مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در حالي به دعوت كميته روابط خارجي سناي امريكا براي تشريح نحوه نظارت بر برنامه هسته‌اي ايران به سناي امريكا رفت كه در داخل نمايندگان مجلس شوراي اسلامي به مدت 10 روز جلسات خود را تعطيل كردند و براي سركشي به حوزه‌هاي انتخابيه خود رفتند.
اين تعطيلي مجلس در حالي است كه نمايندگان پيش از جمع‌بندي مذاكرات هسته‌اي وين جزئيات طرحي را به تصويب رساندند كه بر اساس آن دولت را ملزم به حفظ دستاوردها و حقوق هسته‌اي ملت ايران مي‌كرد.
بر اساس تبصره بند سوم اين طرح و بر اساس اصول 77 و 125 قانون اساسي نتيجه مذاكرات بايد به مجلس شوراي اسلامي ارائه شود. همچنين بر اساس تبصره 2 وزير خارجه موظف است روند اجراي توافقنامه را هر شش ماه يك‌بار به مجلس شوراي اسلامي گزارش كند؛ كميسيون امنيت ملي مجلس هر شش ماه يك‌بار گزارش روند حسن اجراي توافقنامه را به نمايندگان مجلس شوراي اسلامي ارائه مي‌نمايد. از همين رو بود كه محمدجواد ظريف در جلسه‌اي رسمي متن توافق حاصل شده ميان ايران و گروه 5+1 را تقديم مجلس كرد و پس از آن نيز جلسات معدودي ميان گفت‌وگوكننده‌هاي ارشد كشورمان با كميسيون امنيت ملي برگزار شد و سپس بررسي طرح با بهانه عدم ارائه ترجمه رسمي به روزهاي آينده موكول شد.
اين در حالي است كه در روز چهارشنبه وزارت امورخارجه متن ترجمه رسمي را در اختيار دبيرخانه مجلس قرار داد و اين ترجمه ميان نمايندگان نيز توزيع شد اما تعطيلات 10 روزه مجلس اجازه نداد كه نمايندگان به اين موضوع به صورت دقيق رسيدگي كنند و بررسي چنين طرح مهمي به روزهاي آينده موكول شد.
نمايندگان امريكا در جوش و خروش
اما نمايندگان مجلس شوراي اسلامي در حالي بررسي توافق هسته‌اي را به تعويق انداختند كه در طرف مقابل مجلس سنا و كنگره امريكا از تعطيلات روز ملي اين كشور بازگشتند و از همان ابتدا بررسي و سخنراني در خصوص اين طرح را آغاز كردند. در همين ارتباط جلسه استماع سخنان وزير امورخارجه امريكا در مجلس سنا برگزار شد و پس از آن نيز يوكيو آمانو مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي دعوت كميته روابط خارجي سناي امريكا را براي تشريح نحوه نظارت بر برنامه هسته‌اي ايران پذيرفت.
تشريحي كه به نظر مي‌رسد ارائه آن باعث انتشار بخشي از اطلاعاتي شود كه پيشتر قرار بود محرمانه باقي بماند.
موضوعي كه چند شب پيش علي‌اكبر صالحي در جريان برنامه گفت‌وگوي ويژه خبري نيز به صورت ضمني از ارائه اطلاعاتي درباره آن خودداري كرد و آن را به آينده موكول كرد.
اعتراض ايران به احتمال انتشار محتويات توافق با آژانس
اما موضوع دعوت سنا از مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي، مورد اعتراض جمهوري اسلامي ايران نيز قرار گرفته و بر اين اساس، رضا نجفي، نماينده دائم ايران در آژانس پذيرش دعوت سنا را جزو اختيارات مديركل آژانس مي‌داند اما تأكيد دارد كه چون تفاهم‌نامه ميان اين نهاد و ايران محرمانه است متن آن نمي‌تواند در اختيار نمايندگان امريكا قرار گيرد.
نجفي در همين ارتباط به خبرگزاري ايسنا گفت: «قطعاً توافق‌ها بين يك كشور عضو و آژانس كه جنبه محرمانه دارد به هيچ وجه نمي‌تواند در اختيار هيچ كشور ديگري قرار بگيرد.»
نماينده ايران در آژانس ادامه داد: «همان‌طور كه در بحث‌هاي كنگره هم معلوم شد، متون محرمانه بين ايران و آژانس حتي در اختيار دولت امريكا هم قرار نگرفته است بنابراين به طور قطع اين مسئله در اختيار نمايندگان سنا هم نمي‌تواند قرار بگيرد.»
آيا توافق ايران و آژانس محرمانه است؟
اما سؤال اين است كه چرا توافق ايران و آژانس بايد محرمانه باقي بماند و افشار آن در سناي امريكا خطرناك به نظر مي‌رسد؟ پاسخ به اين سؤال را پيشتر رضا نجفي در گفت‌وگويي با ايرنا داده است.
