سرویس ایران‌شهر جوان آنلاین: آنچه هویت سیما و منظر شهری و معماری را در شهر‌های بزرگ و کوچک نمایان می‌سازد نما و استفاده از مصالح و رنگ و طراحی بومی و ایرانی است. نما‌های ساختمان در شهر تهران یکی از موضوعاتی است که در دو دهه اخیر به دلیل استفاده از مصالح نامرغوب و طراحی‌هایی که فاقد هویت هستند، به یک معضل بزرگ در این کلانشهر تبدیل شده‌اند. معاون شهرسازی و معماری شهرداری تهران بر این باور است باید با تدوین ضوابط مربوط به طراحی نمای ساختمان سعی کنیم تا جنگل ناموزونی را که از ساخت و ساز‌های اخیر در حوزه شهرسازی تهران ایجاد شده و بیشتر به زوائد بصری شبیه است، ساماندهی کنیم. کارشناسان معماری اعتقاد دارند به همان اندازه که رعایت استاندارد‌های ایمنی در زمان ساخت یک بنا از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است طراحی نمای ساختمان نیز به عنوان جداره بیرونی بنا‌ها که در معرض دید عموم شهروندان قرار می‌گیرد حائز اهمیت است. مهم‌تر اینکه نمای بیرونی ساختمان‌ها نیز به اندازه ساخت خود بنا باید ایمن ساخته شود تا با هویت فرهنگی، معماری و هنری یک شهر هارمونی داشته باشد.
گم شدن آرامش شهر و شهروندان در سیمای شهری
احساس ناامنی در شهر تهران به دلیل عدم رعایت استانداردسازی و مصالح باکیفیت یکی از دغدغه‌هایی است که مدیریت شهری پایتخت با آن روبه‌روست. کما اینکه در سال‌های اخیر با وقوع هر حادثه طبیعی و غیرطبیعی مانند وزش باد یا بارش برف و باران شاهد بروز حوادث ناگواری در اثر ریزش بنای یک ساختمان برای شهروندان بوده‌ایم.
از همه مهم‌تر اینکه در بیشتر مواقع نما‌های ناایمن ساختمان‌ها در زمان حریق یا حوادث این‌چنینی بیشترین آسیب را هم به بنا و هم به ساکنان وارد کرده است. معاون شهرسازی و معماری شهرداری تهران اعتقاد دارد، اگر هر ساختمانی در شهر یک نما داشته باشد که در آن نکات ایمنی و طراحی رعایت نشده باشد، درنهایت با یک جنگل ناموزون از ساختمان‌هایی روبهرو هستیم که علاوه بر اینکه سیما و منظر شهری را دچار آسیب می‌کنند، ناایمن بودن آن نیز برای شهروندان دردسرساز خواهد بود.
عبدالرضا گلپایگانی برای بهبود وضعیت نمای ساختمان‌های تهران اعتقاد دارد که در طول سال‌های اخیر سعی شده تا با تنظیم و تدوین لوایح و قوانینی، الزاماتی را برای نما‌های ساختمان ایجاد کنیم تا وضعیت موجود بهبود یابد.
استفاده از شیشه در نمای ساختمان‌ها یکی از موضوعاتی است که در سال‌های اخیر از سوی اعضای شورای شهر تهران مورد انتقاد قرار گرفته است. کما اینکه در زمان فعالیت شورای چهارم شهر تهران مصوبه‌ای درخصوص عدم استفاده کامل از شیشه در نمای ساختمان‌های بلندمرتبه تهران به تصویب رسید. بر اساس این مصوبه کاربرد شیشه در نمای ساختمان‌ها تنها ۶۰ درصد از کل بنا را شامل می‌شد کما اینکه حتی بعد از تصویب این مصوبه نیز بسیاری از ساختمان‌های بلندمرتبه و حساس شهر مانند ساختمان جدید مجلس به طور کامل از نمای شیشه استفاده کرده بود که همین امر مورد انتقاد مدیران شهری و رسانه‌ها قرار گرفت. در طول یکی، دو سال اخیر نیز همچنان در شهر تهران شاهد استفاده از شیشه بیشتر از آنچه در مصوبه شورای شهر تهران آمده است، در نمای برخی از ساختمان‌های بلندمرتبه بوده‌ایم. اکنون سؤال این است که آیا این طراحی نما به نوعی دهن‌کجی به مصوبه شورای چهارم شهر تهران است؟
معاون شهردار تهران چنین اعتقادی ندارد. به نظر وی با توجه به تغییرات تکنولوژی ساخت شیشه ممکن است درصد استفاده از شیشه در نما بعد از مصوبه کمیسیون ماده ۵ کم یا زیاد شود. کما اینکه شاهد این موضوع هستیم که در استفاده از شیشه در برخی محور‌ها و معابر محدودیت‌هایی وجود دارد مانند اتوبان حکیم که در برخی از ساعات روز نور خورشید به صورت مستقیم می‌تابد. استفاده از نمای شیشه در ساختمان‌های حاشیه این بزرگراه به دلیل انعکاس شدید نور خورشید باعث بروز تصادف در این محدوده می‌شود؛ چراکه انعکاس نور خورشید به شیشه خودرو‌ها دید رانندگان را در هنگام رانندگی دچار مشکل می‌کند و همین موضوع خطرآفرین خواهد بود.
