اگر طی سال‌های اخیر اکثر کارشناسان حوزه طلای سرخ، قاچاق پیاز زعفران را یکی از عوامل مهم توسعه تولید این محصول در افغانستان و به خطر افتادن این صنعت در خراسان می‌دانستند، حالا و با قوانینی که بانک مرکزی اعمال کرده، چنین به نظر می‌رسد که باید فاتحه زعفران ایران را بخوانیم. خیلی دور نیست، یعنی سال گذشته بود که کشاورزان افغانی موفق به برداشت بیش از ۲ تن زعفران مرغوب از مزارع خود شدند که در سال‌های قبل‌تر این رقم تنها به چند کیلوگرم محدود بود.
البته تا سال گذشته تولید کنندگان این محصول در خراسان رضوی معتقد بودند قاچاق پیاز زعفران به ویژه به ولایت هرات که در مجاورت این استان قرار دارد، بخشی از بازار جهانی این محصول را به افغانستان منتقل خواهد کرد. اما حالا و با گسترش قاچاق زعفران از کشور، نگرانی‌های زیادی در بین فعالان این عرصه ایجاد شده که معتقدند بخشنامه پیمان‌سپاری ارزی، سرعت خروج غیرقانونی طلای سرخ را به شدت بالا برده است. تا قبل از بخشنامه بانک مرکزی، قاچاق زعفران توجیهی نداشت و گویی این اقدام تمایل به قاچاق طلای سرخ از کشور را افزایش داده و حتی وضعیت بدتر هم خواهد شد. اما حقیقت ماجرا این است که برخی سودجویان به دلیل شیوه‌های غیرمنطقی رفع تعهد ارزی که در بخشنامه جدید بانک مرکزی صادر شده، وارد عمل شده و به صورت غیرقانونی کالا‌ها را از کشور خارج می‌کنند؛ به خصوص اینکه صادرکنندگان شناسنامه‌دار در حال حذف از گردونه صادرات کشور هستند. بر اساس آمار گمرک در شش ماه امسال، بالغ بر ۱۱ تن زعفران به صورت رسمی به افغانستان صادر شده و حجم قاچاق حداقل دو برابر این میزان است.
این اتفاقات در شرایطی رقم می‌خورند که تعرفه صادرات زعفران به کشور‌هایی مانند هند و چین برای افغان‌ها صفر است در حالی که برای زعفران ایران، کشور هند حدود ۳۰ درصد و چین حدود ۱۶ درصد تعرفه صادراتی اعمال کرده‌اند. همچنین صادرات طلای سرخ ایران به امریکا ممنوع است، اما زعفران ایرانی با گواهی مبداء افغانستان، امکان صادرات به این کشور‌ها را به راحتی دارد. حالا و با ابلاغ بخشنامه جدید رفع تعهد ارزی صادرکنندگان و بازگشت ارز حاصل از صادرات که از سوی بانک مرکزی ابلاغ شده و بر اساس آن صادرکنندگانی که تا یک میلیون دلار صادرات در سال انجام می‌دهند، از پیمان‌سپاری ارزی معاف هستند، مشکلات زیادی به همراه خواهد داشت و بزرگ‌ترین خطر این کار، بازارسازی برای کشور افغانستان است. از بی‌توجهی، پایین بودن اطلاعات و کم کاری و ندانم کاری‌های دولتمردان همین بس که حدود ۲۰ سال است پیاز زعفران قاچاق می‌شود و آقایان مدعی‌اند در حال کنترل آن هستیم...!
البته مراکز و سازمان‌های عریض و طویلی مثل ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز و سایر دستگاه‌های دیگر هم وجود دارند که حداقل یکبار بپرسند این همه قاچاق چطور انجام می‌شود؟ و بعد از آن اگر اراده‌ای وجود داشت، مانع این همه تخلف و ضربه زدن به صنعت کشاورزی و کاشت زعفران و اقتصاد و معیشت هزاران نفر در خراسان‌ها شوند. قاچاق اصل و گل زعفران ایران به افغانستان در حالی به خاطر بی‌تدبیری‌های مدیران افزایش یافته که بر اساس آمار‌های مسئولان اداره کشاورزی هرات بیش از ۵/۱ تن زعفران در سال زراعی جدید در این منطقه تولید و ٦٠ تن پیاز این محصول میان کشاورزان این ولایت توزیع شده است. هر چقدر مدیران ایرانی سرشان در زیر برف است، همان قدر افغانی‌ها در تلاشند تا بازار‌های جهانی زعفران را به تسخیر خود در آورند. این بازی بیش از ۱۵ سال است که آغاز شده. تنها در سال ۸۱ بیش از ۲۸ تن پیاز زعفران به صورت غیرقانونی وارد افغانستان شد و در ۱۵ شهر استان هرات کشت شد. در آن روز افغان‌ها بازار‌های اروپا و امریکا را هدف خود قرار داده بودند و یکسال بعد با کشت همین پیاز‌های خارج شده از اراضی قاین، تربت حیدریه، کاشمر، گناباد، فردوس و بسیاری شهر‌های دیگر تنها در یک استان کوچک افغانستان ۸۲۴ کیلوگرم زعفران خالص به دست آمد که بخشی از آن روانه بازار‌های صادراتی از جمله خود ایران شد. بعد‌ها گفته شد ۱۱۰ تن پیاز زعفران که به صورت رسمی و قاچاق از ایران خارج شده بود، در ۱۳ استان افغانستان توزیع و زیر کشت قرار گرفت و از همان زمان هشدار‌ها در مورد پیشی گرفتن کمیت و کیفیت زعفران افغانستان از ایران آغاز شد. حالا نه تنها کاری برای این مورد انجام نشده بلکه بانک مرکزی رسماً مراسمی برگزار کرده تا فاتحه زعفران ایران در آن خوانده شود.
