سرویس ایران جوان آنلاین: در ایران وقتی از بافت‌های تاریخی و ارزش بالای آن‌ها برای معرفی به گردشگران خارجی و جهانی شدن صحبت می‌شود، بسیاری از استان‌ها عنوان می‌کنند که نه تنها حرف‌های زیادی در این زمینه برای گفتن دارند بلکه از جهت‌دارا بودن این بافت‌ها در رتبه بالایی هم قرار دارند. با این حال هنوز هستند مناطقی که با دارا بودن بافت‌های ویژه و ارزشمند تاریخی، نیازمند کمک و توجه مسئولانند تا اولاً از تخریب و حذف شدن فرار کنند و در گام بعدی به جهانی شدن بیندیشند. از جمله این نقاط بافت تاریخی شیراز است که به عنوان اصیل‌ترین بافت خاورمیانه معرفی می‌شود و برای جهانی شدن آن باید مدیریت یکپارچه‌ای در این منطقه رقم بخورد. این بافت تاریخی در مساحتی حدود ۳۶۰ هکتار قرار دارد. بافت تاریخی شیراز تنها به بنا‌های نامداری، چون نارنجستان قوام، مسجد نصیر الملک، مسجد، بازار و حمام وکیل، عمارت کلاه فرنگی، سرا و بازار مشیر، مدرسه خان و ... خلاصه نمی‌شود بلکه در این بافت آثاری از دوره زندیه تا قاجاریه نیز به چشم می‌خورد.
حدود یک سال پیش بود که بافت تاریخی یزد ثبت جهانی شد، اما برخی از کارشناسان بر این باورند که نگهداری از خانه‌های تاریخی یزد به سه دلیل بسیار ساده‌تر از بافت تاریخی شیراز است. اول اینکه آن قدر که در خانه‌های بافت تاریخی شیراز تزئینات به کار رفته، در بافت تاریخی یزد به کار نرفته است. نمای بیرونی بافت یزد هم نمای کاه‌گلی و خشتی است که در مقایسه با نمای آجری بافت تاریخی شیراز، نگهداری آن بسیار ساده‌تر و کم هزینه‌تر است و از همه مهم‌تر اینکه در بافت تاریخی یزد، مردم آن را ترک نکرده‌اند. همان اندازه که مردم این شهر، صنایع دستی خود را نگهداری کرده‌اند. در شیراز، اما بافت تاریخی که از آن به عنوان اصیل‌ترین بافت تاریخی خاورمیانه یاد می‌شود از ساکنان قدیمی آن خالی شده و عوامل متعدد باعث شده این بافت تبدیل به محلی پر از آسیب‌های اجتماعی شود.
حرف مسئولان حرف نیست
با اینکه بار‌ها مسئولان و متولیان میراث فرهنگی فارس و کشور درباره اهمیت احیاء و باز زنده‌سازی بافت تاریخی و حفظ آثار و بنا‌های دوره‌های مختلف به عنوان سرمایه‌هایی ملی و هویت بخش تاریخی فرهنگی کشور سخن گفته‌اند و وعده داده‌اند، اما در عمل جز مواردی معدود و اقداماتی مقطعی، گامی جدی و امیدوار کننده را شاهد نبوده‌ایم. بنابر این باید گفت: حرف مسئولان حرف نیست و نمی‌توان به این وعده‌ها دل خوش کرد. گواه این ادعا همین بس که بافت تاریخی شیراز، شهری که به واسطه برخورداری از داشته‌های تاریخی، فرهنگی، مذهبی، طبیعی، صنایع دستی و سلامت یکی از برند‌های شاخص گردشگری ایران محسوب می‌شود، اما حالا به رغم تمام شعار‌ها و وعده‌ها، همچنان در سایه نبود برنامه و بی‌مسئولیتی متولیان قرار دارد. از مجموع ۳ هزار اثر تاریخی که در فارس ثبت ملی شده، نزدیک به ۴۰۰ اثر در بافت تاریخی قرار دارد. جایی که به دلیل ظرفیت‌ها و پتانسیلی که دارد می‌تواند ثبت جهانی شود. به گفته کارشناسان چند مانع بر سرراه ثبت جهانی بافت تاریخی شیراز است که از آن جمله می‌توان به توسعه بی‌حد و اندازه این بافت و تغییر معماری آن اشاره کرد. اما با این وجود انتظار می‌رود که راهکار‌های اساسی برای ثبت جهانی این بافت تاریخی مورد توجه قرار گیرد.
گوهر‌هایی که کسی آن‌ها را نمی‌بیند
داستان تکراری بی‌پناهی بنا‌های تاریخی استان فارس و بلاخص شهر شیراز که حالا پشت گوش‌های پر از موم مسئولان بلوکه می‌شود! داستانی که در نهایت به فرسودگی بیشتر و تخریب این بنا‌های ارزشمند منجر خواهد شد. در همین رابطه می‌توان به چند اثر و بنای تاریخی اشاره کرد. گوهر بافت تاریخی شیراز با دو عمارت بسیار ارزشمند یکی از دوره قاجار و دیگری پهلوی اول، به رغم برخورداری از معماری و تزئینات کم نظیر و هنرمندانه و با عنوان خانه طالبان، در فهرست آثار تاریخی کشور ثبت شده است. بنایی واقع در کوچه نارنجستان قوام که زمانی محل زندگی گوهر الزمان قوام، خواهر زینت الملک و دختر حبیب الله خان قوام الملک، از تأثیرگزارترین خانواده‌های شیراز بوده و در سال‌هایی به عنوان مدرسه و با تابلوی «شرقی» از آن بهره آموزشی برده شد تا به جای حفاظت، گامی در مسیر تخریب آن برداشته شود؛ این بنا تنها برای مدتی در اختیار خانواده طالبان قرار داشت و سال ۹۱ توسط یکی از دانش‌آموزان مدرسه شرقی که خاطرات فراوانی از آن داشت، خریداری شد و خریدار در بی‌تعهدی مسئولان در حفظ اینگونه آثار می‌گوید: «بلافاصله بعد از خرید این ملک، به اداره کل میراث فرهنگی فارس مراجعه کردم و به پیشنهاد این اداره، بنا را در اختیار میراث فرهنگی گذاشتم تا مرمت شود، اما در کمال ناباوری پس از مدت کوتاهی در یکی از روزنامه‌ها خواندم که دزدان میراث فرهنگی در‌ها و سقف خانه قوام را کندند و بردند»!
البته با اینکه این خریدار از طریق مراجع قضایی شکایت کرده و مدیرکل وقت اداره کل میراث فرهنگی نیز در قالب یک صورت جلسه تعهد داده طی سه ماه این خانه را مرمت کنند و به همان شکلی که تحویل گرفته بودند، تحویل دهند، اما دیگر نه خبری از دزد شد و نه مرمت کننده و نه مسئولانی که تعهد داده بودند!
با این اوصاف شاید فکر جهانی شدن بافت تاریخی شیراز بیشتر به یک توهم بماند تا واقعیت.
