جوان آنلاین: نشست فوق‌العاده وزرای خارجه سازمان همکاری اسلامی در جده، که به پیشنهاد ایران و با محوریت «فاجعه انسانی غزه» و «طرح اسرائیل بزرگ» برگزار شد، بازهم چیزی بیش از ردیف کردن جملات تند و بیانیه‌های شدیداللحن نبود. در حالی که نتانیاهو آشکارا از پروژه اسرائیل بزرگ سخن می‌گوید و وزیر خارجه ایران درباره این طرح به صراحت هشدار داده، نشست دیروز کشور‌های اسلامی در عمل در همان نقطه‌ای ماند که بار‌ها باقی مانده است: «بیانیه‌هایی بدون ضمانت اجرا» و یک بیانیه مشترک در محکومیت طرح اسرائیل بزرگ، بدون اقدام عملی.
وزرای خارجه ۵۷ کشور عضو سازمان همکاری اسلامی دیروز یک بار دیگر در جده گردهم آمدند تا به فاجعه انسانی در غزه و طرح‌های توسعه‌طلبانه اسرائیل واکنشی جمعی نشان دهند. این نشست در طول نزدیک به ۷۰۰ روز جنگ غزه چند مرتبه برگزار شده ولی نشست دیروز، که به پیشنهاد ایران برگزار شد، اولین نشست بعد از اعلام علنی بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی درباره طرح اسرائیل بزرگ بود. با این حال، نشست دیروز تفاوتی با نشست‌های قبلی سازمان همکاری اسلامی نداشت؛ سخنرانی‌های پرحرارت، جملات کوبنده و البته فقدان هرگونه برنامه عملی. سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران که پیشنهاد اصلی نشست را مطرح کرده بود، در سخنرانی خود کوشید فضای اجلاس را از تکرار بیانیه‌های معمول بیرون بکشد. او خطاب به وزرای حاضر گفت: «تراژدی غزه آزمونی برای وجدان جهانی است. تاریخ تأخیر را نخواهد بخشید. غزه نمی‌تواند منتظر بماند. زمان اقدام، اکنون است.» او بار‌ها واژه «نسل‌کشی» را به کار برد و تصریح کرد: «بیمارستان‌ها به گورستان بدل شده‌اند؛ کودکان در قحطی جان می‌دهند. این فقط یک جنگ نیست؛ این یک نسل‌کشی برنامه‌ریزی‌شده است.» عراقچی صریحاً خواستار اقدامات عملی شد: «بیانیه‌ها کافی نیستند. ما باید روابط سیاسی و اقتصادی خود را با رژیمی که دستش به خون هزاران کودک آغشته است قطع کنیم. ما باید صادرات انرژی و کالا را محدود کنیم، تحریم‌های جمعی علیه اسرائیل را کلید بزنیم و بایکوت گسترده ورزشی، فرهنگی و دانشگاهی را دنبال کنیم. بی‌طرفی در برابر جنایت، بی‌طرفی نیست، بلکه شکلی از همدستی است.»
امت اسلامی وجود ندارد؟
عراقچی چند روز قبل از نشست جده در گفتوگو با ایرنا به صحبت خصوصی خودش با یک مقام اسلامی اشاره کرده بود؛ جایی که او پرده از موضع یکی از مقامات منطقه برداشت: «یکی از مقامات کشور‌های منطقه که آدم واقعاً دلسوزی هم هست به من گفت با احساس بدی باید بپذیریم چیزی به نام امت اسلامی دیگر وجود ندارد. من البته موافق نیستم، ولی این واقعیت تلخ به وجود آمده و این حس هم ایجاد شده که دیگر نمی‌شود امت اسلامی را به اصطلاح فعال کرد و کشور‌های اسلامی از آن وحدت برخوردار نیستند.» عراقچی بدون اینکه این جمله را در نشست دیروز جده بازخوانی کند، تلاش کرد وزرای حاضر را از تکرار همان چرخه‌ای که بار‌ها در نشست‌های مشابه دیده شده، باز دارد. او تأکید کرد: «امروز محکومیت‌های توخالی هیچ فایده‌ای ندارد. غزه به اقدام واقعی نیاز دارد. تاریخ این لحظه را ثبت خواهد کرد؛ آیا امت اسلامی توانست کاری کند یا نه؟» او گفت که «صادقانه امیدوارم این نشست به عنوان اجتماعی فراتر از سخنرانی‌ها و وعده‌ها در حافظه تاریخ بماند. اجازه دهیم روزی باشد که جهان اسلام از یک شاهد منفعل به اراده‌ای قاطع و از سکوت به رهبری قدرتمند تبدیل شد. روزی باشد که عدالت را بر ترس، وحدت را بر تردید، و انسانیت را بر سیاست ترجیح دادیم.» در حاشیه اجلاس هم، او با وزرای خارجه مصر، عراق، بحرین، پاکستان و عربستان دیدار کرد و خواستار فشار فوری برای بازگشایی گذرگاه‌ها و توقف محاصره غذایی و دارویی غزه شد، اما این دیدار‌ها نیز بیش از حد تشریفاتی ماند و به اقدام ملموسی ختم نشد.
