سرويس اقتصاد جوان آنلاين: در شرایطی که قرارداد گازی ایران و ترکیه تا شش سال دیگر پایان مییابد، امریکاییها و سایر کشورها به صورت جدی در حال کنار زدن گاز ایران در مهمترین بازار گازی جهان هستند.
به گزارش «جوان»، ترکیه طی یک دهه گذشته با تعریف خود بهعنوان مهمترین هاب انرژی جهان، یکی از عوامل تأمین انرژی اروپا بهعنوان یک مسیر صادراتی شناخته میشود، ضمن آنکه خود نیز مصرفکننده بزرگی محسوب میشود. با افزایش ظرفیت مصرف و تجارت گاز طبیعی در کشور ترکیه، این کشور به بزرگترین بازار گاز در منطقه تبدیل شده و در آینده نزدیک شاهد رقابت تولیدکنندگان الانجی و خطوط لوله برای حضور در این هاب انرژی خواهیم بود.
در ۲۵ سال گذشته، ترکیه در چند پروژه انتقال و توزیع انرژی به ارزش دهها میلیارد دلار مشارکت کرده تا منابع عرضه انرژی خود را متنوع کند. با افزایش ظرفیت ذخیرهسازی و افزایش منابع عرضه، آنها از مزیت متنوع شدن منابع تأمین گاز برخوردار شدهاند. ترکیه سالانه ۵۰ میلیارد مترمکعب گاز طبیعی وارد میکند. بدین ترتیب این کشور برای تولیدکنندگان بزرگ گاز طبیعی بهویژه امریکا، روسیه و قطر از جذابیت زیادی برخوردار است.
بازار جهانی گاز با رکود در عرضه تولیدکنندگان کلیدی روبهرو شده و کشورهای واردکننده نظیر ترکیه میتوانند از مزیت چانهزنی در مذاکرات خود با صادرکنندگان بهرهگیری کنند. وجود شبکه گسترده توزیع و ایجاد زیرساختهای متنوع از دیگر برگهای برنده آنکارا محسوب میشود. ساخت خط لولههای تاناپ و کریدور گازی جنوبی در کنار خط لوله ترک استریم و راهاندازی پایانههای شناور ذخیرهسازی و تبدیل الانجی به گاز، ترکیه را به یک بازار رقابتی تبدیل کرده است.
با شرایط پدید آمده، امریکاییها نیز در سایه انقلاب گاز شیل خواهان کسب سهم از این بازار نوظهور هستند. قیمت الانجی در شرق مدیترانه کمتر از بازارهای آسیایی است و تولیدکنندگان امریکایی الانجی بهخوبی از این تفاوت گسترده آگاهند. بازار گاز طبیعی نیز در هفتههای اخیر با فراز و نشیبهای زیادی روبهرو بوده و اختلاف قیمت گاز در دو بازار آسیا و اروپا به کمتر از ۵۰ سنت کاهش یافته است.
کارشناسان از تغییر مهرههای بازی در بازار گاز طبیعی با افزایش رقابت صادرکنندگان سخن میگویند. رقابت تولیدکنندگان امریکایی و روسی افزایش چشمگیری داشته و تخفیفهای قابل توجه گازپروم در ایجاد این شرایط، نقشی کلیدی دارد.
اگرچه گازپروم رهبر بازار گاز در اروپا به شمار میرود، اما در فاصله جولای سال ۲۰۱۸ تا مارس سال ۲۰۱۹ میلادی، شاهد افزایش ۲۷۲ درصدی صدور الانجی امریکاییها بودهایم. هماکنون امریکاییها سومین تأمینکننده بزرگ گاز اروپا هستند و قاره سبز مهمترین بازار هدف امریکاییها محسوب میشود. فراموش نکنید که در سهماهه نخست سالجاری، ترکیه یکی از بزرگترین بازارهای صدور گاز امریکاییها به اروپا بوده است.
تحولات در واردات گاز طبیعی
آمار منتشر شده توسط دولت ترکیه نشان میدهد از مجموع ۳ /۵۰ میلیارد مترمکعب گاز طبیعی وارداتی ترکیه در سال ۲۰۱۸ میلادی ۵ /۲۲ درصد آن (برابر با ۳۲ /۱۱ میلیارد مترمکعب) بهصورت الانجی بوده است.
