جوان آنلاین: تیرماه سال ۱۳۹۸ جنگل‌های ارسباران چند روز در آتش سوخت. دلیل آتش‌سوزی، انداختن ته‌سیگار روشن از سوی یک گردشگر بود. همین خبر جرقه پویشی را روشن کرد و پیشگیران در این سال‌ها یک تن ته‌سیگار جمع‌آوری کردند و به واسطه فرهنگ‌سازی توانستند مسیر زندگی افراد را به سمت ترک‌سیگار تغییر دهند.
تولد پویش # نه به ته‌سیگار
ماجرا از اینجا آغاز می‌شود که: دوستدار محیط زیست بود و ورزشکار. صبح‌ها در پارک مکعب مهرشهر کرج کیلومتر‌ها می‌دوید. در همان روز‌ها فیلتر‌های سیگار توجه او را جلب کرد. یاد خبر سوختن ارسباران افتاد. ورزش صبحگاهی را رها و شروع به جمع‌آوری ته‌سیگار‌ها کرد. عابران پیاده متوجه فعالیت او شدند و همراهی‌اش کردند. همین نقطه آغازی شد برای پویشی که توانسته است موفقیت‌های بزرگی را در این زمینه کسب کند؛ پویش #نه به ته‌سیگار...
بانو کبوتر بهاور، بنیانگذار پویشی است که تا به امروز بیش از ده‌ها مقاله و فیلم در این زمینه ترجمه کرده است. او به مدارس می‌رود و با اشاره به تهدیدات و خطر سیگار، برای خود سفیرانی انتخاب می‌کند که خطرات سیگار و تولید زباله از آن را در خانواده‌ها گوشزد کنند.
کلاس‌های آموزشی برای پاکبانان و سبزبانانی برگزار می‌کند که سیگاری هستند. اولین جلسه در سالن اجتماعات شهرداری منطقه۴ تهران به اجرا درآمد. از آن زمان به بعد برخی از این افراد ته‌سیگار‌های خود را جمع‌آوری می‌کنند و در پارک مکعب مهرشهر کرج تحویل می‌دهند. خانم بهاور در گفتگو با «جوان» می‌گوید: با آگاهی‌رسانی حین پاک‌سازی، افراد سیگاری پی به تهدیدات و خطرات جبران‌ناپذیر فیلتر‌های سیگار می‌برند و تا حالا چندین نفر سیگارشان را به مرور ترک کرده‌اند.
وی می‌گوید: سیگاری‌های ایران در سال بیش از ۳۷۰ کیلوگرم ته‌سیگار در محیط زیست خود رها می‌کنند که متأسفانه بنا به نظر کارشناسان کنترل کیفیت آزمایشگاه‌های آب و فاضلاب تهران این فیلتر‌ها از طریق آب‌ها به مخازن تصفیه‌خانه آب‌ها راه پیدا کرده است که به هیچ وجه تصفیه نمی‌شوند. طبق تحقیقات کارشناسان هر ته‌سیگار یک مترمربع از خاک را سمی می‌کند. اگر یک ته‌سیگار به مدت چهار روز در یک لیتر آب قرار بگیرد، سم آن برای کشتن هر نوع ماهی آب شیرین یا شور کافی است. مواد سمی ته‌سیگار عامل مرگ پرندگان، آبزیان، درختان و حشرات است. فیلتر سیگار تجزیه‌ناپذیر است. فیلتر سیگار علاوه بر نیکوتین، دارای آرسنیک و فلزات سمی مثل سرب، مس و کروم است.
وی توصیه می‌کند: ته‌سیگار‌های خود را بیرون نریزید و در جعبه مخصوصی نگهداری کنید تا در منزل در ظرف مخصوصی که برای زباله ته‌سیگار تهیه کرده‌اید، خالی کنید و در پارک مکعب مهرشهرکرج به سبزبان محترم آقای گلبوجی تحویل دهید.
وی می‌افزاید: برای افراد سیگاری جا سیگاری فلزی تهیه کنید تا وقتی پر شد به ما تحویل دهند و مهم‌تر اینکه لطفاً ته‌سیگار را از زباله‌های دیگر جدا کنید.
