جوان آنلاین: شب‌ها و روز‌ها از پی هم سپری شد و در پی گردش ایام برای چندهزارمین بار، یلدایی دیگر از راه رسید. به راستی راز جاودانگی یلدا چیست؟ رازی که نه تنها موجب ماندگاری این آیین کهن و بشردوستانه شده، بلکه جهانی‌شدن آن را رقم زده است. آری، یلدای ایرانی یک میراث جهانی است، از آن رو که تمام شاخصه‌ها و ارزش‌های پذیرفته‌شده فرهنگی در عرصه بین‌المللی را داراست و جهان را در برابر خود وادار به تعظیم و احترام کرده است.
یلدای ایرانی یک میراث ناملموس ارزشمند جهانی است که باورمندان به آن در سراسر گیتی آن را جشن می‌گیرند. از میان تعاریف ارائه شده می‌توان گفت میراث فرهنگی ناملموس به تولیدات و فرایند‌های فرهنگی مانند آیین‌ها، هنرها، ترانه‌ها، آوا‌ها و نواها، موسیقی‌ها، رویدادها، مهارت‌ها و توانمندی‌هایی گفته می‌شود که در میان مردم یا یک قوم در یک منطقه خاص جغرافیایی مرسوم بوده است و با گذشت زمان، نسل‌به‌نسل و سینه‌به‌سینه به عنوان گنجینه‌ای ارزشمند به دوران معاصر یک ملت به ارث می‌رسد و همچنان به عنوان یک عنصر و ارزش فرهنگی از سوی مردم ترویج، حفاظت و پاسداری می‌شود.
حال چنانچه چندین کشور به صورت مشترک این موارد را داشته باشند، می‌توان آن را به عنوان میراث ناملموس جهانی ثبت کرد. یلدای کهن این مرز و بوم نیز با اجماع جهانی در فهرست میراث ناملموس یونسکو ثبت شده است. درباره روند ثبت جهانی این میراث ملی باید گفت آیین یلدا در ایران ابتدا با پیشنهاد فعالان میراث فرهنگی در سال ۲۰۰۸ ثبت ملی شد، اما از آنجا که این آیین یکی از مهم‌ترین مراسم آیینی به شمار می‌رود، فعالان فرهنگی و نهاد‌های مرتبط، آن را برای ثبت‌نام در فهرست موقت یونسکو مطرح کردند. در سال ۲۰۲۱ تعاملات بین کارشناسان فرهنگی افغانستان و ایران صورت گرفت و قرار شد پرونده نامزدی یلدا به عنوان یک پرونده چند ملیتی به دبیرخانه یونسکو ارسال و در فهرست جهانی ثبت شود که خوشبختانه در مسیری خوب این اتفاق افتاد و یلدا در هفدهمین نشست کمیته بین‌الدول حفاظت از میراث فرهنگی ناملموس در شهر رباط مراکش ثبت جهانی شد. در این نشست پرونده‌های میراث ناملموس پیشنهادی مورد ارزیابی کارشناسان یونسکو قرار گرفت و پرونده شب یلدا نیز بررسی و در نهایت با موافقت اعضای این کمیته، این پرونده به نام ایران و افغانستان ثبت جهانی شد.
پرونده یلدا مثل بسیاری از میراث ناملموس مشترک بین کشورها، بالطبع این ظرفیت را دارد که کشور‌های دیگری که واجد آن هستند به این میراث جهانی بپیوندند. تلاش ایران طی دو سال اخیر در ثبت جهانی میراث ناملموس کشورمان مضاعف شده و در این مسیر کشورمان در عرض دو سال توانست رتبه جهانی خود را در عرصه میراث ناملموس دو پله ارتقا دهد و از هفتم به پنجم صعود کند.
یلدا نیز همچون بسیاری از جلوه‌های میراث معنوی و ناملموس ایران اسلامی دارای گذشته‌ای کهن، اندیشه و فلسفه‌ای متعالی است. این آیین کهن در ترکیب با تعاملات اجتماعی در طول سال‌ها غنی‌تر و ارزش‌های خانوادگی نیز به آن اضافه و حتی با وام‌گیری از آموزه صله رحم در دین اسلام، پربارتر شده است. این اندیشه متعالی مبنی بر چیرگی روشنایی بر تیرگی و سیاهی، پیروزی حق بر باطل و غلبه امید بر یأس و ناامیدی آنچنان در فرهنگ ایرانی ریشه دارد و به گونه‌ای زیبا با فرهنگ اسلامی ما در آمیخته که دستمایه خلق هزاران اثر ادبی و هنری نیز شده و آیین‌های یلدا تجلی دل‌انگیز آن است.
در واقع یلدا نیز همچون نوروز کهنسال در این دیار دینمدار، در آمیزه‌ای مبارک با آموزه‌های اسلام، هم‌افزایی داشته است، حتی برخی جلوه‌های زیبا همچون تفأل به دیوان حافظ بعد‌ها در دورانی که ایران سال‌های سال سرزمینی اسلامی بوده است به یلدا افزوده می‌شود. تفأل به حافظ به عنوان ویژگی خاص و بسیار زیبای یلدا روزنه‌ای است تا دل انسان را شاد کند، چراکه انسان همیشه امیدوار است. یلدا نماد امید و روشنی است و این میراث معنوی زیبا باید به شکل مناسبی حفظ و به نسل‌های بعد منتقل شود. این درآمیزی آیین‌های زیبا و کهن ایرانی با آموزه‌های اخلاقی و معنوی اسلامی، نشان از روح توحیدی ایرانیان از یک سو و پویایی دین اسلام از سوی دیگر دارد، به گونه‌ای که وقتی آداب و سنن، موافق و مطابق سرشت پاک انسان است، اسلام آن‌ها را قبول و تأیید می‌کند، مانند سنت پاکیزگی و رفع کدورت و صله‌رحم در عید نوروز.
یکی از ویژگی‌های برجسته یلدا توجه به ارزش‌های خانوادگی است و از جمله معدود آیین‌هایی است که به صورت «درون‌خانوادگی» و در خانه‌های بزرگان هر فامیل جشن گرفته می‌شود و در آن کودکان و نوجوانان ارزش‌های فرهنگی را از بزرگ‌تر‌های خود می‌آموزند که نشان بارز احترام به بزرگ‌ترهاست. در حقیقت یلدا یکی از مهم‌ترین آیین‌های انتقال فرهنگی به نسل‌های بعد محسوب می‌شود. جشن و آیین یلدا همچنین یکی از مهم‌ترین عوامل همبستگی ملی در ایران به عنوان یک کشور دارای تنوع فرهنگی است. جشن یلدا همچون نوروز فارغ از تفاوت‌های مذهبی، دینی و قومیتی از طرف همه مردم محترم شمرده و جشن گرفته می‌شود و در واقع یکی از مهم‌ترین نماد‌های انسجام ملی ما ایرانیان است. یلدای ایرانی، نماد بارز احترام به ارزش‌ها و داشته‌های دیروز از سویی و امید به فردا‌های روشن از سوی دیگر است. یلدای کهن، گنجینه دیروز، همدلی امروز و امیدواری فردا بر یکایک ایرانیان فرهنگ‌دوست مبارک باد!
