گردشگری می‌تواند یکی از منابع مهم ارزآوری در شرایط کنونی برای کشور باشد که در کنار مسائل اقتصادی، فرصتی برای انتقال فرهنگ و هنر ایرانی به شمار می‌آید. در این بین گردشگری مذهبی به نوعی انتقال دهنده عقاید دینی و اسلامی است که اگر به این حوزه توجه ویژه‌ای شده و سرمایه گذاران جذب شوند، علاوه بر اشتغالزایی گسترده در استان‌های مختلف می‌توان بسیاری از مفاهیم دینی را از طریق آن به کشور‌های دیگر انتقال داد.
با اینکه همگان از میزان درآمد صنعت گردشگری در دنیا آگاه بوده و ظرفیت‌های باستانی و طبیعی و حتی اقلیم‌های متفاوت و آب و هوای ایران را یکی از بزرگ‌ترین امتیازات این کشور برای جذب توریست اعلام می‌کنند، اما باید توجه داشت که ایران با قدمتی چندین هزار ساله دارای اماکن تاریخی و مذهبی بسیاری است که در میان آن‌ها مقبره‌های زیارتی و اماکن مقدس مثل مساجد و زیارتگاه‌ها جلوه ویژه‌ای به گردشگری این کشور داده‌اند.
به گواه تاریخ، دین و مذهب نقش بسزایی در شکل‌گیری و حتی توسعه و پیشرفت برخی شهر‌ها از جمله مشهد، قم، شیراز، قزوین، شوش، اردبیل، گنبد کاووس و بسیاری از نقاط ایران داشته‌اند.
با اینکه خراسان پایتخت مذهبی ایران در میان دیگر اماکن مذهبی شهره بیشتری دارد و وجود امام رئوف حضرت علی بن موسی الرضا (ع) در مشهد ارزش این شهرمذهبی را جهانی کرده است ولی قم هم چیزی کمتر از آن ندارد و با وجود بارگاه مطهر حضرت معصومه (س) خواهر گرانقدر امام‌رضا (ع) به عنوان دومین شهر مذهبی ایران مطرح است. ضمن اینکه قم به عنوان مرکز دانشگاه‌های مذهبی و الهیات توانسته است توریست‌های علمی و دانشگاهی زیادی را به سوی خود جذب کند.
اما جالب است بدانیم در کنار این دو شهر مذهبی و شناخته شده حدود ۳۳پیامبر در ایران دفن شده‌اند که از میان آن‌ها می‌توان به دانیال نبی، حیقوق نبی، قیدار نبی، اشموییل، حضرت یوشع، حضرت خالد بن سنان عبسی، شعیای نبی، حضرت حجی، حضرت مردخای، حضرت قادر، حضرت روبیل، حضرات سلام، سلوم، سهلی و القیا اشاره کرد. پیامبرانی که هریک در میزان جذب گردشگر داخلی و خارجی نقش بسیار پررنگی دارند.
بر اساس آخرین آمار‌های رسمی در کل استان‌های ایران حدود ۱۰هزار و ۶۱۵ مقبره امامزاده وجود دارد که استان فارس با داشتن هزار و ۴۵۶امامزاده در رتبه اول قرار دارد و حرم شاهچراغ نگین درخشان آن‌ها محسوب می‌شود. استان‌های مازندران و گیلان به ترتیب رتبه‌های بعدی را در میان شهر‌های مذهبی به خود اختصاص داده‌اند.
نکته حائز اهمیت در باره گردشگری مذهبی در ایران این است که علاوه بر شهر‌های مذهبی، استان‌های مختلف، مراسم‌های مذهبی متفاوتی نیز دارند. از جمله مراسم عزاداری امام حسین (ع) در ماه محرم و صفر، زنجیرزنی، سینه‌زنی و شبیه‌خوانی و مراسم قالیشویی مشهد اردهال و روز‌های مبارک ماه رمضان که قابلیت گردشگری بالایی برای هر منطقه محسوب می‌شوند.
باید توجه داشت در مسیر گردشگری مذهبی فرصت‌ها و تهدید‌های زیادی وجود دارد که هر کدام می‌تواند در میزان جذب گردشگری مؤثر باشد.
اگر برگزاری آیین‌ها و مراسم‌های سنتی و مذهبی زیاد و جذاب، وجود مکان‌های مقدس اسلامی و سرو غذا‌های حلال را فرصتی برای ورود توریست و آشنایی آن‌ها با آیین کهن ایرانی و اسلامی می‌دانیم در مقابل، عدم تبلیغات و اطلاع رسانی به موقع و بی‌توجهی به آماده کردن زیرساخت‌ها و امکانات رفاهی مناسب و پایین بودن سیستم حمل و نقل در کنار کمبود راهنمایان تور برای راهنمایی گردشگران مذهبی تهدیداتی است که امروز دست به دست هم داده‌اند تا ورود گردشگر مذهبی به ایران را به حداقل برسانند.
گردشگری مذهبی می‌تواند زمینه اشتغال و سرمایه‌گذاری در داخل کشور را مهیا کند. در این بین عرضه هنر‌های دستی و فرهنگ ایرانی گزینه مناسبی خواهد بود.
به عقیده بسیاری از کارشناسان حوزه گردشگری در خاورمیانه، ایران به دلیل داشتن مرقد مطهر امام رضا (ع) در مشهد و حضرت معصومه (س) در قم و همچنین وجود بارگاه مطهر شاهچراغ در شیراز از ظرفیت بالای گردشگری در منطقه برخوردار است. با در نظر داشتن کشور‌های همسایه مانند عراق، بحرین، کویت، عمان، امارات، افغانستان، پاکستان، عربستان و حتی سوریه، ترکیه و یمن که جمعیت قابل توجهی از آن‌ها مسلمان هستند، ایران می‌تواند گام‌های بزرگی در جهت جذب گردشگر مذهبی بردارد.
اما برای جذب گردشگران باید زیرساخت‌های آن مهیا شود که از تسلط به زبان‌های مختلف در مراکز جذب گردشگری تا تأمین شرایط مناسب تفریحی و رفاهی برای میهمانان داخلی و خارجی بسیار با اهمیت و جزو ملزومات است.
در کنار تمام گفته‌ها باید ناگفته‌هایی را هم مد نظر داشته باشیم که اسلام هراسی و ایران هراسی جزو اهداف دشمنان است و باید در راستای معرفی ایران به کشور‌های دیگر تسهیلات بیشتری اختصاص گیرد حتی اگر برای ورود گردشگر مجبور باشیم هزینه چند برابری صرف کنیم.