کاهش میزان خرید گاز طبیعی از طریق خط لوله و انعطافپذیری در میزان خرید موردنیاز از دیگر راهبردهای آنکارا به شمار میرود. علاوه بر روسیه و ایالاتمتحده، دولت قطر نیز تلاش میکند تا در این بازار سهم بیشتری ایفا کند.
با افزایش سهم الانجی در سبد گاز مصرفی ترکها، نقش خط لولهها (باوجود نقش کلیدی کنونی) بهتدریج در حال کاهش است. روسیه هماکنون بیش از ۵۰ درصد گاز مصرفی ترکیه را از طریق خط لوله تأمین میکند، اما این عدد در حال کاهش است.
راهاندازی دو پایانه جدید واردات الانجی در ازمیر و هاتای دورتیول در ماههای اخیر به رهبران آنکارا اجازه میدهد تا الانجی بیشتری وارد کنند.
ظرفیت روزانه واردات الانجی ترکیه ۱۱۷ میلیون مترمکعب اعلام شده است. این شرایط را باید چالشی برای صادرکنندگان گاز از طریق خط لوله و بر هم خوردن مهرههای بازی دانست.
رؤیای ایجاد هاب تجارت گاز طبیعی
تعدادی از قراردادهای بلندمدت خرید گاز ترکیه در سال ۲۰۲۱ میلادی پایان خواهد یافت. حجم سالانه این قراردادهای وارداتی ۶ /۱۵ میلیارد مترمکعب و برابر با ۳۰ درصد مصرف گاز ترکیه اعلام شده است.
همزمان با مذاکرات ترکها برای تمدید این قراردادها، شاهد حذف بندهای دست و پاگیر و محدودکننده آنها نیز خواهیم بود. شرکت دولتی بوتاش در تلاش برای ایجاد یک هاب و آزادسازی تجارت گاز در این کشور در کنار راهاندازی بورس انرژی از سپتامبر سال ۲۰۱۸ میلادی است. بدین ترتیب شاهد ایجاد قیمتگذاری روزانه گاز در آینده نزدیک خواهیم بود. از سوی دیگر، ترانزیت گاز نیز میتواند با راهاندازی خط لولههای تاناپ و ترک استریم، درآمدهای هنگفتی برای ترکها به ارمغان آورد.
بهبود امنیت انرژی و افزایش قدرت اقتصادی با افزایش حضور در بازار گاز طبیعی در دستور کار آنکارا قرار دارد. بهبود ثبات سیاسی و ایجاد طرحهای پاییندستی نیز از دیگر منافع این طرحها به شمار میرود.
اما تبدیل ترکیه به یک هاب تجارت گاز در شرق مدیترانه نیازمند تغییر در مقررات تجاری و قوانین کنونی این کشور است. اقتصاد ترکیه در آستانه اصلاحات گسترده قرار دارد و شرکتهای خصوصی نقشی کلیدی در این دوره ایفا خواهند کرد.
قیمت کنونی گاز در ترکیه براساس قیمت نفت خام تعیین میشود. بدین ترتیب با افزایش قیمت نفت و سقوط ارزش لیر ترکیه، شاهد افزایش هزینههای آنکارا هستیم. بدین ترتیب زمان ایجاد سازوکار مستقل قیمتگذاری گاز طبیعی فرارسیده است. جایگاه ترکیه بهعنوان یک مسیر کلیدی ترانزیت گاز به اروپا بهسرعت در حال تقویت است و راهاندازی خط لوله تاناپ یک گام کلیدی محسوب میشود. رؤیاهای رهبران ترکیه در حال تحقق است و یک هاب انرژی در جنوب اروپا و شرق مدیترانه در حال شکلگیری است. بهترین راه پیشبینی آینده، ساختن آن است.
در این میان ایران بیتوجه به تحولات اخیر و برنامههای روسیه و امریکا، هیچ برنامهای برای افزایش صادرات به ترکیه نداشته و با وجود درخواست رسمی این کشور از وزارت نفت برای افزایش تجارت گازی میان دو کشور، پاسخ روشنی به این درخواستها داده نشد تا آذربایجان، روسیه و امریکا نفوذ خود را در بازار سنتی ایران بیشتر کنند.