۱۳ اردیبهشت ماه سال ۹۶ بود که با انفجار معدن زغال سنگ یورت آذربایجان ده‌ها کارگر زیر آوار‌ها حبس شدند و تعداد زیادی از کارگران هم مجروح! معدن زغال‌سنگ زمستان یورت آزادشهر با انفجار ۱۳ اردیبهشت سال ۹۶، جان‌باختن ۴۳ کارگر و مصدومیت ۷۰ نفر دیگر شهرت جهانی یافت؛ معدنی که بعد از حادثه معلوم شد بخشی از کارگرانش زیرزمینی بودند و نامی از آن‌ها در فهرست کارگران مشاهده نمی‌شد. مرگ مظلومانه ۴۳ کارگر که به دلیل حبس شدن در تونل و بسته شدن راه خروجی، آرام آرام تسلیم مرگ شدند، هنوز هم بعد از شش سال دردناک است و داغ این کارگران بر دل خانواده‌هایشان و همه مردم ایران سنگینی می‌کند. بر اساس جمع‌بندی و گزارش کمیته حقیقت‌یاب، کارفرمای معدن به سبب فراهم نکردن الزامات قانونی برای ایمنی معدن از جمله «نبود سیستم تهویه مناسب و کافی در تونل، نبود مسیر‌های کمکی برای تهویه تونل، ندادن آموزش‌های لازم و کافی و نبودن نظارت بر کارگران برای جلوگیری از ایجاد هرگونه شعله یا جرقه داخل تونل، مجهز نبودن لوکوموتیو‌ها به تجهیزات رادیاتور اگزوز و نبود تشکیلات امداد و نجات و مدیریت بحران در معدن»، صد‌درصد مقصر است. مرگ و مصدومیت ده‌ها کارگر در معدن یورت، اما نه نخستین حادثه‌ای بود که در حوزه کار و کارگری رخ می‌دهد و نه آخرین آن!
برق‌گرفتگی، سقوط از ارتفاع، دفن‌شدن زیر آوار و حوادثی از این قبیل آشناترین حوادثی است که طی سال‌های اخیر در حوزه کار و کارگر رخ داده‌است. مطابق گزارش سازمان بین‌المللی کار روزانه حدود ۶ هزار نفر یا سالانه ۳/۲ میلیون نفر در اثر بیماری‌ها و حوادث مرتبط با کار جان خود را از دست می‌دهند. به علاوه هر سال برای کارگران سراسر جهان ۳۴۰ میلیون حادثه شغلی و ۱۶۰ میلیون قربانی بیماری ناشی از کار روی می‌دهد، بر اساس آخرین بررسی‌های سازمان جهانی کار از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۶ میلادی بیماری‌های ناشی از کار، دلیل ۸۱ درصد از مرگ‌های مربوط به مشاغل است و حوادث ۱۹ درصد از مرگ‌های حین کار را شامل می‌شود و سالانه ٤ درصد از تولید ناخالص در جهان (۲۵/۱ تریلیون دلار) صرف هزینه‌های مستقیم و غیر‌مستقیم بیماری‌ها و حوادث ناشی از کار می‌شود. در ایران هم سالانه به طور میانگین ۱۳هزار حادثه ناشی از کار در ایران رخ می‌دهد که ۷۰۰ تا هزارو۲۰۰ مورد آن منجر به فوت می‌شود.
حوادث کار به روایت آمار
امروز روز جهانی کارگر است. کارگرانی که مسئولیت اصلی چرخاندن چرخ‌های تولید و خدمات به دستان پرتوان آن‌ها سپرده شده‌است، اما خیلی وقت‌ها به واسطه حوادث ناشی از کار، ناتوان و از کار افتاده شده و از چرخه اشتغال خارج می‌شوند. این حوادث حتی گاهی اوقات می‌تواند جان این افراد را در معرض خطر قرار دهد و منجر به مرگ آن‌ها شود.