اما در مجموع باید به این نکته تأکید کرد که مطابق مصوبات گذشته استفاده از شیشه با ضوابط خاص در کمیته‌های تخصصی نما مورد بررسی قرار می‌گیرد و درنهایت ۶۰ درصد از نمای یک ساختمان می‌تواند از شیشه پوشیده شده باشد.
یکی از موضوعاتی که در دستورالعمل‌های جدید طراحی نما مدنظر کارشناسان معاونت شهرسازی و معماری شهرداری تهران قرار گرفته این است که از این پس سنگ نما نباید به صورت دوغ‌آبی و چسبی باشد، یا باید به روش خشک یا سیم بسته نصب شود. هرچند از گذشته مقرراتی نیز وجود داشت، اما نظارت درستی انجام نمی‌شد.
در معماری فاقد زبان و فهم واحدی هستیم
معاون شهرسازی و معماری شهرداری تهران معتقد است امروزه بحث نما‌های شهری و مجموعه شهری نسبت به گذشته ماهیت متفاوتی پیدا کرده است؛ چراکه در گذشته جلوه‌گاه نما در معماری ایرانی به سمت خیابان و محل‌های عمومی نبود و حیاط بخش خصوصی خانه بود. این درحالی است که امروزه خیابان‌ها جلوه‌گاه نما‌های ساختمان است و این جلوه‌گاه‌ها محل آشکار شدن هویت ساختمان بوده و از اهمیت بالایی برخوردارند و درواقع اکنون خیابان‌ها محل پیوند با شهر است.
معاون شهردار تهران با اشاره به اینکه در معماری فاقد زبان واحدی هستیم، گفت: در شهرداری تهران به دنبال آن هستیم که بتوانیم در فضا‌های شهری یک هماهنگی و زبان مشترکی در امر نمای ساختمان‌ها داشته باشیم. در زلزله کرمانشاه شاهد آن بودیم که به دلیل رعایت نکردن قاب‌بند در نمای ساختمان‌ها، نمای ساختمان‌ها فروریخت و بر سر شهروندان آوار شد؛ این درحالی است که سایر عناصر ساختمان نظیر استراکچر و سازه ساختمان‌ها پابرجا بود. معاون شهرسازی و معماری شهرداری تهران می‌گوید نمای ساختمان‌ها باید از دوام قابل انتظاری برخوردار باشد به گونه‌ای که سال‌ها در برابر تغییرات اقلیمی و بارش‌های باران و برف دوام بیاورد.
بازگشت هویت معماری بومی در طراحی نما
بازگشت هویت معماری ایرانی و اسلامی در نمای ساختمان‌های پایتخت یکی از خواسته‌هایی است که کارشناسان معماری برای ایجاد آرامش در بنا‌های شهر تهران دارند. هرچند در طول پنج دهه اخیر روی آوردن طراحان نما به الگو‌های معماری غربی باعث شد تا هویت معماری در تهران و سایر کلانشهر‌های کشور از بین برود، اما در طول سال‌های اخیر شهرداری تهران با همراهی مدیریت شهری سعی کرد تا با تشویق طراحان و معماری به استفاده از این الگو‌ها و قرار دادن این سبک معماری به عنوان یکی از الزامات طراحی نما در آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های بالادستی، شاهد روی دادن دوره بازگشت طراحی نما به الگو‌های معماری ایرانی و اسلامی در تهران باشیم. موضوعی که معاون شهرسازی و معماری شهرداری تهران نیز به آن اشاره می‌کند و می‌گوید: نما‌های نمادین و نشانه‌ای باید با هویت تاریخی ما هم‌ریشه باشند و باید مردم نیز این مسئله را مطالبه کنند. هرچند در مناطق ۱۱ و ۱۲ که بنا‌های ارزشمند بیشتری دارد ضوابط و دستورالعمل‌های خاصی را در نظر گرفتیم.
