جوان آنلاين: خانواده یکی از نهادهای اجتماعی است و در جامعه ایرانی از تقدس ویژهای برخوردار است، اما در سالهای اخیر امواج افزایش طلاق، نگرانیهایی را به وجود آورده است. برخی از آسیبهای طلاق برای نهاد خانواده ابراز نگرانی میکنند. در این میان، برخی از درآمیختگی آمار طلاقهای واقعی و صوری سخن میگویند.
آخرین آمار ارائه شده از تعداد طلاق، حاکی از آن است که امسال آمار طلاق نسبت به سالهای گذشته با کاهش مواجه بوده است.
در همین ارتباط، «علی مظفری» رییس کانون سردفتران ازدواج و طلاق در هفته گذشته آمار طلاق را از سال ۹۱ تا ۹۷ چنین بیان کرد که سال ۹۱ ساعتی ۱۶ طلاق در کشور به وقوع میپیوست. در سال ۹۶ میزان طلاق به ساعتی ۲۱ طلاق در کشور رسید. از ابتدای سال ۹۷ روند طلاق با وجود ۲۰ سال روند صعودی، روند نزولی پیدا کرد؛ چنانکه ۳ ماهه اول سال ۹۷ به نسبت ۳ ماهه سال ۹۶، ۶ درصد روند نزولی و ۶ ماهه اول سال ۹۷ به نسبت ۶ ماهه سال قبل ۱۲ درصد روند نزولی داشته است.
وی در تشریح آمار دقیق اعلام کرد: در سه ماه اول سال ۹۷، ۴۲ هزار طلاق به ثبت رسیده است و در ۶ ماهه سال ۹۷، ۸۰ هزار طلاق و ۳۰۷ هزار ازدواج به ثبت رسیده است.
روانشناسان و جامعه شناسان برای تبیین چرایی وقوع طلاق تحلیلهای متفاوتی ارائه میدهند از جمله تحلیلهای ساختاری که به اوضاع اجتماعی و اقتصادی جامعه مرتبط میشود. به طور مثال فشارهای اقتصادی یا رکود اقتصادی و بیکاری فزاینده عاملی برای طلاق و جدایی است.
از سوی دیگر، کارشناسانی تحلیلهایی در سطح خرد ارائه میدهند و علل طلاق را عدم مسوولیت پذیری زوج ها، کمبود مهارتهای ارتباطی، عدم رضایت از روابط جنسی و ... میدانند.
با وجود درستی نسبی این تحلیل ها، برخی از صاحب نظران و مسوولان به آمار موجود طلاق تشکیک وارد کردهاند و معتقدند که اگر چه آمار طلاق رسمی و قانونی بالا است، اما عدهای طلاق رسمی میگیرند، ولی بعد از آن به طور غیررسمی و صیغهای زندگی خود را ادامه میدهند.
در همین خصوص، به تازگی «شهیندخت مولاوردی» معاون پیشین زنان و خانواده ریاست جمهوری دوباره موضوع طلاقهای صوری و توافقی را مطرح کرد.
به گفته وی، طلاقی تحت عنوان طلاق تامین اجتماعی رایج شده است با هدف بهره مندی زوجه از امتیاز مستمری تامین اجتماعی والدین درگذشته خود که عملا زندگی زوجین در قالب رجوع شرعی غیررسمی استمرار مییابد یا طلاقهایی که برای معاف کردن فرزند ذکور از خدمت سربازی و یا استفاده از طرحهای حمایتی نهادهایی مانند کمیته امداد و سازمان بهزیستی.
با توجه به چنین کارکردی که مولاوردی از طلاق صوری گفته است، میتوان این پدیده را به طور خلاصه این طور تعریف کرد که طلاق با هدف غیر از جدایی زوجین صورت میگیرد.
همچنان که اشاره شد یکی از اقلام طلاقهای صوری طلاق برای دریافت مستمری والدین است. «علی رستمیان» عضو کمیسیون اجتماعی مجلس در مردادماه سال جاری به خبرگزاریها در این باره گفت: برخی از بند ۳ ماده ۴۸ قانون حمایت از خانواده، سوءاستفاده کرده و با طلاق صوری حرمت خانواده را از بین میبرند تا درآمدشان افزایش پیدا کند.
در همین مورد، «خداقلی میرزایی» مدیرکل تامین اجتماعی شرق تهران در توضیح این پدیده، سال گذشته عنوان کرد: در برخی موارد شوهر، زن را طلاق میدهد برای اینکه زن بتواند از مستمری پدر خود استفاده کند و در قبال آن با خواندن صیغه ۹۹ ساله با یکدیگر زندگی میکنند و این گونه است که آمار طلاق در برخی شهرستانهای کوچک تا حدودی افزایش پیدا کرده است.
گروهی از طلاقهای صوری هم با هدف دریافت سکه از ستاد دیه کشور صورت میگیرد. در این روش زوجین از هم جدا میشوند و زوج به دلیل پرداخت نکردن مهریه به زندان میرود و بعد از مدتی تحت حمایت ستاد دیه کشور قرار میگیرد. وی بعد از دریافت تعدادی سکه مجددا به همسر سابق خود رجوع کرده و به ادامه زندگی خود میپردازند.
دیگر نیت برای طلاق صوری، معافیت فرزند پسر از سربازی است. در این مورد، پسر کفالت مادر مطلقه خود را بر عهده میگیرد تا از قانون کفالت استفاده کند و از سربازی معاف شود.
به دلیل سوءاستفاده از این قانون، شرایط قانون کفالت سختتر شده است تا جلوی این دور زدن قانون و افزایش طلاق صوری گرفته شود. براین اساس، شرط اصلی برای معافیت دائم، گذشت ۳۰ ماه از زمان ثبت طلاق است. این درحالی است که در گذشته از زمان ثبت طلاق، معافیت قابل اجرا بود.
شیوع چنین اقداماتی منجر به این شده است که مسوولان کشور نسبت به آن موضع گیری و این طلاق را رفتار مجرمانه تلقی کنند.
در همین ارتباط «الهیار ملکشاهی» نماینده مجلس شورای اسلامی بیان کرده است: کسانی که از این طلاقهای صوری استفاده میکنند، هم محکومیت حبس دارند و هم جزای نقدی دارند.
در هر صورت میتوان گفت که بخشی از آمار طلاقهای رسمی، طلاق صوری است و به نظر میرسد کسانی که تن به این نوع طلاق میدهند، تنها افراد قانون گریز و هنجارشکن نیستند بلکه آنها از روی ناچاری و برای برون رفت از مشکلاتی بزرگتر، به پذیرش و تحمل یک مشکل کوچک مثل طلاق تن میدهند. گاه زوجه راه برونرفت از مشکلات وام و قرض را طلاق صوری میداند، زیرا که حقوق مستمری پدرش از دستمزد خودش بسیار بیشتر است و لاجرم تن به طلاق صوری میدهد.
مسوولان هرچند از رفتارهایی اینچنین گلایه دارند، اما بهتر است در قوانین یا فشار اقتصادی موجود بر خانوادهها تاملی کنند و به طور یک طرفه به خانوادهها برچسب خاطی و قانون شکن نزنند بلکه به این فکر کنند که چه عاملی سبب این تصمیم برای طلاق صوری شده است. اگر ترس پسران از سربازی رفتن باعث میشود، والدین شان طعم جدایی را بچشند تا پسر معاف شود، این ترس و واهمه پسران را باید جدی گرفت. اگر بخاطر دریافت مستمری پدر است، شاید باید بیشتر به نابرابری حقوق و دستمزدها و اوضاع بیکاری جوانان توجه کرد.