مدت‌هاست که مطالب و نظرات مرتبط با «گردشگری» با آب و تاب زیاد مطرح می‌شود و از این صنعت به عنوان یکی از درآمدزا‌ترین صنایع نام می‌برند.
این درست است که گردشگری می‌تواند با استفاده از ظرفیت‌های مختلف مادی و طبیعی و تاریخی و معنوی هر منطقه برای ساکنان آن نقطه آورده داشته و درآمدزایی خوبی داشته باشد، اما نباید از ضربات این صنعت به طبیعت و تخریب آن که میلیارد‌ها تومان ضرر به همراه دارد، غافل باشیم.
توسعه گردشگری باعث نابودی منابع طبیعی در مناطق مختلف می‌شود. کافیست به سفر‌هایی که شهروندان در تعطیلات دارند توجه کنیم تا فقط در بحث تولید زباله و تخریب جنگل‌ها و کثیف کردن کوه و دشت و ساحل و دریا به این نتیجه برسیم که ساده‌ترین سفر‌ها هم می‌تواند مشکلات زیست‌محیطی زیادی به همراه داشته باشد. رفت و برگشت‌های چند روزه‌ای که آثار نامطلوبی از خود برجای گذاشته و منابع طبیعی را هم تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.
با اینکه عنوان می‌شود قوانین و مقرراتی در همین رابطه وجود دارد، اما به نظر می‌رسد این قوانین هم نتوانسته‌اند آنطور که باید و شاید برای محیط‌زیست کارآمد باشند. از طرفی اجرا نشدن صحیح قوانین باعث شده تا در غالب کشور‌ها به خصوص کشور‌های توسعه یافته ذهنیت منفی درباره توسعه گردشگری به وجود بیاید.
در کشور‌های در حال توسعه مانند ایران، دستیابی به توسعه پایدار در گردشگری مستلزم کاهش اثرات مخرب محیط‌زیستی است که در همین مسیر باید تدابیری براساس تخصص‌ها و زیرساخت‌های اندیشیده شود. زیرا حفاظت از میراث فرهنگی و منظر یکی از مؤلفه‌های توسعه پایدار است و میراث «مشترک بشریت» هستند.
صنعت گردشگری زمانی رشد پیدا می‌کند که محیط‌زیست با کیفیت وجود داشته باشد و محیط‌زیست با کیفیت زمینه‌ساز حضور گردشگران خواهد شد. کشور‌های مختلف در قاعده‌های داخلی خودشان ساختار‌های مختلفی در این راستا ایجاد کرده‌اند و در حال توسعه آن هستند؛ اما بسیاری از کشور‌ها از جمله ایران، به جای قبل، بعد از ساخت یک مکان گردشگری زیان‌های زیست‌محیطی آن را مورد بررسی قرار می‌دهند.
با روند صنعتی شدن و غلبه انسان بر طبیعت، بسیاری از روابط دگرگون شده است و انسان تا جایی پیش رفته که اثرات مخرب بر محیط‌زیست دامن خودش را هم گرفته است.
محیط‌زیست یکی از حق‌های بشر است و به صراحت در نسل سوم حقوق بشر به این مبحث اشاره شده است. بر همین این اساس از نسل‌های حاضر گرفته تا آینده باید از حق محیط‌زیست سالم برخوردار باشند؛ اما متأسفانه این قانون در چند دهه اخیر ضمانت اجرایی نداشته است.
گردشگری با افزایش استفاده از منابع می‌تواند حفظ منابع طبیعی و محیط محلی را با مشکل مواجه کند. همچنین با حرکت گردشگران به سمت یک مقصد آلودگی‌های مختلف هوایی، آبی و ... در مقصد رخ خواهد داد. گردشگران میزان قابل توجهی پسماند ایجاد می‌کنند که از ظرفیت مقصد خارج است و تبدیل به بحران می‌شود. پیامد‌های فیزیکی نیز مصادف با تخریب اکوسیستم است، گردشگران نیازمند اقامتگاه و زیرساخت‌های مختلفی هستند و ایجاد گسترده این زیرساخت‌ها سبب تخریب محیط‌زیست می‌شود.
ورود گردشگران به محیط‌زیست باعث کاهش تنوع زیستی خواهد شد؛ یعنی ورود انسان به منطقه‌ای بدون فرهنگ‌سازی باعث تخریب محیط طبیعی در ابعاد مختلف می‌شود. برای جلوگیری از بروز این مشکلات باید آموزش‌های لازم به گردشگران داده شود. بسیاری از آتش‌سوزی‌ها و بوته‌کنی‌ها در مقیاس وسیع نیز توسط گردشگران انجام می‌شود و این مسئله یک معضل در تمام کشور‌ها از جمله ایران است.