تکرار مواضع، غیبت راهکار‌ها
در کنار ایران، چند کشور دیگر هم بیانیه‌های صریح صادر کردند. هاکان فیدان، وزیر خارجه ترکیه، رژیم صهیونیستی را به «پاکسازی قومی» متهم کرد و گفت: «این چیزی فراتر از جنگ است. اسرائیل می‌خواهد مردم فلسطین را از نقشه منطقه حذف کند. ما باید از همه ابزار‌های حقوقی و سیاسی علیه این جنایت استفاده کنیم.» فیصل بن فرحان، وزیر خارجه عربستان، با اشاره به مسئولیت جامعه جهانی گفت: «ریاض از تلاش‌های مصر و قطر برای آتش‌بس حمایت می‌کند. اما باید روشن بگویم که ادامه محاصره غزه تهدیدی علیه صلح و امنیت جهانی است.» وزیر خارجه اندونزی هم خطاب به جمع گفت: «جنایات اسرائیل در غزه، نقض آشکار همه کنوانسیون‌های بین‌المللی است. ما نمی‌توانیم فقط شاهد باشیم.» با این همه اینها، خروجی رسمی نشست چیزی نبود جز بیانیه‌ای تند که در آن، به جز از درخواست از سازمان‌های بین‌المللی برای اقدام و لفاظی درباره محکوم کردن اقدامات رژیم صهیونیستی، چیزی دیگری نداشت: «ما شورای امنیت سازمان ملل متحد را به تشکیل یک نشست فوری برای تجاوزات انجام شده علیه ملت فلسطین دعوت کرده و از تلاش‌های قطر، مصر و امریکا برای توقف آتش‌بس در این منطقه حمایت می‌کنیم.» کشور‌های عضو سازمان همکاری اسلامی همچنین وقت‌کشی و بی‌توجهی «اسرائیل» و عدم پاسخ مناسب آن به تلاش‌های انجام شده برای دستیابی به آتش‌بس در نوار غزه را محکوم کرده و خواستار بازگشایی گذرگاه‌ها و ورود کمک‌های بشردوستانه به طور گسترده و بدون هیچ‌گونه مانعی به نوار غزه شده‌اند. آنها همچنین خواستار تضمین آزادی عملکرد آژانس‌های امدادرسانی در نوار غزه به ویژه آنروا شده و در واکنش به طرح اسرائیل بزرگ نیز گفته‌اند: «اظهارات غیر مسئولانه نتانیاهو در خصوص «اسرائیل بزرگ» را محکوم می‌کنیم»، اما در نشست دیروز هیچ اشاره‌ای به تحریم، قطع روابط، یا حتی سازوکار اقتصادی مشترک نشده است. عراقچی در آغاز هشدار داده بود که محکومیت‌های توخالی هیچ فایده‌ای ندارند، اما نتیجه نهایی نشان داد همین محکومیت‌ها همچنان زبان غالب دیپلماسی جهان اسلام است. این بار هم جده نتوانست از چرخه همیشگی بیرون بیاید.