وي در اين گفت‌وگو عنوان كرده است: «توافق ايران و آژانس جزئي از برجام نيست بلكه حاوي موضوعات فني است و محرمانه بودن آن هم در مناسبات آژانس و ساير كشورها نكته جديدي نيست.»
همچنين نماينده دائم ايران در آژانس در گفت‌وگو با ايسنا نيز تأكيد كرد: «آژانس مي‌داند افشا شدن متون محرمانه چه معني دارد و ايران اين موضوع را به طور كامل براي مديركل آژانس روشن كرده است.»
اين گفته‌هاي نجفي در حالي است كه بايد بر اين نكته تأكيد كرد كه توافق محرمانه صرفاً ميان ايران و آژانس صورت گرفته است و ارتباطي به ديگر كشورها براي اطلاع از مفاد آن ندارد. در حالي كه تنها وظيفه آژانس پس از اين توافق آن است كه نهايتاً گزارشي از نتايج بازرسي‌هاي خود را به شوراي حكام ارائه كند، بنابراين بايد گفت در صورت افشاي اطلاعات و مفاد توافق، اين اقدام آژانس يك خلف وعده آشكار و نشانه‌اي بر رويكرد سياسي و عدم صداقت آژانس است.
همچنين با توجه به اينكه آژانس بين‌المللي انرژي اتمي يك نهاد فني زير مجموعه سازمان ملل متحد است و بايد اصل عملكرد خود را در برخورد يكسان با تمام كشورهاي جهان قرار دهد، بي‌شك افشاي مفاد توافق مشترك با ايران، به معني خارج شدن آژانس از چارچوب حقوقي خود و تبديل شدن به ابزار سياسي به نفع منافع دولت امريكاست؛ موضوعي كه در نهايت نشان دهنده ضعف جدي مدير كل اين نهاد بين‌المللي است.
بازرسي از مراكز نظامي در توافق با آژانس
اگرچه متن توافق ايران و آژانس همچنان محرمانه باقي مانده و اطلاعات دقيقي در خصوص آن وجود ندارد، اما به نظر مي‌رسد دليل تأكيد جمهوري اسلامي بر محرمانه ماندن اين توافق، تنظيم نظام بازرسي از مراكز مورد مناقشه غرب با كشورمان است. روندي كه گويا مراكز نظامي را نيز شامل مي‌شود و در جريان مذاكرات وين، ايران و آژانس به تفاهمي مشترك در اين خصوص دست پيدا كرده‌اند. از اين رو افشاي اين تفاهم مي‌تواند زمينه‌ساز افشاي برخي اصرار و اطلاعات مراكز نظامي جمهوري اسلامي باشد كه به عنوان يك خط قرمز مهم براي كشورمان محسوب مي‌شود.
در عين حال بايد بر اين نكته نيز تأكيد كرد كه با توجه به آنكه جمهوري اسلامي همواره دستاوردهاي نظامي خود را جزو خطوط قرمز غيرقابل عقب‌نشيني خود قلمداد مي‌كند، به راستي چه تضميني وجود دارد كه آژانس بين‌المللي انرژي اتمي به عنوان نهاد ناظر و بازرس، پس از بازديد از مراكز نظامي، اطلاعات حساس كشورمان را به غرب منتقل نسازد؟ موضوعي كه پيشتر نيز باعث ترور دانشمندان هسته‌اي كشورمان توسط سرويس‌هاي جاسوسي شد.
فشارهاي ديپلماتيك براي پيشگيري از افشاي متن تفاهم
اما با تمام اين تفاسير و تلاش براي دسترسي نمايندگان امريكايي به متن محرمانه توافق ايران و آژانس، به نظر مي‌رسد كه نمايندگان مجلس شوراي اسلامي بهتر بود به جاي رفتن به تعطيلات، زمان خود را به بررسي و واكاوي متن برجام اختصاص مي‌دادند و از طريق فشارهاي ديپلماتيك اجازه افشاي متن توافق ايران و آژانس را ندهند؛ موضوعي كه حتي مي‌توانست با اقدامي مشابه به مثل در دعوت از آمانو به ايران نيز صورت پذيرد.
دعوتي كه طي آن مي‌توان از مدير كل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي درباره عملكرد هسته‌اي امريكا در توليد بمب‌هاي جديدهسته‌اي و انباشت سلاح‌هاي هسته‌اي رژيم صهيونيستي نيز پرسش كرد. حال واقعيت آن است كه متن برجام با تصويب قطعنامه شوراي امنيت، پس از 90 روز به صورت خودكار اجرايي خواهد شد و در اين مسير نه مجلس ايران و نه مجالس امريكا، با تأييد يا رد كردن اين متن تأثيري بر توافق نخواهند داشت اما بي‌شك حضور مجلس در اين شرايط خاص و ايفاي نقش نمايندگي كرسي‌نشينان بهارستان، مي‌توانست كمك بهتري به كشور در اجراي متن برجام كند.