در حال حاضر استان‌های شمالی ایران یک ظرفیت در امر گردشگری به شمار می‌آیند، اما نکته حائز اهمیت این است که هنگام استفاده از آن باید اصولی را رعایت و زیرساخت‌هایی ایجاد شود.
تنها گردشگران نیستند که باعث آسیب به محیط‌زیست و طبیعت استان می‌شوند، متأسفانه در برخی مواقع بومیان منطقه نیز ضربات زیادی به دل طبیعت وارد می‌کنند.
در مجموع فرقی نمی‌کند، گردشگر یا بومی در طبیعت باید الزامات محیط‌زیستی رعایت شود تا این میراث برای آیندگان نیز باقی بمانند.
مدیرکل سازمان حفاظت محیط‌زیست استان مازندران اظهار کرد: گردشگری طبیعی نامسئولانه و ناآگاهانه باعث ایجاد خسارات به طبیعت می‌شود که جبران آن گاهی بسیار سخت و گاهی امکانپذیر نیست بنابر این باید دستگاه‌های مسئول پای کار بیایند و خیلی زود چاره‌ای اندیشیده شود تا این میراث برای آیندگان حفظ شود.
در اغلب کشور‌ها مناطقی به‌عنوان میزبان فعالیت‌های اکوتوریسم معرفی می‌شوند و در این مناطق مسیر‌هایی برای کنترل و متمرکز کردن فعالیت‌ها در دسترس عموم مردم و گردشگران قرار می‌گیرند. بسته به نوع و میزان استفاده از این مناطق در بازه‌های زمانی چندساله به منظور استراحت دادن به محیط زیست برای بازسازی و ارزیابی اثرات زیست‌محیطی توسط کارشناسان، دسترسی به منطقه برای چند ماه تا چندسال محدود یا قطع می‌شود؛ چراکه فعالیت‌هایی همچون راهپیمایی و دوچرخه‌سواری می‌تواند موجب فرسایش خاک، آسیب به پوشش گیاهی بومی، مختل کردن الگوی شکار جانوران وحشی و نیز ایجاد مشکلاتی در زمینه دفع زباله و فاضلاب شود. ساماندهی دفاتر عرضه‌کننده تور‌های اکوتوریسم و راهنمایان گردشگری، محدود کردن اجازه برگزاری و هدایت تور‌ها به افراد آموزش‌دیده و دارای صلاحیت و همچنین مشخص کردن مناطقی که از لحاظ شرایط زیست‌بوم و زیرساختی امکان پذیرایی از گردشگران را دارا هستند از جمله اقداماتی است که نیاز است مدیران سازمان حفاظت محیط‌زیست و وزارت میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری به آن توجه کنند. لازم به ذکر است که برای دخیل کردن جامعه بومی و محلی در فعالیت‌های اکوتوریسم و منافع اقتصادی آن، به‌عنوان یکی از عناصر اصلی تعریف اکوتوریسم، می‌توان با استخدام و آموزش آن‌ها و استفاده از دانش آن‌ها نسبت به محیط‌زیست پیرامون خود، از این افراد به‌عنوان راهنمای تور بهره برد.
در مجموع آنچه که موجب تشدید اثرات منفی این‌گونه فعالیت‌های گردشگری می‌شود را می‌توان به عوامل مختلفی نسبت داد. کمبود اطلاع‌رسانی و آموزش گردشگران درباره اهمیت محیط‌زیست و راهکار‌های حفاظت از آن؛ آگاهی و اشراف اندک اغلب راهنمایان تور و کسانی که مسئولیت برگزاری چنین سفر‌هایی را برعهده دارند نسبت به گونه‌های گیاهی و جانوری منطقه‌ای که قصد عرضه آن به گردشگران را دارند و ضعف مدیریت و نظارت بر فعالیت‌های اکوتوریسم و فقدان قانون روشن در خصوص استفاده گردشگری از منابع زیست‌محیطی و تعیین سهم آن از مشارکت در فعالیت‌های حفاظت از این منابع ضربات جبران ناپذیری به محیط‌زیست و طبیعت ایران وارد کرده‌اند. ایرانی که قصد دارد در سال‌های آینده به مقصد گردشگری خاورمیانه تبدیل شود.
