دوران انقلاب و مبارزه با رژیم استبدادی پهلوی به ویژه در مرحله تظاهرات و اجتماعات مردمی فضایی برای رشد و شکوفایی فضیلتها و ارزش هایی، چون نوع دوستی، ایثار و فداکاری و همچنین عدالتخواهی بود که با پیروزی انقلاب اسلامی ادامه پیدا کرده و به عرصههای دیگر هم توسعه یافت.
یکی از میادین تجلی این فضایل و ارزشها، عمران و سازندگی و رفع تبعیض و محرومیت در روستاهای کشور بود که عموماً پیامدهای سیاستهای اشتباه توسعه در قبل از انقلاب، منجر به فاصله شدید روستاها با شهرها و شکلگیری فقر و محرومیت در روستاها شده بود. چنین وضعیتی، انگیزه گروههایی از دانشجویان انقلابی را برای عزیمت به روستاهای محروم و اقدامات عمرانی و امدادی در این روستاها برای کمک به رفع فقر و محرومیت را فراهم کرده بود و اندیشه اولیه ایجاد یک نهاد و تشکل انقلابی - مردمی برای اقدامات سریع و وسیع در راستای محرومیتزدایی و توسعه عمرانی روستاها را مطرح کرده بود.
در چنین فضایی و با گذشت حدود ۴ ماه از پیروزی انقلاب اسلامی «جهاد سازندگی» در ۲۷ خردادماه سال ۱۳۵۸ به فرمان حضرت امام خمینی (ره) با هدف رفع محرومیت از روستاها و ایجاد درآمد و اشتغال و رشد و شکوفایی کشاورزی تشکیل شد.
جهاد سازندگی با جلب مشارکت و همکاری و کمکهای مردمی، اقداماتی در راستای ساخت جاده و تأسیسات عمرانی در روستاها، تأمین اقلام و ماشینآلات کشاورزی و اعزام گروههای مردمی داوطلب کمک به روستائیان به عمل آورد و با شروع جنگ تحمیلی ابتدا ستادهای پشتیبانی جنگ را برای جمعآوری، ارسال و توزیع کمکهای مردمی به جبههها تشکیل و سپس گردانهای مهندسی – رزمی و قرارگاههای عملیاتی و پشتیبانی را در جبهههای نبرد، برپا و مستقر کرد تا با احداث جاده، خاکریز، سنگر و کانال تردد و استقرار رزمندگان برای نبرد را تسهیل و امنتر سازند.
اثبات کارایی این نهاد انقلابی – مردمی موجب ارتقای آن به وزارت جهاد کشاورزی در تاریخ ۲۷ آذر ۱۳۶۲ شد.
در واقع بسیج سازندگی زائیده تفکری بود که از ارزشهای دینی و فضایل انسانی برخاسته و در فضای انقلابی ورز خورده و به شکوفایی رسیده بود.
همین ارزشها و فضایل بود که در عرصه هایی، چون محرومیتزدایی از روستاها و مناطق دوردست و همچنین ایجاد شرایط زیست و رزم برای رزمندگان اسلام دربرابر متجاوزین بعثی و سپس بازسازیهای خرابیهای ناشی از جنگ، موجب درخشش این نهاد انقلابی شد و کارنامه پرافتخاری برای آن رقم زد.
با وجود این، شوربختانه در سال ۷۹، یعنی سه سال پس از دولت اصلاحات، این یادگار امام (ره) و لوح پرافتخار سازندگیهای جهادی مردم، با مصلحتسنجیهای بروکراتیک در وزارت کشاورزی ادغام و وزارت جهاد کشاورزی تشکیل شد که با گرفتار شدن به قید و بندها و پیچوخمهای هزارتوی بروکراسی بیمار کشور، به میزان زیادی از فلسفه وجودی، رویکرد و عملکرد «جهاد سازندگی» فاصله گرفت.
اما با احساس این خلأ و کمبود، مجدداً جوانان متدین و انقلابی، برای رفع فقر و محرومیت و کمک به عمران و توسعه مناطق محروم و روستاها معطل نمانده و این بار در قالب جهاد سازندگی، همان شعار و هدف بسیج سازندگی را دنبال کرده و حتی گروههایی از جوانان دانشجو و دانشآموز حزباللهی در قالب اردوهای جهادی، همهساله تعطیلات نوروزی و تابستانی خود را وقف خدمت بیمنت به روستائیان و ساکنان مناطق محروم کردند. اردوهایی که امکان حضور خواهران نیز در آن وجود داشت و کمک به روستائیان و محرومان صرفاً به ساخت و ساز و رساندن کود و سم محدود نمیشد، بلکه این بار طیف وسیعی از خدمات از درمان و پرشکی تا آموزش و ارتقای مهارت و کمک به ارتقای تحصیلی کودکان روستایی را نیز دربر میگرفت. وجه اشتراک این سه قواره جهادی، یعنی جهاد سازندگی، بسیج سازندگی و اردوهای جهادی باز همان ارزشها و فضایل الهی-انسانی و انقلابی است که خوشبختانه ریشه در فطرتهای پاک الهی داشته و امروز با گذشت ۴۳ سال از پیروزی انقلاب اسلامی با تجارب گرانقدر نیز آمیخته و تقویت شده است.
این ارزشها و فضایل و تجارب متصل به آن به اثبات رساندهاند که؛
۱- فعالیتهای مربوط به یاری محرومان و محرومیتزدایی آنقدر حلاوت و شیرینی دارند که برخلاف سختیهای ظاهری آن، برای مردم به ویژه جوانان دارای کشش و جذابیت بوده و هیچ قالبی غیر از تشکل جهادی قادر به پاسخگویی به این کشش و سازماندهی و جهتدهی آن در سطح گسترده و اثربخش نخواهد بود.
۲- نهادینه شدن این ارزشها و فضایل در جامعه ما به آن اندازه است که تفکری بلند و جهادی را رقم زده که برای حل مشکلات و مسائل مربوط به محرومان و پابرهنگان معطل چیزی جز همت خود نمیماند. از این رو لازم است تشکلی در قواره این تفکر و همت بلند و جهادی فراهم باشد که برای خانوادهها نیز شناخته شده و قابل اعتماد و به اولویتهای خدمت و محرومیتزدایی نیز اشراف داشته باشد.
با نگاه به این واقعیتها و تجربه «جهاد سازندگی» که شرق حضور امثال شهید بهشتی را برمیانگیخت، به نظر میرسد تقویت امر سازندگی، در قالب نهادی جهادی – مردمی یک ضرورت هم برای رفع فقر و محرومیت از روستاها و مناطق دور دست و محروم و هم برای پاسداشت همت بلند برآمده از ارزشها و فضایل دینی – انسانی و انقلابی جوانان مشتاق خدمت و تلاش جهادی است.