محمدرضا سوري
با وجود گرم وخشك بودن سيستان بلوچستان سختكوشي مردم اين استان سبب شده تا آنها ازهرموقعيت براي كسب روزي حلال وكمك به اقتصاد كشور كوتاهي نكنند. درحالي كه در برخي ازمناطق اين استان كشاورزي ودامداري رواج دارد مردمان ساحل نشين با ساخت انواع بلم وكشتي دل به دريا زده واقدام به صبد وصيادي مي كنندموضوعي كه سبب شدتا مدیرکل شیلات سیستان و بلوچستان با اشاره به صيد بیش‌از 303 هزار تن ماهی وكسب رتبه اول میزان صید در کشور اعلام كند:« صیادان سیستان و بلوچستان در سال جاری صید97-96 موفق شدند، 75درصد نیاز صید کشوراعم از ماهی صنعتی و تجاری را تامین كنند.»
******
قرار گرفتن سيستان وبلوچستان در سواحل نيلگون خليج فارس ودرياي عمان سبب شده تا اين استان از ديرباز در زمينه دريا نوردي وصيد انواع آبزيان از شهرت خوبي برخوردارباشد .
در حال حاضر وجود 930 فروند لنج و هزار و 400 فروند قایق صید و صیادی با حدود 24 هزار نفر صیاد دائمی و فصلی در قالب 34 تعاونی صیادی در حوزه اداره کل شیلات سیستان و بلوچستان سبب شده تا دراين زمينه حرفهاي بسياري براي گفتن داشته باشد.
معاون صید و بنادر ماهیگیری اداره کل شیلات سیستان وبلوچستان با تاييد اين موضوع در اين خصوص مي گويد:« قرار گرفتن چابهار به عنوان تنها بندر اقیانوسی ایران و سرزمین موج و مرجان واقع در قلب مَکُّرانِ بلوچستان و در فاصله 645 کیلومتری جنوب زاهدان مرکز استان سیستان و بلوچستان سبب شده تا صنعت صيد ماهي دراين منطقه از رونق خوئبي برخوردار باشد.»
مهرداد میرزایی با اشاره به رونق ماهيگري دراين منطقه مي افزايد:«هم اکنون روزانه حدود 100 تن ماهی در بنادر صیادی این استان تخلیه و روانه بازار می شود.»
فعاليت 70 درصد شناورهای استان در آبهای حوزه اقیانوس هند
رونق صيد ماهي دركنار سيساستهاي جديد شيلات براي بالا رفتن راندمان صيد انواع آبزي در سواحل داخلي سيستان وبلوچستان اقيانوس هند از جمله دلايلي است كه رونق صيد ماهي ورتبه آوري را به ارمغان آورده است، به طوري كه در حال حاضرسیستان وبلوچستان رتبه اول صید درغرب اقیانوس هند و رتبه دوم صید دراقیانوس هند پس از کشور اندونزی را به خود اختصاص داده است.
اين درحالي است كه هم اكنون هشت بندر ماهیگیری و 3مرکز تخلیه صیددر سواحل اين استان درحال فعاليت هستند.
قائم مقام و معاون صید و بنادر ماهیگیری شیلات سیستان و بلوچستان دراين خصوص مي گويد:« این استان بعد از کشور سریلانکا در حوزه آبهای اقیانوس هند رتبه دوم را در بحث تعداد ناوگان های صیادی دارد.»
اين درحالي است كه بیش از 70 درصد شناورهای استان در آبهای حوزه اقیانوس هند فعالیت دارند که در بین استان های جنوبی کشور مقام اول را به خود اختصاص داده است.
از صید ترال تا پرورش ميگو
همانطور كه گفته شد شرايط مناسب براي صيد ماهيان در كنار پرورش انواع ماهيان در قفس وحوضچه از جمله برنامه ريزي ها سياست هاي
شيلات سيستان بلوچستان بوده كه تا كنون توانسته موفقيت هاي بسياري دراين زمينه به دست آورد.
در حالي كه صيد انواع آبزيان از اعماق دريا ازاهميت دوچنداني برخوردار شده است لذا چند سالي است كه اين مهم در دستور كار قرار گرفته وموفقيت هاي قابل توجهي دراين زمينه به دست آمده است.
در اين ميان از آنجا كه ماهيان غير حلال در ميان برخي از كشورهاي غير مسلمان مشتريان خوبي دارد لذا اين مهم موجب شده تا صيد آنها كه به روش ترال (روش نوين صيد از كف دريا ) به طور ويژه در دستور كارقرار بگيرد .
