سرویس فرهنگ و هنر جوان آنلاین: محمد علیزاده در سابقه کاریاش تهیهکنندگی برنامه مشهور «مبصر پنج ساله کلاس» را دارد، او تا به حال برنامههای متعددی از جمله «من میتوانم»، «با بچههای ایران»، «نقاشی- نقاشی»، «طرح، رنگ، نقاشی» و «امیدهای ایران» را تولید کرده است. وی هم اکنون تهیه کننده برنامه «قاب نگاه» شبکه آموزش سیماست.
به عنوان یک برنامهساز تلویزیون بفرمایید اهمیت تولید برنامه کودک در چیست؟
کودکان سازندگان آینده کشور هستند. شما به عنوان یک بزرگسال حتماً بخشی از رفتارتان ناشی از آموزههایی است که در کودکی از برنامههای تلویزیون تاثیر گرفته بودید. بهترین شیوه سرمایهگذاری برای کشور، سرمایهگذاری روی کودکان است. اگر به عقب نگاه کنیم، امام خمینی (ره) هم در سال ۱۳۴۲ چنین تعبیری را برای جوانانی که سالها بعد انقلاب کردند به کار بردند. ما در برنامههای کودک در حال آموزش افرادی هستیم که ۲۰ سال آینده هر کدام بخشی از وظایف جامعه را بردوش دارند. ۲۰ سال زمان زیادی نیست. یک خوبیای که هنوز ما در جامعه ایرانی داریم این است که جامعه ما خانوادهمحور است و تربیت اسلامی از سن پایین به کودکان ارائه میشود، برای همین است که در سنین بزرگسالی مسائلی، چون ادب و احترام در ضمیر ناخودآگاه بسیاری از افراد وجود دارد.
به نظرتان چرا باید بیبیسی در انگلیس که یک رسانه سیاسی و خبری است سراغ برنامه کودک برود؟
آنها هم دارند برای آینده ما برنامه میریزند. همانطور که اعلام کردند فعلاً قرار نیست برنامه ویژه به زبان فارسی تولید کنند و صرفاً ترجمهای است، اما فکر میکنم در آینده سراغ این کار نیز میروند. تجربه نشان داده برنامههای کودک در شبکههای ماهوارهای بعد از مدتی با افول روبهرو شده و اقبال مردم به آنها کم میشود. یکی از شبکههای ماهوارهای رسماً اعلام کرده ظرف یک سال بین ۲۰ تا ۳۰ درصد ریزش مخاطب داشته و در آستانه تعطیلی قرار گرفته است ولی بیبیسی به دلیل اینکه از بنیه مالی خوبی برخوردار است، سادهترین راه تهاجم را تولید برنامه کودک قرار داده است، دلیل آن هم مشخص است، چون کودکان متوجه اهداف آنها نمیشوند و به راحتی گول میخورند و مطالب مورد نظر آنها در وجوشان نهادینه میشود و نتیجهاش را ۲۰ سال آینده باید دید. همان طور که اگر به سالهای قبل نگاه کنید میبینید قبح بسیاری از مسائل مثل «شل حجابی» ریخته است.
یعنی یک نوع استحاله فرهنگی در پشت راهاندازی چنین برنامههایی وجود دارد؟
اشاره کردم که جامعه ما خانوادهمحور است، اما در غرب خانوادهمحور بودن جای خود را به «مهدکودکمحور» و «مربیمحور» بودن داده است. آنها به دنبال تغییر سبک زندگی ما هستند، یعنی پیادهسازی اهداف سند ۲۰۳۰ که خیلی از اهدافش در فرهنگ ما جایی ندارد. از سوی دیگر هم این نکته را در نظر بگیرید که آنها در برنامههای کودکشان به پروپاگاندا نیز توجه ویژهای دارند.
چطور پروپاگاندا میکنند؟
آنها در برنامههایشان یک خانه یا مهدکودک را با لوازم مدرن و کامل نشان میدهند که در آن بهترین همه چیز در حد عالی است و به مخاطب بیننده در جوامع جهان سوم القا میکنند که زندگی در غرب یعنی زندگی در مدینه فاضله و خب این روی کسانی که شناخت کافی نسبت به ماهیت غرب ندارند تاثیرگذار است.
فکر میکنید برنامه کودک «بیبیسی» چقدر در ایران با استقبال روبهرو میشود؟
من بین کسانی که اخبار «بیبیسی» را دنبال میکنند و آنها که مخاطب دیگر برنامههای این شبکه هستند تفاوت قائل هستم. خیلی از افراد هستند که اتفاقاً آدمهای مسجدی و مذهبی هستند ولی بنا به شرایط کاری مجبورند اخبار «بیبیسی» را هم دنبال کنند ولی مخاطب برنامههای این شبکه نیستند.
به نظرتان برای خنثی کردن اهدافی که این شبکه انگلیسی در تولید برنامه کودک برای کودکان ایرانی انجام میدهد چه باید کرد؟
اولین قدم این است که برای ساخت برنامه کودک روی زانو بنشینیم تا همقد کودکان شویم و دنیا را از زاویه نگاه آنها ببینیم. به قول مولوی «بهر طفل نو پدر تیتی کند/ گر چه عقلش هندسه گیتی کند». وقتی شبکههایی مانند «بیبیسی» میخواهند یک ساعت کار کودک تولید کنند از ۶۰ دقیقهاش ۵۸ دقیقه شادی و نشاط و موارد مورد علاقه کودکان است و در دو دقیقه حرف اصلی را میزنند، اما ما در داخل هنوز یاد نگرفتهایم این کار را بکنیم، مثلاً میخواهیم درباره اخلاق صحبت کنیم. از یک ساعت ۵۸ دقیقه حرف میزنیم و فقط دو دقیقه بچهها را شاد میکنیم.
یکی از گلایههای بزرگ برنامهسازان کودک وجود اسپانسرها در برنامههای کودک به بهانه بیپولی صداوسیماست، این کار چقدر به ضرر برنامه کودک است؟
در برنامه کودک به هیچ وجه نباید اسپانسر وجود داشته باشد. فرد بزرگسال میتواند در برنامه تلویزیونی بخشی که قرار است تبلیغ اسپانسر شود را تشخیص دهد و مختار است آن را دنبال کند یا نه! ولی کودک میان دریافت آموزههای اخلاقی و تبلیغات هیچ تفاوتی قائل نمیشود.
ولی در عمل این اتفاق نمیافتد و بدون اسپانسر برنامههای کودک تعطیل شدهاند!
تلویزیون میگوید ساخت برنامه بدون اسپانسر گران تمام میشود ولی در عمل برنامه خوب تلویزیونی ارزان تمام میشود، مثلاً «خندوانه» یک بار پخش اول است و بعد از آن حدود چهار بار بازپخش میشود. در تولید شاید برای هر دقیقه برنامه ۱۰۰ میلیون تومان هم هزینه شود، اما در بازپخشها این هزینه فرضی به ۲۵ میلیون تومان یا حتی کمتر میرسد. «بیبیسی» هم همین کار را میکند، ابتدا یک برنامه خوب میسازد، بعد آن را به زبانهای مختلف دوبله میکند و از شبکههای متعددش پخش میکند با این کار تقریباً هزینه تولید به یکدهم میرسد. تلویزیون هم اگر برنامه خوب کودک تولید کند، علاوه بر شبکههای داخلی سیما میتواند با دوبله آن به زبانهای خارجی، برنامه را به شبکههای برونمرزی بدهد و بارها از یک برنامه استفاده کند.