرات، صعودی و نگران‌کننده است.
در گروه «نان و غلات» که محور اصلی تغذیه بسیاری از خانواده‌هاست، قیمت برنج خارجی درجه یک با رشد ۷/۷ درصدی در صدر افزایش‌ها قرار گرفته است. پس از آن، برنج ایرانی درجه‌یک با افزایش ۴/۶ درصد و رشته آش با رشد ۲/۵ درصد قرار دارند. این اعداد در مقیاس مصرف خانوار معنا و اثر بسیار دارند. خانواده‌ای که پیش‌تر می‌توانست هفته‌ای چند وعده برنج ایرانی بپزد، امروز شاید ناچار شود میان کیفیت و قیمت یکی را انتخاب کند.
در گروه گوشت قرمز، سفید و فرآورده‌های آن، افزایش قیمت‌ها شدت بیشتری یافته است. ماهی قزل‌آلا با جهش ۲۳ درصدی در صدر فهرست گرانی‌هاست. گوشت گاو یا گوساله ۶/۹ درصد گران‌تر شده و مرغ ماشینی نیز ۵/۷ درصد افزایش قیمت داشته است. در حالی که پیش‌تر مرغ و تخم‌مرغ جایگزینی اقتصادی‌تر برای گوشت قرمز بود، حالا همین گزینه‌ها نیز از دسترس بسیاری از خانواده‌ها خارج می‌شود.
در گروه لبنیات، تخم‌مرغ و روغن‌ها نیز وضعیت بهتر نیست. تخم‌مرغ ماشینی با افزایش ۷/۱۵ درصدی رکورددار این گروه است. خامه پاستوریزه نیز ۸/۳ درصد گران‌تر شده است. لبنیات که در سلامت نسل آینده نقش بنیادی دارد، امروز در سبد خرید خانوار کمرنگ‌تر از همیشه دیده می‌شود، اما شاید چشمگیرترین بخش گزارش مربوط به میوه و خشکبار باشد. در این گروه، قیمت لیموترش با جهشی حیرت‌انگیز برابر با ۴/۴۵ درصد افزایش یافته است. خربزه ۶/۱۳ درصد گران‌تر شده و کشمش پلویی ۱/۱۱ درصد رشد داشته است. مغز گردو نیز با ۹/۱۰ دهم درصد افزایش، دیگر کالایی گران‌قیمت‌تر از همیشه است. تنها مورد کاهش قیمت در این گروه انار است که ۷/۶ دهم درصد ارزان‌تر شده است؛ کاهش قیمتی که اگرچه در ظاهر مثبت به نظر می‌رسد، اما نمی‌تواند اثر تورم گسترده‌تر را جبران کند.
در گروه سبزیجات و حبوبات نیز افزایش قیمت‌ها چهره بازار را دگرگون کرده است. کدو سبز با رشد ۸/۵۲ درصدی رکورددار گرانی است. گوجه‌فرنگی ۳۰ درصد گران‌تر شده، سیب‌زمینی ۲/۲۲ درصد افزایش یافته، بادمجان ۶/۱۱ درصد بالا رفته و خیار نیز ۴/۱۰ درصد افزایش داشته است. این افزایش‌ها به ویژه در کالا‌های پرمصرف دیده می‌شود، فشار مستقیمی بر سبد غذایی خانوار‌های کم‌درآمد وارد می‌کند.
در گروه قند و شکر، آشامیدنی‌ها و سایر خوراکی‌ها نیز گرانی‌ها هر چند کمتر، اما همچنان ادامه دارد. سس گوجه‌فرنگی ۹/۳ درصد، سس مایونز ۷/۳ درصد و رب گوجه‌فرنگی ۹/۲ درصد گران‌تر شده‌اند.
در مجموع، تقریباً هیچ گروهی از اقلام خوراکی در مهرماه از افزایش قیمت در امان نمانده است. با آنکه دولت وعده داده بود با سیاست‌های حمایتی و تنظیم بازار، ثبات نسبی در قیمت موادغذایی ایجاد کند، اما آمار رسمی نشان می‌دهد که این وعده‌ها هنوز به ثمر ننشسته است.
افزایش‌های پی‌درپی در ماه‌های اخیر، بیش از آنکه ناشی از رشد تقاضا یا کمبود عرضه باشد، نتیجه مستقیم نوسان‌های ارزی، افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل و ضعف نظارت در زنجیره توزیع است. بسیاری از تولیدکنندگان کوچک از افزایش هزینه مواداولیه و انرژی گلایه دارند و فروشندگان نیز می‌گویند که کنترل قیمت در سطح خرده‌فروشی عملاً ناممکن است.
در چنین شرایطی، خانوار‌ها ناچارند راه‌های تازه‌ای برای سازگاری پیدا کنند. خرید‌های کوچک‌تر، حذف اقلامی که زمانی عادی بودند و جایگزینی کالا‌های ارزان‌تر به عادت روزمره بدل شده است. اگر دیروز برنج ایرانی در بیشتر خانه‌ها پخته می‌شد، امروز برنج خارجی جای آن را گرفته است. اگر گوشت گوسفند وعده‌ای هفتگی بود، اکنون به غذای مناسبتی بدل شده است، اما مسئله فقط گرانی نیست، بلکه تداوم و بی‌ثباتی آن است. قیمت‌ها بالا می‌روند و دیگر پایین نمی‌آیند. مردم ناچارند هر ماه با واقعیتی تازه روبه‌رو شوند، بی‌آنکه حقوق و درآمدشان تغییر کند. این شکاف میان درآمد و هزینه، به‌تدریج سبک زندگی، الگوی تغذیه و حتی سلامت جامعه را دگرگون می‌کند.
کارشناسان اقتصادی هشدار می‌دهند که تورم خوراکی‌ها بیش از هر شاخص دیگری اثر اجتماعی دارد. تورم کالا‌های سرمایه‌ای مانند مسکن یا خودرو ممکن است گروه‌های خاصی را درگیر کند، اما افزایش قیمت نان، برنج، تخم‌مرغ و سبزیجات همه مردم را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
دولت می‌گوید برنامه‌هایی برای کنترل قیمت و افزایش تولید در دست دارد، اما کف بازار نشان می‌دهد که کنترل مقطعی قیمت‌ها بدون اصلاح ساختار‌های تولید و توزیع، تنها مسکنی کوتاه‌مدت است. وقتی هزینه‌های تولید بالا می‌رود و بازار از نظارت کارآمد تهی است، گرانی دوباره سر برمی‌آورد. در چنین وضعیتی، گزارش مهرماه مرکز آمار در واقع داستان زندگی هزاران خانواده است که هر روز سخت‌تر معیشت خود را اداره می‌کنند.
در نهایت، اقتصاد در مهر امسال بار دیگر نشان داد که هنوز در برابر نوسان‌های تورمی آسیب‌پذیر است. از سبزی و میوه تا گوشت و لبنیات، هیچ بخش از سفره مردم از گرانی مصون نمانده است.