آموزش و فرهنگ‌سازی از طریق رسانه‌های جمعی، رواج سواد زیست‌محیطی از مهدکودک‌ها و مقاطع ابتدایی تا دانشگاه‌ها، تهیه و نصب تابلو‌های آگاهی‌دهنده درباره مضرات ته‌سیگار در مراکز پرتردد، نصب سطل‌های مخصوص ته‌سیگار در محل‌هایی، چون ایستگاه‌های مترو، تاکسی، اتوبوس، پایانه‌های مسافربری، پارک‌ها، زندان‌ها و اماکن پرتردد و جمع‌آوری اصولی و درست فیلتر‌های سیگار از جمله مواردی است که بهاور به عنوان مطالبات مردمی پویش #نه به ته‌سیگار ذکر می‌کند.
بنیانگذار این پویش ادامه می‌دهد: اختصاص خودرویی برای جمع‌آوری ته‌سیگار و تخصیص شماره تلفنی برای این منظور، اعمال تشویق یا جریمه برای اعلام اینکه کدام پارک و محل عاری از ته‌سیگار است و جریمه در قبال انداختن و رها کردن ته‌سیگار در محیط زیست، از دیگر اهداف این پویش است.
وی در گفته‌های خود از تلاش برای اعلام روز ملی «نه به ته‌سیگار» در ۲۷تیر در سالنامه می‌گوید و اظهار می‌دارد: استفاده از اجتماعات شناختی شامل محققان، دانشمندان و پژوهشگران، کنشگران و فعالان محیط زیستی است که بر مبنای تحقیقات و بررسی‌های‌شان و ارائه آن‌ها به مسئولان، به سیاستگذاری برای کنترل این مشکل و بهبود شرایط آن کمک شایانی خواهد شد. همچنین طبق ماده ۸ قانون پسماند شرکت‌های دخانیات باید برای جمع‌آوری پسماند تولیدات خود (ته‌سیگار) همت و در کنار تولید هر باکس سیگار جاسیگاری سیار و جیبی به خریدار عرضه کنند و در بازیافت آن سهیم باشند.
یکی از خبر‌های جالبی که بنیانگذار پویش #نه به ته‌سیگار می‌دهد مبتنی بر جمع‌آوری یک تن ته‌سیگار در دو سال اخیر است و در نهایت می‌گوید: به دلیل فعالیت خوب مردمی شهر اصفهان را می‌توان شهری عاری از ته‌سیگار معرفی کرد.
آسیب‌های کلان ته‌سیگار برای محیط زیست ما
- سیگار بیش از یک‌سوم (تقریباً ۳۸درصد) از کل زباله‌های جمع‌شده را تشکیل می‌دهد (وزن آن‌ها به حدود ۴۰۰میلیون کیلوگرم می‌رسد).
- کیسه‌های پلاستیکی بعد از ته‌سیگار رتبه دوم زباله‌ها را به خود اختصاص داده‌اند.
- پسماند ناشی از سیگار، جزو پسماند‌های خطرناک شناخته می‌شود.
- بیش از ۲۰میلیارد نخ سیگار مصرف‌شده در محیط رها می‌شود.
- دور ریختن سیگار روی زمین یا خارج از اتومبیل به قدری رایج است که ۷۵درصد افراد سیگاری آن را انجام می‌دهند.
- تمیزکردن تمام این ته‌سیگار‌ها هزینه زیادی دارد. شهر‌ها بین ۳ تا ۱۶میلیون دلار برای پاک‌سازی سیگار هزینه می‌کنند.
- بسته به شرایط ناحیه‌ای که ته‌سیگار دور انداخته می‌شود، ممکن است ۱۸ماه تا ۱۰سال طول بکشد تا فیلتر سیگار تجزیه شود.
- هر ته‌سیگار بعد از بارش باران یک متر از خاک اطرافش را آلوده می‌کند و بعد از سال‌ها در آن خاک دیگر گیاهی رشد نمی‌کند.
- چنانچه یک ته‌سیگار را به مدت ۹۶ساعت در یک لیتر آب قرار دهیم، آن یک لیتر برای کشتن هر نوع ماهی آب شیرین یا آب شور کافی است.
- فیلتر سیگار از طریق روان‌آب‌ها و باران به جریان‌های آبی منتقل و با ورود به زنجیره غذایی سبب مسمومیت پستانداران دریایی، موجودات آبزی و لاک‌پشت‌ها می‌شود و تنوع زیستی را تهدید می‌کند.
