جوان آنلاین: سازوکار «تولید بار اول» رهیافت مهمی در زمینه بومی‌سازی تجهیزات و فرایند‌های گلوگاه در صنایع است که نه تنها بازاری تضمین‌شده برای شرکت‌های دانش‌بنیان فراهم کرده، بلکه همکاری بین بخش صنعتی و این شرکت‌ها را تسهیل کرده است. اهمیت تولید بار اول پس از قانون جهش تولید دانش‌بنیان را می‌توان از این جهت سنجید که بعد از این قانون و طی یک سال اخیر بیش از ۷هزار‌میلیارد تومان بازارسازی تضمینی در این زمینه از سوی شرکت‌های دانش‌بنیان انجام شده است.
بومی‌سازی تجهیزات و فرایند‌های گلوگاه در صنایع برای رشد و توسعه اقتصاد حیاتی است. یکی از راهکار‌های مؤثر در دستیابی به این بومی‌سازی، مکانیسم موفق و تجربه‌شده در زمینه بومی‌سازی است. در ایران نیز از اوایل دهه ۹۰، اقتصاد ایران به صورت کاملاً محرمانه به سمت بومی‌سازی با کمک دو قطب صنعتی و قطب علم و فناوری این کشور رفته است.
طی اجرای موفقیت‌آمیز سناریوی بومی‌سازی در صنعت انرژی و نفت و گاز ایران در چند سال اخیر، سازوکاری تحت عنوان تولید بار اول شکل گرفته است که اولین و تنها مدل موفق بومی‌سازی و طی فرایند مربوط در این زمینه بوده است. این سازوکار نه تنها به ارائه بازار تضمینی برای شرکت‌های دانش‌بنیان کمک بلکه همکاری بخش صنعت و این شرکت‌ها را تسهیل کرده است.
اهمیت تولید بار اول
سازوکار «تولید بار اول» تولید تجهیزات استراتژیک برای یک صنعت خاص از سوی شرکت‌های دانش‌بنیان است که برای اولین بار این تولید صورت می‌گیرد. این مکانیسم در ترویج بومی‌سازی و کاهش وابستگی به تکنولوژی و تجهیزات خارجی بسیار موفق بوده است. بر همین اساس نیز در سال۱۳۹۷ کارگروه تولید بار اول با مشارکت معاونت علمی‌و فناوری ریاست جمهوری و وزارت صنعت تشکیل شد تا این مشکل را به کمک حوزه دانش‌بنیان رفع کند. بر همین اساس نیز تاکنون و در طول سه سال گذشته، ۱۹۳طرح از بیش از ۷۰دستگاه دولتی و حاکمیتی، از سوی دبیرخانه کارگروه تولید بار اول دریافت شده که برای ۹۹مورد از آن‌ها مجوز ترک تشریفات قانون و مقررات برگزاری مناقصات از طرف معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری صادر شده است. اهمیت تولید بار اول پس از قانون جهش تولید دانش‌بنیان را می‌توان از این جهت سنجید که بعد از این قانون و طی یک سال اخیر بیش از ۷هزار‌میلیارد تومان بازارسازی تضمینی در این زمینه از سوی شرکت‌های دانش‌بنیان انجام شده است.
اهمیت تولید بار اول در اکوسیستم اقتصاد دانش‌بنیان
اکوسیستم اقتصاد مبتنی بر دانش در نوآوری، انتقال فناوری و تجاری‌سازی تحقیق و توسعه رشد می‌کند. تولید بار اول نقشی محوری در این اکوسیستم ایفا می‌کند، زیرا نه تنها شرکت‌های دانش‌بنیان را به سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه تشویق، بلکه بازاری را برای محصولات آن‌ها فراهم می‌کند. با الزام شرکت‌های دانش‌بنیان، شرکت‌های صنعتی و مدیران دولتی به تولید تجهیزات استراتژیک برای صنعت خود برای اولین بار، مکانیسم تولید بار اول فرصت‌هایی برای همکاری و هم‌افزایی بین ذی‌نفعان مختلف ایجاد می‌کند.
مزایای تولید بار اول برای شرکت‌های دانش‌بنیان
شرکت‌های دانش‌بنیان می‌خواهند از طریق تولید بار اول مزایای قابل توجهی به دست آورند. آن‌ها با تولید تجهیزات استراتژیک برای صنایع، نه تنها به بومی‌سازی کشور کمک می‌کنند، بلکه بازاری تضمین‌شده برای محصولات خود ایجاد می‌کنند. این بازار تضمین‌شده ثبات را فراهم می‌کند و به شرکت‌های دانش‌بنیان اجازه می‌دهد تولید و سرمایه‌گذاری خود را بر اساس آن برنامه‌ریزی کنند، ضمناً با ترک تشریفات تولید بار اول، این شرکت‌ها از هزینه‌های مربوط به شرکت در مناقصه معاف هستند. این امر نه تنها بار مالی آن‌ها را کاهش می‌دهد بلکه اجرای پروژه‌های بومی‌سازی را نیز تسریع می‌بخشد.
