ايران و آمريكا از اولين روزهاي پس از انقلاب
اسلامي گام به گام به سمت قطع روابط و دشمني پيش رفته اند كه دلايل متعددي در اين
زمينه وجود دارد. طي اين مدت جمهوري اسلامي ايران همواره با تهديدها و فشارهاي
مختلفي از سوي آمريكا مواجه شده است كه در مقابل از روش هاي پاسخگويي بهره برده
است.
در دهه سوم انقلاب، جمهوري اسلامي ايران شاهد چهار
رويكرد متفاوت آمريكا بوده است كه نگاهي حداقلي به آن نشان مي دهد ميل واشنگتن
براي بازگشت به ايران و ارتباط با تهران برايش از اهميت برخوردار شده است. اين
چهار رويكرد كه اكنون در گام سوم است، تقريبا پس از پديده 11 سپتامبر آغاز شد.
جورج دبليو بوش، رئيس جمهور جمهوريخواه آمريكا
كه سياست هجوم و حمله را در مواقع حساس از پدر به ارث داشت در 22 ژانويه 2002 در سخنرانی سالیانه خود در
کنگره، ايران را به همراه دو كشور سوريه و كره شمالي «محور شرارت» خواند و با همين
مفهوم بارها تا مرز حمله به ايران پيش رفت. يعني اولين رويكرد آمريكا در قبال
ايران در هزاره سوم «تغيير حكومت» بود. اما ...
در حالي كه آمريكا در 20 مارس 2003 كشور ديگري
را بيرون از «محور شرارت» انتخاب كرد و به عراق حمله ور شد. حتي اين اتفاق در سال
2013 در سوريه هم رخ نداد و آمريكا پايش را از حمله به آن عقب گذاشت كه زمينه
تحليلي قابل توجه اي به دست مي دهد.
بوش ميل به حمله را تا روزهاي آخر رياست خود
ادامه داد تا اينكه باراك اوباما 20 ژانويه 2009 به عنوان رئيس جمهور جديد و
تغييرخواه سوگندياد كرد. طبق روال هميشگي كه رئيس جمهور جديدي روي كار مي آيد و مواضع
متفاوت اتخاذ مي كند، اوباما دست خود را به سوي ايران دراز كرد اما چندان روشن نكرد
كه اين دست براي چه امري بلند مي شود.
به هر شكل نزديكي بين ايران و آمريكا رخ نداد.
اوباما نيز كه نماينده تغيير رويه آمريكا، و به دنبال عقب نشيني از جنگ هاي سنگين
بود از تغيير حكومت به «تغيير رفتار» ايران روي آورد.
بهترين روشي را كه اوباما در تغيير رفتار ايران
انتخاب كرد، بر خلاف تل آويو حمله نبود بلكه «تحريم هاي هوشمند» را برگزيد. دليل
عمده انتقال پرونده هسته اي ايران از آژانس بين المللي انرژي اتمي به شوراي امنيت
سازمان ملل همين بود تا تحريم ها عليه ايران با تصويب در شوراي امنيت تبديل به
قانون بين المللي شوند و پا را از تحريم هاي يكجانبه فراتر بگذارند.در حالي كه ايران مسير پيشين خود را با تحمل تحريم ادامه داد.
بنابراين دولت اوباما تا روي كار آمدن دولت جديد به
رياست دكتر حسن روحاني در ايران اين رويه را ادامه داد اما با تغيير رويه دستگاه
ديپلماسي ايران، در تغيير روشي آرام به سمت رويكرد سوم يعني «تعامل پيشرونده» با
ايران رفت و در حال حاضر در همين مرحله قرار دارد.
بزرگ ترين نماد رويكرد سوم توافق ژنو است كه دولت
اوباما با دست هاي لرزان مراقب آن است. چون از يك سو خواهان تعامل با ايران است و
از سوي ديگر نگران مخالفت هاي داخلي است. بر اساس جديدترين آمار تنها 3 درصد كنگره
از توافق ژنو حمايت كرده اند. يعني 17 نفر از 535 عضو كنگره. در حالي كه نشانه ها
حكايت از آن دارد كه اوباما خواهان حفظ اين تعامل است. اگر چه در برخي موارد بر
اساس سياست هاي اعلامي مواضع خاصي را مطرح مي كند.
اوباما حتي براي اينكه نشان دهد رئيس جمهوري
موفقي است بدش نمي آيد كه از رويكرد «تعامل پيشرونده» به سمت رويكرد بعدي (چهارم)
يعني «ايجاد رابطه» با ايران گام بردارد. دولت وي اگر زمينه ها را ببيند بسيار
علاقه مند است كه به اين سمت هم برود كه البته مسير راحتي در پيش رو ندارد...