برابر آمار اعلام شده وزارت کار از سال ۱۳۸۷ تا آبان ۱۴۰۰ سالانه به طور میانگین ۱۳ هزار حادثه ناشی از کار در ایران رخ می‌دهد که ۷۰۰ تا هزارو ۲۰۰ مورد آن به منجر به فوت می‌شود، همچنین طبق آمار اعلام شده توسط پزشکی قانونی فوتی‌های ناشی از کار در فاصله سال‌های ۱۳۸۷ تا ۱۳۹۴ حدود ۱۲۹۰ تا ۱۹۹۴ نفر بوده‌است و همیشه آمار حوادث و فوتی‌ها به دلایل مختلف همچون نوک قله کوه یخی است، اما در حوزه میزان فوتی به علت بیماری ناشی از کار، متأسفانه به دلیل برخی ضعف‌های ساختاری و عدم توجه جدی ارگان‌های مرتبط، هنوز آمار دقیقی از میزان مرگ و میر به علت بیماری‌های ناشی از کار در ایران و میزان دقیق تحمیل هزینه‌های مستقیم و غیر‌مستقیم بر اقتصاد ملی را نیز نداریم که غالباً طبق نظر سازمان جهانی کار، مرگ و میر به علت بیماری ناشی از کار چندین برابر مرگ میر به علت حوادث ناشی از کار است.
حمایت از کارگر در قانون
سازمان جهانی کار از سال ۲۰۰۳ برای نهادینه‌سازی ایمنی و بهداشت حرفه‌ای در کشور‌های عضو برای ۲۸ آوریل هر سال مصادف با ۸ اردیبهشت‌ماه در هفته کارگر را روز جهانی ایمنی و بهداشت حرفه‌ای اعلام کرده و طبق روال با توجه به نظر اکثر کشور‌های عضو شعاری را برای آن روز تعیین می‌کنند که نیازمند پیگیری و تمرکز بیشتر کشور‌های عضو بر آن موضوع خاص است. کشور ما هم عضو این سازمان جهانی است. مسائل ایمنی و حمایت از کارگران در قانون پیش بینی شده است. در ماده ۸۵ قانون کار، حفظ و صیانت از نیروی کار و منابع مادی کشور است و رعایت نکات ایمنی قانون کار لازم‌الاجراست.
در فصل چهارم قانون کار و در ۲۲ ماده صیانت از نیروی کار، تشکیل شورای عالی حفاظت فنی، تدوین آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌ها و تشکیل کمیته‌های حفاظت فنی پیش بینی شده‌است.
مطابق ماده ۹۱ قانون کار هم کارفرمایان موظفند برای تأمین حفاظت و سلامت کارگران در محیط کار، وسایل و امکانات لازم ایمنی را تهیه کنند و در اختیار آن‌ها قرار دهند؛ کارگران نیز ملزم به استفاده و نگهداری مناسب از تجهیزات محافظتی و بهداشت فردی و رعایت دستورالعمل‌های مربوطه در محیط کاری خود هستند. با تمام اینها، اما این قوانین زمانی ضمانت اجرایی می‌یابند که با یک سیستم نظارتی قوی همراه شوند. در حالی که گاهی کارفرمایان از رعایت این اصول شانه خالی می‌کنند و در مواردی هم به شکل زیرزمینی و غیر‌قانونی نیروی کار را در خدمت می‌گیرند تا حتی حداقل‌هایی همچون بیمه را نیز برای کارگران در نظر نگیرند.
جایگاه کارگر در نگاه اسلام
«کسی که در پی به دست آوردن روزی حلال باشد، مانند مجاهد در راه خدا است.»این کلام مولای متقیان امیرالمؤمنین علی (ع) در وصف جایگاه کار و کارگر است و رسول اکرم حضرت محمد مصطفی (ص) که خاک پایشان سجده‌گاه عرشیان بود، بر دستان کارگر بوسه می‌زدند. جایگاه کارگران در نگاه رهبران جامعه اسلامی ما نیز همواره بالا و والا بوده به گونه‌ای که رهبر انقلاب هم همواره بر پیگیری مطالبات کارگران تأکید داشته‌اند و در دیدار اخیرشان نیز ارزش کارگر، ارزش حیات جامعه و زندگی مردم دانستند و تأکید کردند: «ظلم به کارگر فقط دستمزد ندادن نیست، بلکه اقدام نکردن در زمینه بیمه، بهداشت، آموزش، ابتکار، مهارت‌افزایی، سلامت خانوادگی و امنیت شغلی نیز ظلم به کارگران است.» در چنین شرایطی بر مسئولان فرض است که مسائلی همچون معیشت و از همه مهم‌تر سلامت و ایمنی کارگران را جدی بگیرند و حوادث کار را به حداقل برسانند.
