یک کارشناس انرژی معتقد است ایران در سال ۱۴۰۱، اگر گاز با قیمت پایین به پتروشیمی‌های متانولی نمی‌داد و به جای آن به توسعه صادرات اقدام می‌کرد به صورت میانگین ۳ میلیارد دلار درآمدزایی داشت، در حالی که از فروش گاز به قیمت رانتی به پتروشیمی‌های متانولی کمتر از ۲/۱ میلیارد دلار درآمدزایی کرد. این بدان معناست که تجارت گاز برای دولت صرفه اقتصادی بیش از ۵/۲ برابری نسبت به اعطای رانت خوراک ارزان و تولید متانول دارد.
مریم رحمانی کارشناس انرژی در گفتگو با «جوان»، درخصوص توسعه تجارت گازی اظهار کرد: «یکی از موضوعات مهمی که در آینده بازار گازی مطرح خواهد شد، این است که تجارت گاز رونق پیدا می‌کند و ایران هم هاب جدی در حوزه تجارت گاز است، زیرا هم منابع دارد و هم ظرفیت بیش از ۴ هزار کیلومتری خطوط لوله را داراست و هم در انتقال گاز به نقطه مطلوبی رسیده‌ایم. بنابراین موضوع تجارت گاز برای ما بسیار مهم است. با توجه به دو قطب توسعه‌ای دنیا که هندوستان و پاکستان با توجه به جمعیت زیادی که دارند، خواهند بود. بنابراین حجم بالایی از تجارت گاز را در منطقه جنوب شرقی، ایران در اختیار دارد و از سوی دیگر کویت، عراق، روسیه، ترکیه و اروپا هم به گاز ایران نیاز دارند و اگر هاب انرژی شکل بگیرد انتقال گازی ایران به این کشور‌ها به صرفه خواهد بود.»
وی با اشاره به هدررفت انرژی در ایران گفت: «مصرف بالای انرژی در بخش خانگی و تجاری ما باید درمان شود و سیاست‌های قیمتی هم تنها راه علاج آن است. پیاده‌سازی سیاست‌های قیمتی هم چندین طرح دارد و یکی از این طرح‌ها، «کوپن انرژی» هست که خود مردم صادرکننده انرژی باشند و عواید آن به مردم برسد و حاکمیت هم هزینه انتقال و مالیات اخذ کند. حال بحث‌هایی در بخش خانگی مطرح است که الگوی مصرف شکل بگیرد، اما بحث اصلی هدررفت انرژی به دلیل پایین بودن قیمت در بخش صنعت اعم از حوزه سوخت و خوراک است. یک زنجیره ارزش گاز است که پتروشیمی خوراک گازی را مانند اوره و متانولی‌ها شامل می‌شود و یک دسته‌بندی هم برای سوخت صنایع است، در واقع ما یکسری محصولاتی را تولید می‌کنیم که هیچ ارزش افزوده‌ای را ندارد و ما انرژی و خوراک ارزان را صادر می‌کنیم.»
هاشم‌زاده با اشاره به تولید «متانول» اظهار داشت: «یکی از جدی‌ترین بخش‌های اقتصادی ما که به شدت غیرکارا و عملاً در بخش خام‌فروشی قرار می‌گیرد، «متانول» است، یعنی تولید متانول کاملاً غیراقتصادی است. ما رانت خوراک ارزان به متانولی‌ها می‌دهیم که متانول تولید کنند و متانولی که صادرات می‌کنند ارزآوری کمتری نسبت به صادرات خام همان معادل گازی که به آن‌ها دادیم، دارد؛ یعنی اگر به جای خوراکی که به متانولی‌ها دادیم، شلنگ گازی به اروپا و عراق وصل می‌کردیم، درآمد بیشتری داشتیم. بنابرین در بحث مربوط به تجارت گاز باید تغییرات جدی اعمال کنیم، یعنی هم مصارف داخلی را به سمت بهینه شدن ببریم و هم تولید غیر اقتصادی هر محصول صنعتی را متوقف کنیم. وقتی رانت خوراک ارزان می‌دهیم و نتیجه نمی‌گیریم، یعنی اقدامات ما اشتباه است.» وی با تأکید بر توسعه زنجیره ارزش توسط پتروشیمی‌ها گفت: «مهم‌ترین اصلاح جدی ما در صنعت پتروشیمی، خوراک گازی است، چون هم خوراک استفاده می‌کنند هم سوخت و باید به سمت اصلاح آن‌ها از دو راه برویم؛ راهکار اول توسعه زنجیره ارزش متانول با تضمین واقعی برای اهدای رانت خوراک است، یعنی اعطای رانت خوراک به آن‌ها را تداوم دهیم و در ازای آن هر چه سود کسب کردند را در جهت توسعه زنجیره ارزش بهره ببرند، یعنی از متانول به تولید الفین، اتیلن و پروپیلن برسیم که به شدت ارزش افزوده دارد.»
رحمانی ادامه داد: «بحث دوم این است که اگر پتروشیمی‌ها اعتراض کرده و بگویند که خوراک را گران می‌دهید، باید گفت که اولاً این نرخ گران نیست؛ البته نرخ خوراکی که صنایع دریافت می‌کنند، متفاوت است. یعنی نرخ سوخت صنایع غیر عمده و سیمانی، ۱۰ درصد خوراک گاز پتروشیمی‌هاست و اگر بخواهیم قیمت نهایی گازی که به دست صنایع می‌رسد را جمع‌بندی کنیم، حدود هفت الی هشت سنت خواهد بود. بنابراین ما گاز بسیار ارزان را به صنعت می‌دهیم، اما یکسری پتروشیمی‌ها خواهان دریافت رانت مجدد هستند یا بعضاً می‌گویند می‌توانیم گاز را از قطر با نرخ ۱۰ سنت وارد کنیم. بنابراین اول به آن‌ها مجوز واردات می‌دهیم و دوم گاز آن‌ها را قطع و به بحث تجارت گاز و صادرات گاز وصل می‌کنیم. قطعاً تجارت گاز سودده‌تر از اعطای رانت خوراک ارزان به پتروشیمی‌هاست.»
وی بیان کرد: «پتروشیمی جدید متانولی را کاملاً باید ملغی کنیم و در مقابل پتروشیمی قدیمی‌ها هم که سرمایه‌گذاری در آن‌ها صورت گرفته باید راه حل بگذاریم که یا باید گاز وارد کنند یا اگر می‌خواهند رانت خوراک بگیرند، تنها منوط به توسعه زنجیره ارزش و عدم تخصیص سود سالانه است. حتماً باید تضمین واقعی از آن‌ها بگیریم، زیرا چندین بار از آن‌ها تضمین گرفته شده، اما عملاً اتفاقی نیفتاده است و شاهد این هستیم که ۹۵ درصد متانول تولیدی به بازار انحصاری چین صادر می‌شود و تخصیص غیربهینه منابع گازی به پتروشیمی‌های خوراک گازی زنجیره متانول یا متوقف شود یا زنجیزه ارزش را توسعه دهند، در غیر این صورت تولید متانول و صادرات خام آن هیچ صرفه اقتصادی برای ما نخواهد داشت و اگر گاز را خام صادر کنیم هم درآمدزایی بیشتری داشته و هم ارزآوری کشور بیشتر خواهد بود.»