- بالغ بر ۴ هزار ترکیب شیمیایی بر اثر استعمال سیگار حاصل می‌شود که ۳ هزار مورد آن در فاز گازی و هزار مورد آن در فاز جامد و نیمه‌جامد از جمله فیلتر سیگار است.
- «ته‌سیگار» به عنوان بیشترین آلودگی‌های اقیانوسی حاصل از زندگی شهری اعلام شده است.
چرا باید ته‌سیگار را از بقیه زباله‌ها جدا کنیم؟
- انداخته‌شدن ته‌سیگار به درون سطل‌های زباله ممکن است موجب آتش‌گرفتن زباله‌های دیگر شود که به وارد‌شدن گاز‌های سمی ناشی از سوختن زباله‌ها به جوزمین و اکوسیستم منجر می‌شود.
- انداختن ته‌سیگار در طبیعت گاهی موجب آتش‌سوزی و آسیب‌های مالی و جانی به انسان‌ها و حیوانات می‌شود.
- پرندگان و حیوانات ته‌سیگار‌ها را می‌خورند و می‌میرند.
- ته‌سیگار دارای نوعی پلاستیک است که به طور طبیعی در طبیعت بازیافت نمی‌شود.
- در کشور‌هایی که بازیافت زباله انجام می‌شود، سم موجود در ته‌سیگار عملاً کمپوست به دست آمده را مسموم می‌کند.
- ته‌سیگار هم مثل بقیه زباله‌هاست و انداختن آن در هر مکانی موجب زشتی چهره آنجا خواهد شد.
در جهان پر از سیگار چه می‌گذرد؟
- دانشمندان چینی می‌گویند با مواد شیمیایی استخراج‌شده از فیلتر سیگار راه کم‌هزینه‌ای برای جلوگیری از زنگ‌زدگی فولاد پیدا کرده‌اند، این کشف جدید چشم‌انداز بازیافت ته‌سیگار را به لحاظ اقتصادی قابل قبول می‌کند.
- در یکی از نشریات انجمن شیمی امریکا آمده است: از فیلتر‌های سیگار ۹ماده شیمیایی متفاوت تولید می‌شود که با آغشته‌کردن سطح لوله‌های فولادی با این مواد از خوردگی و زنگ‌زدگی آن‌ها جلوگیری می‌کند که این گونه لوله‌ها به طور گسترده در صنایع نفتی مورد استفاده است.
- چین از ۲۰سال پیش از ته‌سیگار‌ها در صنعت فولادسازی استفاده می‌کند.
- کمپینی از سوی مؤسسه حمایت از کودکان مبتلا به سرطان در آلمان منتشر شده و به والدین درباره خطرات دود سیگار برای کودکان هشدار می‌دهد. کمپین می‌گوید، وقتی در کنار کودکان سیگار می‌کشید، مثل آن است که کودکان به طور مرتب و روزانه سیگار می‌کشند و این باعث بیماری و مرگ آن‌ها می‌شود. آن‌ها مثل یک فرد سیگاری می‌میرند، در حالی که اصلاً سیگار نکشیده‌اند! فضای کمپین بسیار سرد، سنگین و غم‌زده است و از هرگونه جنب و جوش و نشاطی که در یک خانه و بین افراد خانواده جریان دارد، خالی است؛ یک عکس بی‌جان، یک فضای مرده و هراس‌انگیز مثل فیلم‌های ترسناک. انگار آدم‌ها، آدم نیستند، روح ندارند. مجسمه‌هایی هستند که از سنگ ساخته شده‌اند. این همان خانه و خانواده‌ای است که سیگار می‌سازد!
- در سوئد ماشین‌های جمع‌آوری زباله به صورت جاروبرقی سطح خیابان‌ها و سپس با یک انبر بزرگ ته سیگار‌های بین سنگ‌فرش‌ها را تمیز می‌کنند. هیچ جریمه‌ای برای انداختن ته‌سیگار روی زمین در این کشور وجود ندارد و فقط افراد مست و لاابالی ته‌سیگار‌های خود را در خیابان‌ها و روی زمین می‌اندازند. در تمام نقاط روی سطل زباله‌های شهری جایی ویژه جمع‌آوری ته‌سیگار در نظر گرفته شده است.
