خاک یکی از مهم‌ترین منابع طبیعی در هر کشور محسوب می‌شود و فرسایش آن به وجود آورنده بسیاری از مشکلات از جمله کاهش حاصلخیزی، فقر پوشش گیاهی و بیابانزایی به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک خواهد بود.
فرسایش خاک از جمله فرآیند‌هایی به حساب می‌آید که بر منابع آب و خاک کشور تأثیر نامطلوبی دارد، به طوری که از حدود ۱۰۰ میلیون هکتار اراضی ایران که زیر تیغ پدیده بیابانزایی است، ۵۷ میلیون هکتار آن در معرض فرسایش آبی قرار دارد.
الان چند سالی می‌شود که کاهش منابع اراضی ناشی از فرسایش خاک خسارات فراوان جانی و مالی در پی‌داشته و باید توجه داشت که استفاده نادرست و بهینه اراضی عامل اصلی و یکی از عمده‌ترین عوامل تخریب خاک در اراضی کشاورزی و منابع طبیعی است.
فرسایش خاک، آثار و تلفات عدیده‌ای برای محیط‌زیست دارد. این پدیده به علت پیامد‌های نامطلوب زیست‌محیطی و اقتصادی، از بین رفتن پوشش گیاهی، کاهش حاصلخیزی خاک، افزایش رسوب‌گذاری، آلودگی شیمیایی خاک و آثار سوء برمدیریت پایدار اراضی کشاورزی دارد که باید به نحو مقتضی جلوی آن گرفته شود. براساس جدید‌ترین گزارش‌ها، میزان فرسایش خاک در ایران به بیش از ۱۶ تن در سال رسیده در حالی که متوسط فرسایش خاک در آسیا سه تن در هکتار است.
در همین راستا لایحه آبخیزداری در سال ۱۴۰۱ تقدیم دولت شد و حالا نیاز شدید به تشکیلات و دستگاه‌ها در سطح ملی از جمله شورای عالی آبخیزداری احساس می‌شود.
با این حال مسائلی از جمله فرسایش خاک، گسترش خشکسالی، کم آبی، افت آب‌های زیرزمینی به لحاظ کمی و کیفی، گرد وغبار، مسائل مربوط به بهره‌وری، اشتغال و رفاه بهره‌برداران از چالش‌هایی هستند که به علت مدیریت بخشی در حوزه آبخیزداری ایجاد شده است. امروز خسارت ناشی از فرسایش خاک ۱۱ میلیارد دلار در کشور است.
هر چند مطالب زیادی در مورد عوارض فرسایش خاک مطرح شده، اما هنوز کسی نمی‌خواهد به طور جدی برنامه‌ای در جهت مدیریت اوضاع حاکم و وقوع این اتفاق ناگوار ارائه دهد. عللی مثل تبدیل اراضی مرتع به اراضی کشاورزی، شخم اراضی شیب‌دار در جهت شیب زمین، چرای بی‌رویه در مراتع، عدم استفاده درست از منابع طبیعی و اراضی کشاورزی و عملیات نادرست عمرانی نظیر جاده‌سازی در حوزه‌های آبخیز بدون رعایت اصول حفاظت خاک و قطع درختان جنگلی از اقدامات غیراصولی به حساب می‌آیند که موجب افزایش مقدار و شدت فرسایش خاک و تولید رسوب در آن می‌شود.
با این تفاسیر اگر مدیریت حوزه‌های آبخیز مبتنی بر اصول علمی و مشارکت نظام‌مند مردم پایه انجام نشود، باید شاهد افزایش تلفات در حوادثی همچون سیلاب‌ها باشیم.
اگر براساس مدیریت حوزه آبخیز، کاربری اراضی تنظیم، حریم رود‌ها رعایت، رودخانه‌ها لایروبی و سازه‌ها و سیل‌بند‌های مناسب ساخته شود و پوشش گیاهی مراتع نیز به دقت حفاظت شوند، خسارت سیل‌ها به حداقل ممکن می‌رسد.
در دهه‌های اخیر تلفات منابع آب و خاک در حوزه‌های آبخیز کشور در اثر بهره‌برداری غیراصولی از آنها، موجب کاهش تولید و عمر مفید مخازن و افزایش میزان تولید رسوب شده است. اجرای عملیات آبخیزداری بر تغییر فرسایش و رسوب دهی به خصوص در مناطق نیمه خشک در حوزه‌های آبخیز تأثیر فراوان دارد.
حفاظت از خاک، افزایش پوشش گیاهی و تغذیه زیرسطحی منابع آب زیرزمینی به خصوص چشمه و قنوات از مزیت‌های مهم اجرای عملیات آبخیزداری مبتنی بر جلوگیری از فرسایش خاک است.
وقتی عنوان می‌شود میزان فرسایش خاک در ایران نسبت به متوسط جهانی سه تا پنج برابر است، یعنی یک فاجعه بزرگ در حال رقم خوردن است. در فرآیند فرسایش خاک، ذرات از بستر خود جدا می‌شوند و خاک حاصلخیزی خود را از دست می‌دهد، این پدیده منجر به کاهش حاصلخیزی خاک، فقر زمین‌ها و مزارع کشاورزی، از بین رفتن جنگل‌ها و مراتع می‌شود و در درازمدت منجر به کاهش سطح آب‌های زیرزمینی هم خواهد شد.
از اهمیت توجه به این موضوع همین بس که بر اساس آمار‌های ارائه شده توسط کارشناسان، برای تشکیل یک سانتی‌متر خاک حاصلخیز حدود یک‌هزار سال زمان نیاز است که این عدد به خوبی بیانگر ضرورت حفاظت از خاک می‌باشد.
