با اینکه بارها و بارها در مورد کشت محصولات در گلخانهها و مزایای این روش نسبت به روشهای سنتی گفته شده، اما باز هم از استانها خبر میرسد که هنوز مسئولان این مسئله را جدی نگرفتهاند و گامهای مؤثری در جهت حمایت از آن بر نمیدارند. کمترین مزیت کشتهای گلخانهای صرفهجویی قابل توجه آنها در مصرف آب و تولید محصول تا ۲۰ برابر مشابه سنتی خود هستند با این حال از گلخانههای شهرستان جم در استان بوشهر که به عنوان طرح پایلوت کشوری خبر میرسد که به دلیل عدم حمایت همه جانبه مسئولان و نادیده گرفته شدن نیازهای آن، طرح در شرایط بسیار نامساعدی به سر میبرد.
شاید مسئولان در همایشها و سمینارها و نشستهایی که بیشتر شبیه دورهمی میمانند توسعه کشت گلخانهای را با توجه به کم آبی و خشکسالی و افزایش تولید و بهرهوری، نیاز ضروری امروز بخش کشاورزی هر شهرستان عنوان کنند، اما در عمل هیچ گامی برای حمایت از این طرحها بر نمیدارند. دلیل این ادعا هم گلخانه جم در استان بوشهر است که بر خلاف گفته مسئولان شرایط آن روز به روز وخیمتر شده و به تعطیلی دائم نزیک میشود.
گلخانههای جم، مشتی از خروار است که ثابت میکند به دلیل مشکلات شدید و عدم حمایت دولت، هیچ نشانی از توسعه در آنها به چشم نمیخورد.
جمعآوری یا فروخته شدن گلخانههای جم به خریداران غیر بومی طی چند ماه اخیر مهر تأییدی بر تمام بیتوجهیها و سپردن عطای کار به لقایش از طرف سرمایهگذاران این بخش است که به امید وعدههای دولتیها پا پیش گذاشته بودند.
هر چند خشکسالیهایی که چتر خود را بر سر ایران و استانهایش پهن کرده طرح توسعه گلخانههای جم را به یک پروژه بزرگ و دهان پر کن تبدیل کرده بود و مسئولان پیوسته بر روی این موضوع مانور میدادند که به دلیل بحران آب در سطح شهرستان جم، وجود گلخانهها با توجه به مصرف بهینه آب و اشتغالزایی از نیازهای جدی منطقه است و باید از آنها حمایت شود، اما حالا گلخانه داران برای پرداخت وامهای بانکی خود با توجه به اقساط بالای تسهیلات و نوسانات زیاد بازار فروش با مشکلاتی مواجهاند که نیازمند توجه و حمایت بیشتر دولت دارد.
ایران شرایط خوبی ندارد و با توجه به خشکسالیهای اخیر و کم آبی به وجود آمده در اکثر نقاط کشور، تغییر کشتهای سنتی به سمت گلخانه و شیوههای مدرن کشاورزی از الزامات است.
شاید در حرف اعلام میشود که برای متقاضیان احداث گلخانه در صورت وجود چاههای مجوزدار و آب کافی تسهیلات ویژهای با سود خیلی کم پرداخت خواهد شد. تعرفههای پایین برق و گاز، تسهیلات با نرخ سود ۶ درصد و بازپرداخت بلند مدت و امتیازات دیگر همه تا وقتی هستند که سرمایهگذار وارد گود میشود و بعد از آن همانطور تازه و دست نخورده باقی میمانند.
پیشبینی نشدن بستر و بازار مناسب برای تولیدات گلخانهای یکی از عوامل تأثیرگذار در تعطیلی گلخانهها است و عدم حمایتهای فنی و مالی از کشاورزان نیز موضوع دیگری است که مزید بر علت شده است.
همچنین نهادهای کارگزار بهجای اینکه طرح را به عنوان طرحی پایدار و مولد ببینند صرفاً در قالب چند طرح اشتغالزایی و پرداخت وام به کشت گلخانهای در نظر میگیرند. با کنار رفتن سرمایهگذاران مشخص میشود، اینکه این تولیدات چگونه فروخته شوند و بازار هدف محصولات تولیدی کجاست، موضوعی نبوده که ذهن مسئولان را مشغول کند.
گره کار اینجاست که امروز کشاورز ایرانی بدلیل عدم وجود بازار مناسب مجبور است محصول خود را در بسیاری از مواقع با کمترین قیمت که حتی هزینههای تولید را هم پوشش نمیدهد، به دلال یا در بازار شهرهای دیگر به فروش برساند. دردی که نیامده دامن محصولات گلخانهها را هم گرفته است.
هم چنین در بخش فنی نیز ادارات جهاد کشاورزی شهرستانها فاقد نیروی متخصصی هستند که بتواند به گلخانهدارها کمک علمی و فنی بدهد.
فقط خوب است فراموش نکنیم کشورهای پیشرو در این زمینه به کشتهای هیدروپونیک یا آبکشت و ایرپونیک یا هواکشت روی آوردهاند و ما هنوز درگیر کشتهای خاک پایه با بازدهی پایین هستیم.
*استاد دانشگاه