مدیرکل شیلات سیستان وبلوچستان دراين خصوص مي گويد:« ماهی‌های غیرحلال در صورتی که به موقع صید نشوند، از حوضه آبهای ایران خارج می‌شوند و مورد بهره برداری کشورهای دیگر قرار می‌گیرند، بنابراین به کشتی‌های ترال با رعایت محدوه گونه و روش صید مجوزهایی برای صید صادر می‌شود واین کشتی از سایر سواحل به آبهای چابهار و کنارک می‌آیند.»
هدایت الله میرمرادزهی مي افزايد:« صید هدف کشتی‌های ترال ماهی‌های غیرحلال و یا غیرماکول نظیر یال اسبی، سلطان ابراھیم، ماھی مرکب، مار ماهی و گربه ماهی است که به دلیل ملاحظات شرعی مورد استفاده مسلمانان نیست، چراکه ترال‌ها به نوعی دریا را جارو می‌کنند و چیزی برای بقیه باقی نمی‌گذارند، البته این روش صید راهی برای درآمدزایی از راه صادرات این نوع ماهی‌هاست.»
به گفته مدیرکل شیلات تنھا در سال گذشته صادرات آبزیان غیرخوراکی استان به چھار کشور چین، تایلند، ویتنام و سریلانکا بیش از 16 میلیون دلار ارزآوری داشته، البته امسال نیز طبق آخرین آمار شیلات بیش از هزار تن ماهی غیرحلال به کشورهای جنوب شرق آسیا وچین صادر شده است.
از آنجا كه نزديكي به خط استوا ودرجه حرارت مطلوب درهشت ماه از سال بهترين ويژگي برای پرورش میگو در استان را فراهم كرده است لذا اين ويژگي مهم موجب شده تا دراين زمينه نيزحرفهاي بسياري براي گفتن داشته باشد.
هم اكنون، در سیستان و بلوچستان 20 سایت پرورش میگو با 42 هزارهکتار مساحت وجود دارد كه در صورت استفاده مناسب مي تواند اين منطقه را به مهمترين قطب پرورش ميگو تبديل كند.
هم اكنون در استخرهای خاکی گواتر به ازای هرهکتار2.5 تن میگو برداشت می‌شود واین در حالی است که در استخرهای بتنی با ایجاد عمق وهواده در هر هکتار7 تن برداشت میگو صورت می‌گیرد.
سایت پرورش میگوی که هم اکنون در چابهار به بهره برداری رسیده وبه زیر کشت می‌رود با 4000 ھکتار مساحت غیر مفید و 2850 ھکتار مساحت مفید در قالب 107 مزرعه 20 ھکتاری و 6 مزرعه 200 ھکتاری يكي از بهترين مكان براي آبزي پروري است
سایت پرورش میگوی که هم اکنون در چابهار به بهره برداری رسیده وبه زیر کشت می‌رود. چابهار منطقه گواتر در شرق این شهرستان و درنزدیکی مرز پاکستان است که بنا به گفته معاون آبزی پروری سیستان وبلوچستان سایت پرورش میگوی گواتر چابھار با 4000 ھکتار مساحت غیر مفید و 2850 ھکتار مساحت مفید در قالب 107 مزرعه 20 ھکتاری و 6 مزرعه 200 ھکتاری است.
معاون آبزی پروری سیستان وبلوچستان دراين خصوص می‌گوید: امسال 7 سرمایه گذار با زیر کشت بردن 26 مزرعه در سایت گواترمساحتی بالغ بر 700هکتار را به زیرکشت برده‌اند که نسبت به سال گذشته رشد سه برابری در میزان مساحت کشت داشته است، هرچند این میزان دربرابر مساحت بالای سایت پرورش میگوی گواتر وکل 20 سایت پرورش میگوی شناسایی شده در چابهار چیزی نیست ولازم است سرمایه گذاران توجه ویژه تری نشان دهند و دولت نیز زیرساخت‌های سایر سایت‌های شناسایی شده را تامین کند.»
میران صداقتی می‌افزاید: بنا به برنامه ریزی‌ھای انجام شده قرار بوده در سال جاری بیش از 1000 ھکتار به زیر کشت برود که به دلایلی چون کمبود نقدینگی و سرمایه در گردش بھره برداران و فرسودگی شبکه برق، مقدار کمتری میگو در سایت کشت شد.»
