آمار‌های شهرسازی در مشهد نشان می‌دهد مساحتی به وسعت ۳۶۰ هکتار در بافت مرکزی شهر مشهد که ۶۰ هکتار آن مربوط به اماکن متبرکه آستان قدس رضوی و ۳۰۰ هکتار باقی مانده شامل منطقه ثامن است به‌شدت از این موضوع رنج می‌برد که با توجه به حجم بالای زائرانی که به این شهر مقدس سفر می‌کنند به‌شدت نیازمند نوسازی است. موضوعی که موجب شده تا از دو سال قبل به طور ویژه در دستورکار مدیریت آستان قدس قرار بگیرد. این در حالی است که به گفته رئیس شورای اسلامی شهر مشهد اخیراً رئیس‌جمهور به تیم اقتصادی خود دستور دادند که تحت هر شرایطی ردیف بودجه‌ای در سال ۹۷ به موضوع نوسازی و بهسازی بافت پیرامونی حرم مطهر اختصاص یابد و سال‌های آینده نیز اعتباراتی در این حوزه به صورت مستقل دیده شود.
آمار‌ها نشان می‌دهد هم‌اکنون مشهد دارای ۳۸۰۰ هکتار بافت فرسوده و مسکن ناکارآمد شهری است که بیش از یک میلیون و ۲۸۰ هزار نفر (چیزی حدود ۴۰ درصد جمعیت شهر مشهد) در این بافت‌ها سکونت دارند. با وجود اینکه بار‌ها کارشناسان درخصوص تخریب و نوسازی بافت فرسوده کشور هشدار داده و رسیدگی به این موضوع را از اولویت‌های شهرسازی می‌دانند، اما بروکراسی تأمین منابع مالی، بالا بودن قیمت خدمات و نبود همراهی مردم سبب شده تا این سه چالش مانعی بزرگ برای نوسازی بافت‌های فرسوده به شمار رود.
مدیر ساماندهی بافت‌های فرسوده و سکونتگاه‌های غیررسمی شهرداری مشهد با تأیید این موضوع می‌گوید: «هم‌اکنون ۲ هزار و ٢٩٢ هکتار در مشهد بافت فرسوده داریم و بعد از تهران و تبریز سومین کلانشهری هستیم که بیشترین میزان بافت فرسوده را به خود اختصاص داده‌ایم.»منصور مشرقی می‌افزاید: «با وجود تمامی مشکلاتی که بر سر نوسازی بافت فرسوده مشهد وجود دارد، اما به صورت میانگین ۵۵ درصد از طرح نوسازی بافت فرسوده در مشهد محقق شده است.»
از ساخت زائرسرا تا رفع حاشیه‌نشینی
وجود برخی از مشکلات و کمبود‌ها در خراسان رضوی خصوصاً محیط پیرامونی حرم رضوی از جمله دلایلی بود که سبب شد تا از دو سال قبل همزمان با مدیریت جدید آستان قدس رفع مشکلات حاشیه‌نشینی و رفع محرومیت‌ها و خدمات‌رسانی به محرومیت‌ها در اولویت قرار بگیرد که به عنوان مثال می‌توان به ساخت اقامتگاه برای محرومینی که برای اولین بار به زیارت بارگاه ملکوتی امام رضا (ع) می‌آیند، اشاره کرد. علاوه بر این‌ها کمک به حل مشکلات محرومان خراسان رضوی و استان‌های همجوار از جمله خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان و ۱۸۰ اقدام در حوزه‌های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و زیارت اشاره کرد. این در حالی بود که ساخت بیمارستان رضوی، کمک به ساخت مسکن محرومان و حل مشکلات حاشیه‌نشینان اطراف مشهد نیز از جمله مهم‌ترین برنامه‌های آستان قدس بود که یا اجرایی شد و یا در آستانه اجرا شدن قرار گرفت.
دستور ویژه رئیس‌جمهور برای نوسازی بافت پیرامون حرم
با وجود اینکه از دو دهه قبل بازسازی اطراف حرم رضوی به طور ویژه در دستور کار قرار گرفته بود، اما به دلایلی از جمله کافی نبودن بودجه و تعلل برخی از مدیران سبب شد تا برخی از کارشناسان اعلام کنند که با ادامه این روند تکمیل این طرح ۲۰ تا ۲۵ سال دیگر به طول خواهد کشید. از آنجا که از شهر مشهد به عنوان پایتخت فرهنگی یاد می‌شود و سالانه میلیون‌ها نفر از مسلمانان داخلی و خارجی به این شهر مقدس سفر می‌کنند لذا این مهم می‌طلبد تا برای نوسازی اماکن فرسوده و قدیمی چاره‌اندیشی شود؛ چراکه به گفته مدیران شهر مشهد وجود ۲ هزار و ٢٩٢ هکتار بافت فرسوده در این شهر سبب شده تا پس از کلانشهر‌هایی همچون تهران و تبریز رتبه سوم در این زمینه را از آن خود کند.
اردیبهشت سال جاری رئیس‌جمهور در سفری که به استان خراسان رضوی و شهر مشهد داشتند از دست‌اندرکاران خواستند تا هرچه زودتر اقدامات ویژه‌ای را برای حل مشکل فرسودگی این شهر خصوصاً مناطق اطراف حرم رضوی انجام دهند. آن زمان حجت‌الاسلام و المسلمین روحانی با اشاره به ایجاد زمینه سوددهی برای سرمایه‌گذاران در بافت فرسوده اعلام کرد: «۵۰ درصد باقی مانده از ساختمان ساخته شده نیز برای سوددهی سرمایه‌گذار در نظر گرفته شده لذا برای اینکه توسعه‌گر بتواند این واحد‌ها را سریع بفروشد و به سود برسد به هر خانه اولی که از این واحد‌های تازه‌ساز بافت فرسوده استفاده کند، وام مسکن با سود ۶ درصدی اعطا خواهد شد.»
وی افزود: «با نوسازی بافت‌های فرسوده شهر احیا می‌شود و از حالت فرسودگی نجات پیدا می‌کند؛ همچنین راه برای سلامت مردم باز می‌شود.»این موضوع در حالی بود که اقدامات برای نوسازی بافت فرسوده از ۲۲ بهمن سال گذشته در ۴۰ نقطه از کشور آغاز شده و قرار شد در تمام شهر‌های دارای بافت فرسوده اجرایی شود. سرانجام روز گذشته بودکه رئیس شورای اسلامی شهر مشهد اعلام کرد: «با وجود همه تنگنا‌ها و مشکلاتی که این روز‌ها دولت با آن دست به گریبان است، اما به تیم اقتصادی خود دستور دادند که تحت هر شرایطی ردیف بودجه‌ای در سال ۹۷ به موضوع نوسازی و بهسازی بافت پیرامونی حرم مطهر اختصاص یابد و سال‌های آینده نیز اعتباراتی در این حوزه به صورت مستقل دیده شود.»
محمدرضا حیدری افزود: «اگر بتوانیم با کمک دولت و مجموعه نهاد‌های تأثیرگذار، زیرساخت‌ها و خدمات عمومی که در مناطق اطراف حرم مطهر ازجمله خیابان‌های شعاعی، ره‌باغ‌ها و... را فراهم آوریم، شاهد تحولی عظیم برای حوزه مدیریت شهری در اطراف حرم مطهر خواهیم بود.»