بی‌توجهی به معماری بومی کشور
همچنین شهردار تهران بر لزوم آموزش مردم و تحریک خواسته‌های آنان برای شکل‌گیری معماری زیبا در شهر تأکید کرده و می‌افزاید: امروز مشاهده می‌کنیم که بسیاری از ساختمان‌ها در تهران با معماری رومی به وجود می‌آید. به گفته شهردار تهران این نشان می‌دهد که مردم چنین معماری‌ای را پسندیده‌اند. واقعیت آن است که معماران سرزمین ما نتوانسته‌اند روی معماری بومی کشورمان کار کنند. کشور ما عقبه فرهنگی طولانی دارد. ما باید آستانه دانش و تقاضا در حوزه معماری کشور را بالا ببریم. ما برای سلیقه‌های مردم کار زیادی نکرده‌ایم. وی تأکید کرد: باید در مورد فعالیت‌هایی که تاکنون انجام شده است، آسیب‌شناسی کنیم. کمیته‌های نما تشکیل شده است، اما نباید تبدیل به راهرو‌هایی شوند که می‌توان آن را دور زد یا برگشت.
همچنین بختیاری معاون تحقیقات و فناوری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی معتقد است در سال‌های اخیر مصالح نوین وارد نما‌های ساختمانی شده است، اما بخشی از این مصالح از لحاظ فنی و ایمنی مشکلات عدیده‌ای دارند. کامپوزیت، ترموود و نما‌های پلیمری ازجمله نما‌هایی هستند که طی سال‌های اخیر وارد نما‌های کشور شده است. یکی از مشکلات اساسی این مصالح نوین نبود استاندارد است و در بخش فناوری‌های نوین با خلأ استاندارد روبهرو هستیم.
افزایش نخاله‌های ساختمانی با معماری غیراصولی
حمید موسوی، شهردار منطقه یک تهران با بیان اینکه با وجود اساتید صاحب‌نام، وجود تکنولوژی‌های بومی، پیشینه تاریخی و الگو‌های بومی متأسفانه آنچنان در ساخت و ساز معاصر قابل دفاع نیست، می‌گوید: نما‌های کنونی در بخش ایمنی نیز مشکلات زیادی دارند. به گونه‌ای که استفاده و اجرای ناصواب از مصالح ساختمانی با توسعه پایدار نیز تعارض دارند. در حال حاضر گود سیاه کوه نمونه بارزی از نخاله‌های ساختمانی به‌خصوص مصالح مرتبط با نما است که در حال حاضر ارتفاع یک کوه را پیدا کرده است. شهردار منطقه یک معتقد است زلزله کرمانشاه به‌خوبی نشان داد ما در مقوله کاربرد و اجرای نما‌ها مشکلات زیادی داریم؛ چراکه در این زلزله تنها نما‌های ساختمان از پوسته اصلی جدا شده بود. وی درخصوص سازندگان ذیصلاح می‌گوید: در حال حاضر یکی از مشکلات اجرای صحیح نما نبود سازنده ذیصلاح است. متأسفانه کار ساخت و ساز در کشور در دستان اهل فن نیست. البته در حال حاضر منطقه ۱۰ به عنوان پایلوت برای سازنده ذیصلاح انتخاب شده است.
ارتقای کیفیت ساختمان‌ها با تغییر ضوابط
فرزانه صادق مالواجرد، دبیر شورای عالی معماری و شهرسازی تأکید می‌کند نکته حائز اهمیت آن است که ما در معماری گذشته خود فضا‌های باز، نیمه‌باز و بسته داشتیم، اما اکنون فضای باز و فضای بسته در ساخت و ساز‌ها وجود دارد و فضای نیمه‌باز کاملاً حذف شده و ما نمود آن را در معماری امروز ملاحظه می‌کنیم؛ لذا تمام تلاش ما معطوف به این است که صرفاً به نمای بیرونی ساختمان‌ها شکل و شمایلی بدهیم.
وی می‌افزاید: از همین رو تلاش خواهیم کرد تا با ارتباط مثبت و سازنده‌ای که با شهرداری تهران ایجاد می‌کنیم، بتوانیم آنچه را در شورای عالی مصوب می‌کنیم، از طریق ارتباط مستقیم با شهرداری‌ها اجرایی کنیم. در عین حال اگر لازم باشد، مصوبات دیگری را در کل کشور ابلاغ کنیم تا موارد به شکل فنی‌تری اجرایی شود.