امسال 1200 تن میگو از سایت پرورش میگوی گواتر برداشت شده است که بیش از 90درصد آن به بازارهای کشورهای امارات، روسیه واروپا صادر و بقیه به مصرف داخلی می‌رسد. نوع میگوی کشت شده در سایت گواتر وانامی شیشه‌ای است که بسیار بازار پسند ومورد توجه بازار بین‌المللی است.
اين درحالي است كه با نظارت دامپزشکی و 700 مرتبه آزمایش‌های مختلف هیچ نوع بیماری درمیگوهای پرورش یافته پیدا وجودنداشته واين مهم مي تواند نويد بخش روند روبه رشد ورونق صادرات ميگو در استان باشد.
زابل قطب پرورش خاوياري مي شود
سيستان و بلوچستان به دليل برخورداري از 320 كيلومتر مرز آبي از گذشته تاكنون به عنوان يكي از قطب‌هاي اصلي فعاليت‌هاي صيادي و آبزي‌پروري در كشور شناخته مي‌شود، از همين رو به اين استان بهشت آبزي‌پروري نيز مي‌گويند.
از آنجا كه ذخاير ماهيان خاوياري در شمال كشور طي چند دهه اخير به دلايل متعددي ازجمله فعاليت‌هاي صيادي بي‌رويه در كشورهاي حاشيه خزر و انواعي از آلودگي‌ها در معرض خطر انقراض قرار گرفته بود؛لذا از يك دهه پيش كارشناسان شيلات سيستان و بلوچستان تصميم گرفتند كه پرورش و تكثير ماهيان خاوياري را در جنوب ايران دنبال كنند.
اين طرح آزمايشي كه از 8 سال پيش در استان سيستان و بلوچستان كليد خورد، حالا بعد از ثبت موفقيت‌هاي بي‌شمار قرار است به صورت گسترده دنبال شود.
اين درحالي است كه كارشناسان با فراهم كردن محيطي مناسب براي آنها مي‌خواهند جنوب ايران را به قطب پرورش اين گونه ارزشمند تبديل كنند.
البته نجات ماهيان خاوياري از خطر انقراض تمام ماجرا نيست و قرار است اين طرح با هدف ارزآوري، افزايش توليد، اشتغالزايي و تحقق اقتصاد مقاومتي در شهرستان زابل توسعه يابد.
اتفاقي كه مي‌تواند كمك بزرگي به ريشه‌كن كردن بيكاري در استان كند. رئيس پژوهشكده تالاب بين‌المللي هامون دانشگاه زابل در اين خصوص مي‌گويد: «طرح پرورش ماهيان خاوياري در زابل نتايج خوبي داشته و مي‌توان از آن درآمدزايي بهره برد.»
احمد قرائي با اشاره به اينكه مشكل خاصي در زمينه توسعه پرورش ماهيان خاوياري در جنوب ايران وجود ندارد، مي‌افزايد: « ماهي خاويار از ماهيان استراتژيك محسوب مي‌شود و در دنيا منحصر‌بفرد و در عين حال داراي بازاري رو به رشد هستند.»
اين عضو هيئت علمي دانشگاه زابل ادامه مي‌دهد: «در شرايطي كه پرورش ماهيان خاوياري در كشور همچنان با مشكلات بي‌شماري مواجه است، توانسته‌ايم طرحي 5 ساله و موفق در راستاي پرورش اين گونه خاص را اجرايي كنيم.» البته موفقيت كامل در اين خصوص نيازمند يكسري زيرساخت‌ها است كه تأمين آنها هم به عهده مسئولان است.
وي با تأييد اين موضوع مي‌افزايد: «ظرف مدت 5 سال مي‌شود تكثير را انجام داد كه اين هم مستلزم يكسري ساختارهاي پشتيباني است تا طي اين مدت از تجزيه ويژه تا مرحله هورمون تراپي و ايمپلنت ماهيان را به راحتي انجام دهيم.» بنابر اين در صورتي كه تمام مراحل با موفقيت طي شود، به طور حتم كارشناسان حوزه شيلات سيستان و بلوچستان به فناوري دست پيدا خواهند كرد كه براي كشورهاي همسايه هم جذاب است. همچنين در داخل هم نقطه قوتي در راستاي افزايش توليد، صادرات و ارزآوري و همچنين اشتغالزايي و تحقق اقتصاد مقاومتي است. مسئله‌اي كه كليد شروع آن از 8 سال گذشته خورده است و با حمايت‌هاي مسئولان مي‌تواند طي 5 سال آينده تحولي بزرگ در زمينه آبزي پروري ايجاد كند.
