نويسنده: ميترا شهبازي
فرسايش خاک به معضلي بزرگ براي استان‌هاي
کشور تبديل شده است. معضلي که علاوه بر کاهش حاصلخيزي خاک، مي‌تواند به عدم
نفوذپذيري آب در خاک، کاهش سطح زمين‌هاي کشاورزي، افزايش وقوع سيلاب‌هاي ويران
کننده و در نهايت بيابان‌زايي ختم شود. با اين حال هنوز مسئولان برنامه‌اي براي
رفع اين معضل ندارند و تنها لايحه مجلس هم بعد از گذشت چندماه در مرحله تصويب
مانده است.
در اين رابطه دبیر دوم کميسيون کشاورزي مجلس ضمن بيان اينکه مدت زيادي
از مطرح شدن لايحه حفاظت از خاک در مجلس مي‌گذرد و بخش‌هاي آن را به درستي در خاطر
ندارد، به خبرنگار «جوان» مي‌گويد:« حدود 3 ماه پيش اين لايحه تقديم مجلس شد و
درحال حاضر در دست بررسي است.»
نظر افضلی نماينده مردم سربیشه در مجلس ادامه مي‌دهد:«
اگر اين لايحه به تصويب برسد ، مشکل بيابان‌زايي و فرسايش خاک تا حدود زيادي برطرف
مي‌شود.» با اين حال همچنان لايحه‌اي که مفاد آن را عضو کميسيون کشاورزي هم در
خاطر ندارد، همچنان به مرحله تصويب نرسيده است. آن هم در شرايطي که با توجه به ميانگين اسف‌بار فرسايش سالانه 17 تن
خاک در هرهکتار، انتظار مي‌رود مسئولان هرچه سريع‌تر نسبت به هر برنامه‌اي در
راستاي حفظ منابع ارزشمند خاک اقدام کنند.
فرسايش خاک مساوي کاهش توليدات غذايي
درحال حاضر چهارمحال بختياري با رقم
فرسايش سالانه حدود 25 تن در هرهکتار و لرستان با رقم 17 تني در صدر جدول استان‌هاي
در خطر نابودي خاک قرار دارند. در اين خصوص رئیس سازمان جهادکشاورزی چهارمحال و بختیاری
میزان فرسایش خاک در این استان را افزون بر 25تن در هکتار عنوان مي‌کند و مي‌گويد:«
تنها را رسیدن به توسعه کشاورزی پایدار حفاظت از آب و خاک است.» ذبیح الله غریب
ادامه مي‌دهد:« صیانت از خاک مستعد کشاورزی موجب تقویت چرخه تولید و سبد غذایی سالم
از نظر کیفی و کمی شود.»
بنابراين در صورتي که مسئولان نسبت به فرسايش خاک کم
توجهي کنند، چرخه توليدات غذايي با مشکل مواجه مي‌شوند.علی مراد اکبری، معاون وزیر
جهاد کشاورزي با اشاره به اينکه فرسایش خاک در ایران ٢.٥برابرمتوسط جهانی است، مي‌گويد:«
مساحت کشور ما حدود ۱۶۵ میلیون هکتار است که در یک اقلیم خشک و نیمه خشک واقع شده بنابراین از لحاظ کیفی و کمی ما با محدودیت
های شدید منابع پایه خاک مواجه هستیم.
از اين ميزان نيز حدود ۵۰ میلیون
هکتار از اراضی کشور اگر آب وجود داشته باشد، قابلیت توسعه کشاورزی را دارند، ولی با
توجه به محدودیت منابع آب، ما چنین ظرفیتی نداریم که از این ۵۰ میلیون
استفاده کنیم. بنابراين در حال حاضر اراضی در چرخه تولید ما تنها ۱۸.۵ میلیون
هکتار است.» بنابراين با اين شرايط فرسايش خاک و کمبود
منابع آبي، زنگ خطري بزرگ برای امنیت غذایی است که هرچه سريع‌تر مسئولان بايد راه
چاره‌اي براي آن بينديشند.
حفاظت از جنگل‌ها مساوي حفاظت از خاک
استان ديگري که اکنون با معضل فرسايش خاک به شدت
دست و پنجه نرم مي‌کند، لرستان است که بخش زيادي از جنگل‌هاي ارزشمند بلوط زاگرس
را در دل خود جاي داده است. جنگل‌هايي که همواره با تهديدهاي فراواني چون جولان
سودجويان، آفات، آتش سوزي و غيره مواجه است. در اين باره نماينده مردم شهرستان‌هاي دورود و ازنا در مجلس شوراي اسلامي در گفتگو با «جوان»
مي‌گويد:« آبخيزداري، حفظ پوشش گياهي منطقه و جلوگيري از قطع درختان از مهمترين
مواردي است که مسئولان بايد در ليست اهداف خود قرار دهند.»
مجيد كيان پور ادامه مي‌دهد:«
درحال حاضر اکثر جنگل‌هاي زاگرس مبتلا به زوال بلوطستان‌هايشان هستند. معضلي که با
وقوع آلودگي‌هاي زيست محيطي و ريزگردها شدت يافته است و درحال حاضر بيش از 40 درصد
اين عرصه طبيعي را در معرض خطر نابودي قرار
داده است.»
وي با اشاره به اينکه زماني وسعت جنگل‌هاي زاگرس به قدري زياد
بوده که تراکم درخت‌هاي استان‌هاي شمالي تنها بخش کوچکي از جنگل‌هاي لرستان را
تشکيل مي‌داده است، بيان مي‌کند:« کم توجهي و اهمال کاري مسئولان جهاد کشاورزي،
محيط زيست و منابع طبيعي در راستاي حفظ طلاي سبز زاگرس باعث کاهش شديد تراکم درخت‌هاي
اين مناطق شده است.»
کشاورزي سنتي بلاي جان خاک حاصلخيز
علاوه بر تمام آنچه که گفته شد، کشاورزي
سنتي و عدم اصلاح الگوي کشت هم درد ديگري است که منجر به هدر رفت خاک غني کشور مي‌شود.
در اين خصوص نماينده مردم درود در مجلس مي‌گويد:« اگر الگوي کشت تغيير يابد و
جهادکشاورزي جلوي کشت محصولات پر آب بري چون هندوانه را بگيرد و با کمک به کشاورز
محصولات کم آب‌بر را جايگزين کند، از شدت معضل خشکسالي در لرستان کاسته مي‌شود.»
کيان‌پور
مي‌افزايد:« همچنين شيوه سنتي شخم زدن مزارع و بهره مندي از تجهيزات سنتي و فرسوده
نيز درد ديگري است که به فرسايش خاک شدت مي‌دهد.» وي ادامه مي‌دهد:« اغلب شاهد اين
هستيم که کشاورزان زمين را در جهت شيب آن شخم مي‌زنند که با يک بازندگي کوچک تمام مواد
مغذي و غني آن شسته مي‌شود و خاک بي حاصل و بي‌ارزش مي‌شود.» اتفاقاتي که با
برنامه ريزي مناسب از سوي مسئولان متوقف شدني هستند، اما هنوز مسئولان دست روي دست
گذاشته‌اند.
