حدود ۶۵ درصد آلودگی هوای تهران مربوط به اتوبوس‌ها و کامیون‌های سنگین است و با حل این مشکل حدود دو سوم معضل آلودگی تهران برطرف می‌شود. جایگزینی کامیون و اتوبوس‌های فرسوده سال‌ها طول می‌کشد و زمانبر است، بنابراین معاینه فنی بهترین راه جایگزین البته در کوتاه‌مدت است. راهی که مالکان این خودرو‌ها به هر نحو از آن فراری هستند.
امان از حاشیه پایتخت!
برچسب‌های معاینه فنی پس از بررسی‌ها و انجام‌تست‌های دقیق ایمنی و آلایندگی روی خودرو‌ها در مراکز معاینه فنی تهران که همگی مکانیزه هستند صادر می‌شود، اما خارج از تهران ماجرا به شکل دیگری است. ظاهراً صدور برگه‌های معاینه فنی فله‌ای بدون حضور خودرو و بررسی آن در مراکز غیراستاندارد معاینه فنی در حاشیه پایتخت و برخی شهرستان‌ها انجام می‌شود.
برخی خبرگزاری‌ها از صدور تلفنی برگه‌های معاینه فنی بدون اینکه نیازی به حضور خودرو در مراکز معاینه فنی باشد، خبر داده‌اند. یکی از دلایل اقبال خودرو‌های سنگین به مراکز معاینه خارج از تهران، مکانیزه‌نبودن آنهاست.
فیلم شما موجود است!
اکنون دوربین‌های نظارت تصویری در داخل تمام مراکز معاینه فنی تهران و کلانشهر‌ها نصب شده و تمام مراحل انجام تست ایمنی و آلایندگی خودرو‌ها با این دوربین‌ها رصد می‌شود. در نهایت تمام نتایج تست‌ها به همراه عکس خودرو و شماره پلاک آن الصاق شده و برگه معاینه فنی با استناد به وجود و رؤیت این مدارک صادر می‌شود.
به گفته علی رضوی، مدیرعامل سابق ستاد مرکزی معاینه فنی «در صورت ارسال گزارشی مبنی بر احتمال تخلف در صدور برگه معاینه فنی هم می‌توان به تصاویر و عکس‌های دوربین‌های نظارت تصویری مستقر در مرکز مورد نظر مراجعه کرد.»
اگر برگه با استناد به انجام تست‌ها و با حضور خودرو در مرکز صادر شده باشد، حتماً تصاویر و نتایج مکتوب تست‌ها به عنوان مدرک موجود خواهد بود و در واقع مکانیزه‌بودن مراحل انجام معاینه فنی خودرو‌ها در مراکز مکانیزه معاینه فنی راه هرگونه تخلف و سوءاستفاده‌ای را بسته است.
خواسته‌ای که محقق نشد
حال این پرسش مطرح می‌شود که چطور مراکز معاینه غیرمکانیزه یا حتی غیرمجاز هم مشغول به کار هستند؟ جواب این پرسش را رئیس مرکز ملی هوا در سازمان محیط‌زیست با انتقاد از عملکرد ادارات کل محیط‌زیست استان‌ها در بازدید و بازرسی از مراکز معاینه فنی، داده است. به گفته مسعود زندی «بهتر است در آیین‌نامه اجرایی معاینه فنی ساز‌و‌کار قانونی برای بازدید از مراکز معاینه فنی در نظر گرفته شود.»
بر اساس ماده ۶ قانون هوای پاک، نظارت بر مراکز معاینه فنی بر عهده سازمان محیط‌زیست است. برای همین در کارگروه تخصصی معاینه فنی تصمیم گرفته شد که دوره آموزشی برای کارشناسان ادارات کل محیط‌زیست استان‌ها برگزار شود تا بتواند در بحث نظارت و بازرسی با تخصص و دانش بیشتر عمل کند.
اما رئیس مرکز ملی هوا در سازمان محیط‌زیست ضمن انتقاد از عملکرد ادارات محیط‌زیست استان‌ها در بازرسی مراکز معاینه فنی گفت: از بین ۳۱ مرکز استان، تنها ۱۵ استان به درخواست ما جواب داده‌اند. به هر حال خواسته ما در این مورد محقق نشد.
رانندگان چطور گاز می‌دهند؟
رئیس مرکز ملی هوا با بیان اینکه گزارشات ارسالی از ادارات کل محیط‌زیست استان‌ها در مورد بازرسی مراکز معاینه فنی گزارشات ضعیفی بوده، تأکید کرد: اکثر معاونان محیط‌زیست انسانی استان‌ها از این موضوع دلگیر بودند که سازمان محیط‌زیست به طور پی‌در‌پی از آن‌ها اطلاعات می‌خواهد. به هر حال شیوه‌ای که ما برای دریافت اطلاعات مراکز معاینه فنی دنبال کردیم، ناموفق بوده و پیشنهاد من این است که در آیین‌نامه اجرایی معاینه فنی ساز‌و‌کاری برای بازدید و بازرسی از مراکز معاینه فنی لحاظ شود تا این موضوع به شکل قانونمند پیگیری شود.
حدود یک‌ماه قبل هم دبیر کارگروه ملی کاهش آلودگی هوا خبر داد: «طی سه سال گذشته اقداماتی برای ارتقای معاینه فنی، رفع تقلب‌ها و تخلفات معاینه فنی خودرو‌های سبک انجام شده است، اما برای معاینه فنی دیزل‌ها هنوز نگرانی‌های جدی وجود دارد.»
به گفته وحید حسینی «برخی رانندگان خودرو‌های سنگین به اهمیت شدت و ضعف گاز و اثر آن در نتیجه معاینه فنی آگاهی دارند و می‌دانند، چطور گاز دهند تا معاینه فنی را پاس کنند. نبود امکانات در برخی مراکز این مشکل را ایجاد می‌کند که باید برطرف کنیم.»
حل این مشکلات نیازمند همت واقعی کارگروه ملی کاهش آلودگی هوا و محیط‌زیست است تا با مکانیزه‌کردن و نظارت دقیق از سوء‌استفاده معاینه فنی خودرو‌های سنگین جلوگیری شود.
