لاله واژگون به عنوان یک اثر طبیعی ملی از سال 1375 به مجموعه میراث طبیعی تحت مدیریت سازمان حفاظت از محیط زیست پیوست . این گونه گیاهی چهارمین اثر طبیعی ملی ایران است و در برخی استانهای کشوراز جمله مناطقی از استان مرکزی می روید که متاسفانه این روزها به دلیل چرای احشام ، تخریب زیستگاه برای ایجاد اراضی کشاورزی ، برداشت مستقیم این گیاه و عرضه به بازار در خطر انقراض قرار گرفته است.
****
جنگلها و مراتع از مهمترين و با ارزشترين منابع طبيعي بوده و نقش اساسي در تأمين نيازمندي هاي انسان (اکسيژن، آب، مواد غذايي و...) دارند.تا چند دهه قبل ارزش اين منابع طبيعي تجديد شونده با معيار منافع آني و کوتاه مدت سنجيده ميشد در صورتي که با بروز مشکلات و معضلاتي درباره وضعيت محيط زيست مانند گرم شدن کره زمين، وجود سيلابهاي مخرب، ریزگردها و...تغييراتي در ارزشگذاري منابع طبيعي تجديد شونده به وجود آمد. بيش از 52درصد از سطح كشور را مراتع تشكيل مي‌دهند که بیش از 7000 گونه گیاهی در قلمرو آن رشد می‌یابند. مراتع در حفظ خاك و جلوگيري از فرسايش، تنظيم گردش آب در طبيعت، تأمين علوفه مورد نياز دام، توليد محصولات دارويي و صنعتي، حفظ ذخاير ژنتيك گياهي و جانوري نقش اساسي دارند. دراین میان برخی دشت ها از جمله دشت های لاله واژگون علاوه بر اثرات آن در حفظ خاک در بخشیدن جلوه زیبایی به منطقه هم تاثیر چشمگیری دارد.
سودجویی مانع رشد لاله ها
مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مرکزی در حاشیه بازدید خبرنگاران از لاله های واژگون شهرستان خمین گفت: در سال های اخیر به دلیل دخالت انسان در عرصه های محل رویش این گل؛ تولید آن کاهش یافته که عمده ترین دلایل آن نامهربانی انسانها و طمع ورزی نسبت به این گل زیبا توسط برخی سودجویان است.یوسف یوسفی افزود: در فصل بهار برخی افراد سودجو و یا طبیعت گردان این گل زیبا و سرمایه طبیعی را می چینند و از آن برای فروش و یا کاشتن در باغچه منزلشان استفاده می کنند.
وی با بیان اینکه این گیاه شرایط خاص جغرافیایی و اقلیمی را از نظر خاک نیاز دارد ادامه داد: این گل ماندگاری کمی دارد و در باغچه های منازل به خاطر هوای گرم رشد نمی کند، .
یوسفی افزود:چرای بی رویه دام ، چیدن لاله ها توسط طبیعت گردان وتبدیل اراضی مرتعی به کشاورزی از مهمترین علتهای قرار گرفتن این گیاه خودروی طبیعی در معرض خطر انقراض است
وی ادامه داد: برای حفظ ، احیا وپیشگیری از خطر انقراض این گیاه نادر و با ارزش مرتعی، عملیات قرق در فصل رشد و نمو این گیاه در بهار انجام می شود.
یوسفی گفت: اجرای طرح های مدیریت چرای دام، حفاظت از منابع طبیعی و طرح های مرتعداری از دیگر برنامه های اجرایی برای حفظ و احیای لاله های واژگون است .وی، لاله واژگون را اثر طبیعی دارای ثبت ملی دانست و ادامه داد: در صورتی که یک اثرطبیعی ثبت ملی شود دارای شاخص ها و معیارهای ویژه ای است که بایستی ازآن صیانت شود .
ارتقای فرهنگ مردم مانع انقراض لاله ها
مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مرکزی گفت: متاسفانه دیدگاه مردم محل وگردشگران وطبیعت گردان نسبت به لاله های واژگون مناسب نیست.
یوسفی مهمترین ابزار پیشگیری از خطر انقراض این سرمایه طبیعی را ارتقای فرهنگ روستاییان و طبیعت گردان دانست و گفت: هر کجا لاله واژگون رشد و تکثیر پیدا کرده نشان از فرهنگ بالای ساکنان آن منطقه دارد.وی افزود: لاله های واژگون که در زبان محلی اشک مریم نامیده می شود، در مناطق سنگلاخی می روید و در اواخر فروردین ماه به گل می نشینند و تا اواخر اردیبهشت گل های خود را حفظ می کنند.مدیر کل منابع طبیعی وآبخیزداری استان مرکزی بیان کرد: در این مدت طبیعت گردان های بسیاری از این مکان ها بازدید می کنند که نباید این گیاه را بچینند و یا دست کاری کنند و چیدن آن ممنوع است.یوسفی گفت: لاله واژگون از راه پیاز تولید می شود و کندن بی رویه آن باعث به خطر افتادن و انقراض آن می شود.وی گفت: در کنار لاله های واژگون گون گزی که گیاه نادر دیگری است می روید که از این گون ماده اولیه گز استحصال می شود. یوسفی افزود: بادامچه ،دافنه ،تره کوهی ،شنگ و موسیر از گیاهان خودروی مرتعی دیگر است که در کنار لاله واژگون می روید ودر مجموع پوشش گیاهی واکوسیستمی مفیدی را به وجود می آورند که به عنوان اقتصاد سبز مردم می توانند از مشاهده آن لذت ببرند.وی ادامه داد:این گل خودرو و زیبا دارای چهار یا پنج لاله واژگونه است که در غلافی با پنج یا شش برگ سبز در انتهای آن، زیبایی خاصی دارد.