تولید بار اول مکانیسم مهمی در زمینه بومی‌سازی تجهیزات و فرایند‌های گلوگاه در صنایع است که نه تنها بازاری تضمین‌شده برای شرکت‌های دانش‌بنیان فراهم کرده، بلکه همکاری بین بخش صنعتی و این شرکت‌ها را تسهیل کرده است. مکانیسم تولید بار اول، همانطور که در قانون جهش تولید مبتنی بر دانش گنجانده شده، ثابت کرده موفق‌ترین مدل بومی‌سازی در کشور ما بوده است. برای کشور ما جهت تقویت اکوسیستم اقتصاد دانش‌بنیان خود و دستیابی به خودکفایی در تولید تجهیزات استراتژیک، ادامه حمایت و تقویت تولید بار اول در تمامی صنایع ضروری است.
رویکرد «تولید بار اول» و مجوز ترک تشریفات آن
مجتبی یوسفی، عضو هیئت رئیسه مجلس شورای اسلامی در گفتگو با «جوان» با اشاره به رفع مشکلات خرید محصولات شرکت‌های دانش‌بنیان و اقدامات معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهور با ایجاد کارگروه تولید بار اول در راستای ترک تشریفات مزاحم در این بخش گفت: ما باید بپذیریم که در حال حاضر بحران کشور، بحران اشتغال به ویژه اشتغال افراد تحصیلکرده است.
وی با بیان اینکه در شرایط فعلی نوع نگاه به اشتغال تغییر کرده است، بیان کرد: بیش از دو دهه پیش به دلیل اینکه کار‌ها جنبه تخصصی نداشت، کار‌ها بیشتر جنبه تجربی می‌گرفت و اشتغال به این نحو بود، اما در حال حاضر باید بپذیریم که اگر کشور‌های دنیا در حوزه اشتغال موفق بودند، این به دلیل صادرات خدمات فنی و مهندسی و دانش‌بنیان بوده است.
عضو هیئت رئیسه مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه شرکت‌های دانش‌بنیان چند ویژگی بارز دارند، بیان کرد: نخستین ویژگی شرکت‌های دانش‌بنیان این است که هزینه اولیه ایجاد این شرکت‌ها پایین است. دوم، این شرکت‌ها بر محور دانش ایجاد می‌شوند و تولید محصولات‌شان مورد نیاز کشور است، از طرف دیگر مسئله فناوری و دانش نیز نیاز اساسی صنعت امروز کشورمان است، بنابراین اکوسیستم اقتصاد دانش‌بنیان نیاز فعلی صنعت را پوشش خواهد داد و تولید بار اول از این جهت بسیار مهم و کلیدی است.
وی با اشاره به تصویب قانون جهش تولید دانش‌بنیان در مجلس بیان کرد: ما در متن قانون گفتیم که اگر شرکت دانش‌بنیانی محصولی را تولید می‌کند و این محصول واردات مشابه دارد، اولویت باید با تولید محصول داخلی باشد.
این نماینده مجلس شورای اسلامی بیان کرد: در حال حاضر دولت با محوریت معاونت علمی و فناوری رئیس‌جمهور و وزارت صمت تولید بار اول محصولات شرکت‌های دانش‌بنیان را با هدف ترک تشریفات مدنظر قرار داده است.
عضو هیئت رئیسه مجلس شورای اسلامی با اشاره به اینکه ترک تشریفات برای شرکت‌های دانش‌بنیان یک مزیت است، اظهار امیدواری کرد رویکرد تولید بار اول و ترک تشریفات آن برای بازارسازی تضمینی و خرید قطعی محصولات شرکت‌های دانش‌بنیان مزیت بزرگی برای این شرکت‌ها داشته باشد.
جمع‌بندی
بومی‌سازی تجهیزات و فرایند‌های گلوگاهی برای کاهش وابستگی به واردات، افزایش خودکفایی و ارتقای رشد اقتصادی بسیار مهم است. مکانیسم تولید بار اول موفق‌ترین مدل بومی‌سازی در بسیاری از کشور‌ها از جمله ایران است. در واقع قانون جهش تولید دانش‌بنیان مصوب شورای اسلامی، سازوکار تولید بار اول را به عنوان یکی از جنبه‌های لاینفک تلاش‌های بومی‌سازی دربرمی‌گیرد. این قانون به شرکت‌ها اجازه می‌دهد مراحل مناقصه را دور بزنند و بوروکراسی اداری را کاهش دهند و در نتیجه پروژه بومی‌سازی شرکت‌ها و ارگان‌های دولتی را تسهیل کنند.
